ارتباط دیابت و خواب نامنظم شبانه/ سعی کنید پرنده صبحگاهی باشید!

عصر ایران- محققان مختلف از نقاط گوناگون جهان از جمله بوستون آمریکا و منچستر بریتانیا دریافته اند: افرادی که بالاترین بی نظمی را در میزان خواب شبانه خود داشتند، 59 درصد بیشتر از افرادی که الگوی خوابشان منظم بود، طی یک پیگیری 7.5 ساله به دیابت مبتلا شدند. نتایج این پژوهش توسط مجله Diabetes Care در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.

با ناهماهنگ شدن خواب، خطر ابتلا افزایش می یابد

به منظور بررسی ارتباط میان خواب نامنظم و خطر ابتلا به دیابت، محققان از داده‌ های بایوبانک بریتانیا استفاده کردند که به آنها اجازه دسترسی به اطلاعات 84421 شرکت ‌کننده را برای مطالعه مد نظر داده است. داده‌ های مربوط به میزان خواب و کیفیت آن نیز در دسترس بودند، چرا که از شرکت‌ کنندگان دعوت شده بود تا از شتاب‌ سنج استفاده کنند؛ دستگاهی که سطوح فعالیت را بسیار شبیه به یک ساعت تناسب اندام ثبت می کند. گفتنی است که این داده ها به مدت هفت روز در مقطعی بین سال‌ های 2013 تا 2015 ردیابی شده بودند.

میانگین سنی شرکت‌ کنندگان این مطالعه 62 سال بود و محققان همچنین از داده‌ های ژنتیکی که توسط بایوبانک نگهداری می‌ شد نیز به منظور محاسبه امتیاز خطر ژنتیکی ابتلا به دیابت استفاده کردند. محققان دریافتند: شرکت‌ کنندگانی که مدت زمان خواب آنها بین 31 تا 45 دقیقه از میانگین زمان معمول انحراف داشت، در مقایسه با افرادی که انحراف 30 دقیقه ای یا کمتر داشتند، 15 درصد بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت بودند. به همین ترتیب افرادی که بیشترین انحراف را داشتند، یعنی 91 دقیقه یا بیشتر، پس از در نظر گرفتن فاکتورهای دیگر نظیر سن، جنس و نژاد، با افزایش خطر 59 درصدی رو به رو شدند.

محققان همچنین تفاوت‌ های مورد بحث را در خصوص زمان انحراف بیش از 60 دقیقه و کمتر از 60 دقیقه نیز تجزیه و تحلیل کردند و دریافتند که گروه اول با خطر افزایش 34 درصدی مواجه خواهند شد. 97٪ از اعضای این گروه سفیدپوست و بیش از 45٪ آنها دارای مدرک دانشگاهی بودند.

خواب چگونه بر هورمون ها تاثیر می گذارد؟

لازم به ذکر است که در این مطالعه نویسندگان به بررسی مکانیسم‌ های پایه ای اثرگذار بر رابطه خواب و دیابت نپرداختند، اما توضیح دادند که این موضوع ممکن است به دلیل الگوهای خواب نامنظم باشد که ریتم‌ شبانه‌ روزی بدن را مختل می‌ کند. آنها اضافه کردند که این چرخه شبانه روزی ناپایدار می تواند با متابولیسم گلوکز تداخل ایجاد کند و منجر به کاهش حساسیت به انسولین شود.

آنها در واقع روی تاثیر نظم خواب بر خطر ابتلا به دیابت متمرکز شدند زیرا شواهد فزاینده ای وجود دارد که نشان می دهد تنوع خواب می تواند بر سلامت متابولیک اثر بگذارد. در مطالعات قبلی نیز مدت زمان خواب، کیفیت خواب و سایر اختلالات خواب با خطر ابتلا به دیابت مرتبط بوده اند.

دکتر Sudha Tallavajhula، نورولوژیست و متخصص خواب توضیح می دهد:

 «هم در مطالعات بالینی و هم تحقیقاتی، مشاهده می کنیم که اختلالات خواب مسیرهای هورمونی را تغییر می دهند. طی فرآیند خواب، کل محور غدد درون ریز، یعنی مسیری که تمام عملکردهای هورمونی را در بر می گیرد، دستخوش یک تغییر چرخه ای می شود. برای نمونه هورمون هایی که طی خواب به دلیل فعالیت کم مورد نیاز نیستند، مثلا انسولین و استروئیدها، به طور معمول کاهش می یابند.

در مقابل سطح این هورمون ها در ساعات صبح افزایش می یابد تا نیاز بدن برای فعالیت را برآورده کنند. در نتیجه خواب ناکافی و بی کیفیت منجر به استفاده ضعیف از گلوکز و چربی خواهد شد.  

تحقیقات زیادی وجود دارند که هم چاقی و هم دیابت را با اختلالات خواب مرتبط می کنند. از دیدگاهی بزرگتر، اختلالات خواب با ناکارآمدی متابولیک کلی مرتبط هستند که زمینه ساز دیابت و چاقی است. این رابطه چند عاملی است و به هر دو سمت پیش می رود، به این معنی که اختلالات خواب می توانند خطر ابتلا به دیابت و چاقی را افزایش دهند. این دو وضعیت نیز خود منجر به اختلالات خواب بیشتر می شوند.»

ریتم شبانه روزی و خطر دیابت نوع 2

پیش از این محققان نقش ریتم شبانه روزی را بر خطر دیابت نوع 2 بررسی کردند. برای این مطالعه که در مجله سالنامه های پزشکی داخلی منتشر شده است، آنها به پژوهش پرستاران بهداشت II نگاه کردند و دریافتند که «جغدهای شب» یا همان شب زنده داران بیشتر از «پرندگان صبحگاهی» یا افراد سحرخیز در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارند.

کرونوتایپ یا نوع ساعت زیستی (تمایل به خوابیدن در یک زمان خاص طی یک دوره 24 ساعته)، با ریتم شبانه روزی فرد مرتبط است که ساعت بدن فرد را توصیف می کند. تصور می شود که این ریتم علاوه بر فاکتورهای دیگر، تحت تاثیر میزان نور نیز قرار داشته باشد.

محققان در عین حال متوجه شدند که «جغدهای شب» با احتمال بیشتری رفتارهای مربوط به شیوه زندگی ناسالم را بروز می دهند. گفتنی است هنگامی که داده ها بر اساس عوامل سبک زندگی تنظیم شدند، اثر کرونوتایپ مقداری تضعیف شد.

هرچند این مطالعه مکانیسم‌ های زمینه ‌ای دخیل را هویدا نساخت، اما بر اهمیت روتین‌ های سالم برای پیشگیری از دیابت نوع 2 تأیید کرد.

حفظ سبک زندگی سالم از جمله خواب کافی و منظم، فعالیت بدنی همیشگی و مصرف وعده های غذایی با کیفیت و متعادل، به سلامت کلی و پیشگیری از دیابت نوع 2 کمک می کند.