بمب افکن B-36 بزرگترین هواپیمای جنگی بود که تاکنون توسط نیروی هوایی ایالات متحده طراحی و ساخته شده است. در حالی که خیلی دیر وارد خدمت شد و نتوانست در طول جنگ جهانی دوم تحت فشار قرار گیرد، اما نقش اولیه و مهمی را در آغاز جنگ سرد ایفا کرد.
استراتژی حمله رعد آسا و نیاز بالقوه به بمب افکن قاره پیما
به گزارش روزیاتو، منشا بمب افکن استراتژیک Convair B-36 به قبل از دخالت رسمی ایالات متحده در جنگ جهانی دوم باز می گردد. سال 1940 بود. در آن زمان، برنامه ریزان نظامی ایالات متحده نگاه خود را به آن سوی اقیانوس اطلس در قاره اروپا دوخته بودند. این نگاه به طور خاص بر موفقیت بزرگ و توان رزمی ارتش آلمان متمرکز بود، که تا آن زمان بیشتر اروپا را به تسخیر خود درآورده بود.
در 16 ژوئیه 1940، هیتلر فرمان شماره 16 پیشوا را صادر کرد و مقدمات تهاجم به انگلستان را آغاز کرد. در همین زمان، نبرد بریتانیا با هدف از بین بردن نیروی هوایی سلطنتی، به زانو در آوردن رهبری انگلیس و تضعیف روحیه مردم بریتانیا در جریان بود. اگر ارتش آلمان می توانست جزیره بریتانیا را با موفقیت فتح کند، هر گونه گزینه مستقر در آینده که برای مقابله با آلمان مورد نیاز ارتش ایالات متحده باشد، از روی میز خارج می شد.
اوضاع چنین بود که در سال 1941، برنامه‌ریزان نظامی ایالات متحده شروع به بررسی امکان ساخت یک بمب‌افکن استراتژیک کردند که می‌توانست از پایگاه‌های هوایی در ایالات متحده بلند شود، اهدافی را در اروپا هدف قرار دهد و به پایگاه‌های داخل ایالات متحده بازگردد.
رقابت برای ساخت اولین بمب افکن قاره پیما
به همین دلیل، نیروی هوایی ارتش ایالات متحده (USAAC) رقابتی را برای طراحی چنین بمب افکنی در 11 آوریل 1941، درست هشت ماه قبل از حمله به پرل هاربر اعلام کرد. نیروی هوایی ایالات متحده هواپیمایی را خواسته بود که حداکثر سرعتی بین 480 تا 640 کیلومتر در ساعت، سقف پرواز 45,000 فوت و حداکثر برد 19,200 کیلومتر را داشته باشد. علاوه بر این، نیروی هوایی وقت آمریکا مایل بود که بمب افکن آینده این سرویس بتواند از روی یک باند 5,000 فوتی بلند شده و فرود بیاید.
هر یک از شش موتور 28 سیلندر 4 بانکی شعاعی دو سوپرشارژر داشتند که می توانستند تا ارتفاع 35,000 پایی سه هزار اسب بخار نیرو تولید کنند.
کمپانی Convair مستقر در سن دیگو، برنده این برنامه شد. با این حال، با تمرکز بر تولید و استفاده سنگین از بمب افکن های B-24 Liberator و B-29 Superfortress، در کنار سرعت کارزار نبرد اقیانوس آرام، B-36 هرگز در جنگ جهانی دوم به کار گرفته نشد. در حالی که این مطمئناً برای مدیران پروژه و مهندسان آن ناامید کننده بود، B-36 همچنان در دوران پس از جنگ جهانی دوم نقش خود را ایفا کرد.
نیروی دریایی تلاش کرد تا برنامه B-36 به نتیجه نرسد! یک سند نوشته شده به صورت ناشناس، ظاهراً بدون اطلاع مافوق ها، 55 اتهام جدی علیه توسعه B-36 و حامیان آن را شرح می دهد. این سند تا دفتر وزیر نیروی دریایی و در نهایت به سدریک آر ورث، دستیار معاون وزیر نیروی دریایی ردیابی شد. ورث در نهایت اعتراف کرد که تا حد زیادی این اتهامات را مطرح کرده است.
اروپا ویران شده بود و شوروی در حال پیشروی
پس از شکست حکومت رایش سوم هیتلر، مسکو به سرعت دستاوردهای سرزمینی خود در شرق اروپا را تثبیت کرد. از شمال به جنوب، خط جدا کننده ای بین شرق و غرب اروپا، آلمان شرقی، چکسلواکی، مجارستان و یوگسلاوی ایجاد شده بود که به پرده آهنین معروف شد. به نظر می رسید که ارتش شوروی متوقف نخواهد شد، بلکه به پیشروی ادامه خواهد داد زیرا حضور آنها محسوس بود و ترس از آن کاملاً واقعی به نظر می رسید.
به گفته ملوین لفلر، استاد و مورخ آمریکایی، «در زمستان 1947-1946 تخمین زده می شد که شوروی می تواند شش میلیون سرباز را در سی روز و دوازده میلیون سرباز را در شش ماه بسیج کند و نیروی انسانی کافی برای تسخیر تمام بخش های مهم اوراسیا فراهم نماید».
B-36 “صلح ساز” و بازدارنده جنگ سرد
با اولین پرواز خود در 8 آگوست 1946، بمب افکن B-36 درست به موقع برای جنگ سرد از راه رسید، با محموله 39,553 کیلوگرم و قابلیت حمل پرتابه های هسته ای. در مورد قابلیت هسته ای این بمب افکن، ژنرال کریستوفر اس. آدامز جونیور، خلبان سابق B-36 و B-52 گفته بود که “برخی از سیستم های مخزن بمب برای حمل بمب گرماهسته ای MK-17 اصلاح شده اند، که بزرگترین بمبی که تاکنون ساخته شده است. 19,050 کیلوگرم وزن داشت و طول آن 7.5 متر بود».
