اگر دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا در انتخابات آتی این کشور پیروز شود، خصومت تاریخی دولت او با ایران و حتی چین به‌طور بالقوه می‌تواند به اجرای سختگیرانه تحریم‌ها و افزایش فشار بر کشورهای درگیر در تجارت با ایران از جمله چین منجر شود. در واکنش به بازگشت احتمالی دولت ترامپ و مواضع سختگیرانه پیش‌بینی‌شده او در قبال ایران، سیاست نفتی چین در قبال کشورمان احتمالا متحول خواهد شد و این احتمال وجود دارد که این کشور برای تقویت امنیت انرژی خود به ایران نزدیک‌تر شود. چین بزرگ‌ترین واردکننده نفت‌خام در جهان است و به‌شدت به انرژی وارداتی برای تامین انرژی اقتصاد خود متکی است.
ایران دارای ذخایر قابل‌توجهی از نفت و گاز طبیعی است که می‌تواند آن را به شریک استراتژیک خود یعنی چین برای تنوع‌بخشیدن به واردات انرژی این کشور صادر کند که برای برنامه‌ریزی اقتصادی و رشد صنعتی چین ضروری است. چین می‌تواند با تامین منابع انرژی قابل‌اعتماد از ایران، خطرات ناشی از نوسانات بازارهای جهانی نفت را نیز کاهش دهد. تقویت همکاری با ایران می‌تواند فرصت‌های اقتصادی و تجاری جدیدی را برای چین فراهم کند. فراتر از انرژی، ایران دارای منابع معدنی قابل‌توجهی است و از نظر استراتژیک در امتداد مسیرهای تجاری کلیدی قرار دارد. روابط اقتصادی نزدیک‌تر می‌تواند سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک را تسهیل کند و به نفع اقتصاد هر دو کشور باشد. سیاست خارجی چین اغلب بر عدم‌مداخله و احترام به حاکمیت تاکید می‌کند و با مواضع ایران در روابط بین‌الملل همسو می‌شود. تقویت روابط دوجانبه با ایران می‌تواند از طریق تقویت اتحاد با کشورهایی که دیدگاه‌های مشابهی درباره حکمرانی جهانی و چندقطبی دارند، به منافع ژئوپلیتیک گستردهتر چین منجر شود. روابط نزدیک‌تر با ایران همچنین می‌تواند به‌عنوان راهی برای چین برای مقابله با نفوذ ایالات‌متحده در خاورمیانه و جهان تلقی شود.
با توجه به تنش‌های تاریخی بین ایالات‌متحده و ایران، همکاری چین با ایران می‌تواند به‌عنوان یک مانور راهبردی برای دفاع از منافع و نفوذ خود در منطقه تلقی شود که به‌طور بالقوه آسیب‌پذیری آن را در‌برابر فشارهای ژئوپلیتیک آمریکا کاهش می‌دهد.افزایش صادرات نفت ایران به چین با کاهش تقاضا از سوی پالایشگاه‌های مستقل کوچک در استان شاندونگ همراه بوده‌است. این پالایشگاه‌ها که از سال2019 خریداران اصلی نفت ایران در چین بوده‌اند، به دلیل کاهش حاشیه سود پالایشی ناشی از افزایش قیمت نفت و کاهش تقاضای سوخت، توان کمتری برای خرید نفت ایران دارند. این کاهش تقاضا باعث تغییر جهت صادرات نفت ایران به بنادر چین شده‌است. به‌رغم تحریم‌های آمریکا که در سال2018 بر سر برنامه هسته‌‌‌‌‌ای ایران از سر گرفته شد، چین همچنان به واردات نفت ایران، به‌ویژه از طریق پالایشگاه‌های مستقل موسوم به Teapot، ادامه داده‌است. این واقعیت نشان‌دهنده اهمیت نفت ایران برای چین و توانایی این کشور در مقابله با فشارهای بین‌المللی است.
ردیابی محموله‌‌‌‌‌های ایران
رویترز تاکید می‌کند شرکت مشاوره ورتکسا که در ردیابی نفتکش‌ها تخصص دارد، گزارش داده که بین اکتبر 2023 تا وئن 2024، 23 محموله نفت‌خام ایران، مجموعا 45میلیون بشکه، در بنادر چین تخلیه شده‌است. این حجم عمدتا برای ذخیره‌سازی استراتژیک بوده‌است. شرکت مشاوره Kpler نیز تخمین‌زده که چین در همان دوره 34میلیون بشکه نفت را از ایران وارد کرده‌است. این ارقام معادل واردات روزانه 124 تا 164هزار بشکه هستند که تقریبا 13درصد از کل واردات نفت چین از ایران را در نیمه اول سال2024 تشکیل می‌دهند.
