ماهی تیلاپیا یکی از پرمصرف‌ترین ماهی‌های خوراکی در جهان است که نوع آزاد و غیرپرورشی آن بیش از هر جای دیگر در آب‌های آزاد اطراف قاره آفریقا موجود است.
به گزارش اطلاعات آنلاین، برخلاف تصور عمومی، تیلاپیا عنوان یک نوع ماهی خاص نیست، بلکه یک رده ماهی است که بیش از 100 گونه مختلف را شامل می‌شود.
نگاهی به روند‌های فعلی نشان می‌دهد که استفاده از ماهی تیلاپیا در غذای انسان‌ها رو به افزایش است، قطعا هم علت رواج این ماهی و هم علت شایعه‌های مخالف در مورد مضرات این ماهی را باید در انگیزه‌های اقتصادی جستجو کرد، اما به هر حال، به نظر می‌رسد که اقتصادی بودن این گزینه در حدی باشد که تیلاپیا جایگاه خود را به عنوان یکی از مهمترین تغذیه‌های دریایی انسان در قرن بیست و بیست و یکم حفظ کند.
مزایای اقتصادی
سیداسماعیل یزدانی، مدیر امور شیلات و آبزیان استان یزد به خبرنگار روزنامه اطلاعات می‌گوید: به دنبال توسعه پرورش ماهی در آب‌های داخلی با هدف حفظ ذخایر گونه‌های آبزی و کاهش فعالیت‌های صید و صیادی، آبزی‌پروری در استان یزد از سال 1377 همزمان با فعالیت‌های ترویجی و آموزشی شکل گرفت و به اوج رسید.
در حال حاضر از انواع ماهیان پرورشی موجود می‌توان به ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان، کپورماهیان، ماهیان زینتی، خاویاری و تیلاپیا اشاره کرد.
پرورش ماهی تیلاپیا به عنوان دومین ماهی پرورشی در جهان از مزیت‌های اقتصادی زیادی برخوردار است که از آن جمله می‌توان به مواردی مانند مقاوم بودن در برابر بیماری‌ها، رشد بسیار سریع، تراکم‌پذیری بالا، امکان پرورش در شرایط مختلف پرورشی و مقاومت در برابر عوامل نامساعد محیطی اشاره کرد.
وی می‌افزاید: ماهی تیلاپیا به دلیل گرمابی بودن به دمای آب 28 تا 30 درجه سانتیگراد جهت پرورش بهینه نیاز دارد لذا پرورش آن در کلیه منابع آبی تأمین‌کننده این محدوده دمایی مجاز است. از طرفی با اعمال روش‌های نوین پرورش از قبیل پرورش گلخانه‌ای، مدار بسته (RAS) و بیوفلاک می‌توان محدودیت‌های پرورش تیلاپیا را در بسیاری از نقاط از بین برد. امروزه استان یزد، قطب تولید، تکثیر و پرورش ماهی تیلاپیا در کشور محسوب می‌شود.
وضعیت تولید تیلاپیا در یزد
مدیر امور شیلات و آبزیان استان یزد می‌گوید: ماهی تیلاپیا برای اولین بار در سال 1387 به منظور انجام تحقیقات و پژوهش به مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب‌های شور بافق وارد شد. مطالعات در خصوص امکان بومی‌سازی شرایط پرورش این ماهی چندین سال به طول انجامید.
از سال 1397 مجوز پرورش ماهی تیلاپیا در پنج استان کشور (یزد، قم، سمنان و خراسان رضوی و جنوبی) از سوی سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان شیلات ایران صادر شد و در حال حاضر امکان پرورش این ماهی در کلیه شهرستان‌های استان وجود دارد.
یزدانی می‌افزاید: با توجه به تجربیات شیلاتی استان در زمینه پرورش تیلاپیا و رونق و بازارپسندی این ماهی، در حال حاضر تعداد 50 واحد در جهت پرورش این ماهی فعالند و تولید آن در سال 1402، 550 تن برآورد شده است که ارزش آن حدود 500 میلیارد ریال برآورد می‌شود.
در راستای تحقق اهداف سند یزد نوین و دستیابی به تولید پنج هزار تن ماهی تیلاپیا در استان، برای اولین بار در کشور، پروژه احداث شهرک پرورش ماهی تیلاپیا به مساحت 100 هکتار و در شهرستان بافق به تصویب رسید.
از این طریق، علاوه بر تحقق اهداف فوق‌الذکر، بچه ماهی تک‌جنس تیلاپیای موردنیاز کشور، تولید غذای موردنیاز و صنایع فرآوری و بسته‌بندی این ماهی نیز تأمین می‌شود.
مراحل اولیه تخصیص زمین و تأمین آب موردنیاز این شهرک انجام شده و به زودی مراحل واگذاری و ساخت واحد‌های جدید آغاز خواهد شد.
ارزش غذایی ماهی تیلاپیا
یزدانی با بیان این که ماهی تیلاپیا از ارزش غذایی قابل‌قبولی برخوردار است، ولی در سال‌های اخیر به علت سودجویی برخی از واسطه‌ها تبلیغات نادرستی علیه این ماهی صورت گرفته است، می‌گوید: مزارع پرورش ماهی این استان، تحت نظارت و کنترل بوده و منابع آبی مورداستفاده از منابع آبی زیرزمینی می‌باشد و تغذیه آن با استاندارد‌های بهداشتی منطبق است.
تیلاپیا، ماهی آب شیرین با گوشتی سفید و طعمی ملایم بوده و برای آن دسته از افرادی که با طعم ماهی مشکل دارند مطلوب است. این ماهی اصولا گیاهخوار بوده و عمدتا از فیتوپلانکتون‌ها و گیاهان آبزی تغذیه می‌کند، اما هنگام پرورش به راحتی با مصرف پلت‌های غذایی متشکل از پروتئین‌های حیوانی و گیاهی سازگاری می‌یابد. این ماهی با کالری نسبتا کم از نظر پروتئینی غنی است.
وی می‌افزاید: بر اساس گزارش‌ها تیلاپیا دارای سطح بالاتر اسید‌های چرب غیراشباع امگا 6 نسبت به امگا 3 (با نسبت 2 به 1) می‌باشد، اما در هرصورت میزان امگا 6 تیلاپیا نسبت به بسیاری از مواد خوراکی مصرفی، بسیار پایین است (کمتر از پنج گرم به ازای 100 گرم تیلاپیای پخته‌شده) و از طرفی این دسته از اسید‌های چرب جهت رشد طبیعی و فعالیت مغز انسان ضروری هستند.
مدیر امور شیلات و آبزیان استان یزد با بیان این که امگا 6 دریافتی از طریق سایر منابع غذایی مانند آجیل، خشکبار، غذا‌های فرآوری‌شده و فست‌فود‌ها را که در رژیم غذایی ما به وفور مشاهده می‌شود نمی‌توان نادیده گرفت می‌گوید: سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا ماهی تیلاپیا را در دسته «غذا‌های بسیار خوب» طبقهبندی کرده و مصرف دوبار در هفته آن را توصیه می‌کند.
وی تأکید می‌کند: ایجاد مراکز پرورش ماهی مداربسته و مبتنی بر بازگشت آب، پرورش متراکم و فوق‌متراکم این ماهی، تولید بچه‌ماهیان تک‌جنس (تمام نر) تیلاپیا (از طریق هیبریدگیری، تغییر جنسیت هورمونی یا دستکاری ژنتیکی) و تلفات این ماهی در دمای پایین‌تر از 10 درجه سانتیگراد از جمله مواردی است که دغدغه آثار زیست‌محیطی ناشی از پرورش این ماهی را مرتفع می‌سازد.
با توجه به این که استان کویری ما از نظر دسترسی به طبیعت سبز و دریاچه و رود، کم‌بهره است، اما همین خشکی ناشی از نبود آب‌های سطحی و گرمی هوا آن را به گزینه‌ای مناسب جهت پرورش کنترل‌شده ماهی تیلاپیا بدل خواهد کرد.
تیلاپیا قلب انسان را حفظ می‌کند
یوسف نقیایی، رییس گروه تغذیه مرکز بهداشت استان یزد می‌گوید: تیلاپیا این روز‌ها مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. این ماهی جزو ماهی‌های گیاهخوار و کم‌چرب محسوب می‌شود که به همین علت میزان کالری و انرژی حاصل از مصرف آن می‌تواند نسبت به ماهی‌های پرچرب بسیار کمتر باشد (حدود 130 کیلوکالری در هر 100 گرم)، بنابراین افرادی که از اضافه‌وزن یا چاقی رنج می‌برند یا قصد کاهش وزن دارند می‌توانند با آزادی بیشتری این منبع پروتئینی را مصرف کنند. وجود سدیم پایین و پتاسیم بالا در ماهی تیلاپیا می‌تواند به سلامت و عملکرد مناسب قلب کمک قابل‌توجهی نماید.
از خواص خوب دیگر این ماهی وجود سلنیوم بالاست که علاوه بر خواص آنتی‌اکسیدانی و محافظت از قلب می‌تواند فاکتور خوبی در پیشگیری از بروز سرطان‌ها و عملکرد مناسب مغز باشد. یکی از نگرانی‌های برخی افراد در مصرف این نوع ماهی وجود جیوه به عنوان یک فلز سنگین و مضر در گوشت تیلاپیاست که باید در نظر داشت همانند سایر ماهی‌ها محیط پرورش آن می‌تواند بر میزان جیوه موجود در گوشت آن مؤثر باشد؛ بنابراین اگر آب محل پرورش آلوده به این عنصر نباشد هیچ جای نگرانی نخواهد بود. به طور کلی مصرف ماهی به صورت یک تا دو بار در هفته توصیه می‌شود.