رکوردهای تاریخی
تحلیلگران تخمین می‌زنند که چین در نیمه اول سال2024 بین یکمیلیون و 200هزار تا یکمیلیون و 400هزار بشکه در روز نفت‌خام ایران وارد کرده‌است. ورتکسا تاکید‌کرده؛ صادرات نفت ایران در اکتبر 2023 به رکورد یکمیلیون و 500هزار بشکه در روز رسیده‌است. این حجم بالا نشان‌دهنده تداوم جریان نفت ایران به چین است. وزارت امورخارجه چین در پاسخ به سوالات در مورد واردات نفت، تاکید‌کرده که تجارت بین چین و ایران همواره در چارچوب قوانین بین‌المللی بوده‌است. این وزارتخانه همچنین بر مخالفت چین با تحریم‌های یکجانبه تاکید کرده‌است، با این حال گزارش‌ها حاکی از آن است که نفت ایران به مقصد چین اغلب به‌عنوان نفت کشورهای دیگر تغییر نام داده می‌شود تا از تحریم‌ها دور بماند. این اقدامات نشان‌دهنده تلاش‌های گسترده برای حفظ جریان نفت ایران به چین و مواجهه با چالش‌های بین‌المللی است.به گزارش رویترز نفت ایران پس از ورود به چین، به چندین مقصد در زیرساخت‌های پالایشی و ذخیره‌سازی سرازیر می‌شود.
زمینه تاریخی واردات نفت ایران
نفت ایران برای پالایشگاه‌های چینی به دلیل قیمت مناسب‌تر نسبت به سایر گریدهای مشابه خاورمیانه مانند عمان یا موربان و گرید اصلی صادراتی روسیه، ESPO Blend، همچنان جذاب باقی‌مانده‌است. قیمت‌های رقابتی انگیزه اقتصادی قوی برای پالایشگاه‌ها ایجاد‌کرده تا به‌رغم پیچیدگی‌ها و ریسک‌ها، به واردات نفت ایران ادامه دهند. این نشان‌دهنده تلاش‌های مستمر چین برای بهره‌‌‌‌‌برداری از فرصت‌های اقتصادی در بازار جهانی نفت است.
پیامدهای اقتصادی و ژئوپلیتیک
استمرار واردات نفت ایران توسط چین، پیامدهای اقتصادی و ژئوپلیتیک مهمی دارد. از نظر اقتصادی، قیمت‌های مناسب نفت ایران صرفه‌جویی قابل‌توجهی برای پالایشگاه‌های چینی به‌همراه دارد و حاشیه سود آنها را در بازار رقابتی جهانی افزایش می‌دهد. از نظر ژئوپلیتیک، تجارت مستمر چین با ایران به‌رغم تحریم‌های ایالات‌متحده، نشان‌دهنده استراتژی عمل‌‌‌‌‌گرایانه اقتصادی چین و مقاومت آن در‌برابر اقدامات یکجانبه سایر کشورها است. این موضع نه‌تنها از امنیت انرژی چین حمایت می‌کند، بلکه روابط سیاسی و اقتصادی این کشور را با ایران تقویت و به ایجاد یک بازار نفت چندقطبی کمک می‌کند. این پیامدها نشان‌دهنده تاثیرات گستردهتر تجارت نفت ایران بر توازن قدرت در بازار جهانی نفت است.
چشم‌‌‌‌‌اندازها و چالش‌های آینده
با نگاه به آینده، الگوهای واردات و استراتژی‌های مربوط به نفت‌خام ایران احتمالا در پاسخ به شرایط بازار جهانی، تحولات دیپلماتیک بین‌المللی و نیازهای اقتصادی داخلی به تکامل خود ادامه خواهند داد. توانایی پالایشگاه‌های چینی برای دورزدن تحریم‌ها و بهره‌‌‌‌‌برداری از مزایای اقتصادی نفت ایران بسیار مهم خواهد بود. نقش چین به‌عنوان یک مرکز کلیدی در این تجارت، با توجه به زیرساخت‌های گسترده پالایشی و ذخیره‌سازی آن همچنان برجسته خواهد بود، با این حال تنش‌های ژئوپلیتیک و تغییرات احتمالی در سیاست خارجی ایالات‌متحده در قبال ایران می‌تواند چالش‌ها و عدم‌قطعیت‌‌‌‌‌های جدیدی را در این پویایی تجاری ایجاد کند، در نتیجه جریان پیوسته نفت‌خام ایران به چین، تاثیر متقابل پیچیده نیروهای بازار، استراتژی‌های ژئوپلیتیک و ملاحظات اقتصادی را برجسته می‌کند. به‌رغم چالش‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، شیوه‌‌‌‌‌های تجاری انعطاف‌‌‌‌‌پذیر چین، همچنان برای تضمین خرید نفت ایران ضروری به‌نظر رسیده و بر تعهد این کشور جهت حفظ امنیت انرژی و ثبات اقتصادی تاکید می‌کند.