در باب بازدارندگی، و با تعداد منتخبی از ناوگان B-36 که برای حمل Mk-19 سازگار شده بود، برنامه ریزان نظامی روسیه باید فکر می کردند که کل ناوگان این قابلیت را دارد، زیرا آنها نمی دانستند کدام هواپیماها به طور خاص برای حمل MK-19 مجهز شده اند.
بنابراین، با قابلیت بازدارندگی این بمب افکن، جاه طلبی های نظامی روسیه و برنامه های مبارزاتی احتمالی آن باید در نظر می گرفت که در تئوری، هر B-36 می تواند یک حمله اتمی یا ضدحمله را مستقیماً علیه ارتش یا زیرساخت های نظامی (اهداف ضد نیرویی) یا اهداف غیرنظامی (اهداف ضد ارزشی) آن ها انجام دهد.
| پارامترهای فنی |
اعداد و ارقام |
| حداکثر سرعت |
696 کیلومتر بر ساعت |
| سرعت کروز |
368 کیلومتر بر ساعت |
| برد |
16,000 کیلومتر |
| سقف پرواز |
45,700 فوت |
| طول بال ها |
70.1 متر |
| طول |
49.4 متر |
| ارتفاع |
14.2 متر |
| وزن |
185,973 کیلوگرم |
با اشاره به ماموریتی که رهبران نظامی شوروی را بی خواب کرده و برد عملیاتی بمب افکن B-36، ژنرال آدامز در سال 1949 گفته بود که خدمه B-36:
«رکورد مسافت طولانی 9600 مایل را به ثبت رساند. B-36 این مسافت را در 43 ساعت و 37 دقیقه طی کرد. یادآوری این “اعداد” دستاوردهای هوایی، یادآوری خوشایند از یک پرواز بدون توقف از گوام به پایگاه هوایی بیگز، تگزاس، بود که خدمه من در سال 1955 انجام داد. آن سفر 34 ساعت و 40 دقیقه طول کشید».
پرواز با «هیولا» چه حسی داشت؟
خدمه B-36 در یک نامگذاری بامسما، با توجه به اندازه غول پیکر این بمب افکن، و رکوردش به عنوان بزرگترین هواپیمای جنگی ساخته شده تاکنون، B-36 را “هیولا” می نامیدند. ژنرال آدامز یادآور شده که «استارت موتور» به 45 دقیقه زمان قبل از زمان برخاستن برنامه ریزی شده نیاز داشت. او در مورد پرواز با B-36 خاطرنشان می کند:
«تیک آف با B-36 بسیار دلپذیر و روان بود. قدرت شش موتور هل دهنده و چهار جت، تمام نیروی رانش لازم برای به پرواز درآوردن هواپیما در هر وزن ناخالصی را فراهم می کرد. با توجه به اندازه‌اش، در پیچش ها و در هنگام صعود خیلی خوب عمل می‌کرد. فشارهای کنترلی آن بسیار کم بود. به همین ترتیب، هم نزدیک شدن به محل فرود و هم فرود بسیار سرراست و خوشایند بود – در اکثر شرایط! بادهای متقاطع با توجه به بال وسیع و دم بلند B-36 استثنای آشکاری به شمار می رفتند».
B-36 نمی‌توانست بی سروصدا به کسی نزدیک شود، صدایش شبیه پرواز زنبورهای با صدای باس بود که می‌خواستند حمله کنند و صدای خود را کیلومترها جلوتر و پشت سر پخش می کردند.» – ژنرال کریستوفر اس. آدامز جونیور (بازنشسته نیروی هوایی ایالات متحده)
در مورد فرود، ژنرال آدامز تصریح می‌کند که «عملیات نزدیک شدن نهایی معمولاً در حدود 201 کیلومتر در ساعت صورت می گرفت، و تماس با زمین با سرعت 160 کیلومتر در ساعت برای فرود نرم. حتی با وجود کابین «معلق» خلبان در ارتفاع 12 متری از سطح زمین، دید و کنترل عالی بود».
از قضا، در طول عمر خود، بزرگترین آسیب وارد شده به ناوگان B-36 هرگز نتیجه درگیری با هواپیماهای دشمن نبود… بلکه یک گردباد بود. ناوگان فرماندهی استراتژیک هوایی B-36 در روز کارگر، 1 سپتامبر 1952، هنگامی که یک گردباد به پایگاه کارزول رسید و یک B-36 را نابود کرد و به 82 فروند دیگر نیز آسیب جدی وارد کرد.
جزئیات نهایی درباره “هیولا”
با اولین استقرار نظامی در سال 1949 و بازنشستگی عملیاتی آ در سال 1959، این بمب افکن عمر کوتاهی داشت که تنها 10 سال بود. در مجموع 358 فروند B-36 ساخته شد که از این تعداد، تنها چهار فروند از فرآیند اسقاط جان سالم به در بردند. آخرین پرواز B-36 مدل B-36J (شماره 52-2220) بود، این هواپیما در 30 آوریل 1959 از پایگاه نیروی هوایی دیویس-مونتان به موزه ملی نیروی هوایی ایالات متحده در پایگاه نیروی هوایی رایت-پترسون پرواز کرد.
در حالی که پروژه B-36 به دلیل مشکلات مربوط به تست اولیه، هزینه های توسعه و هزینه های آن، لقب بدنام “فاجعه میلیارد دلاری” را به خود اختصاص داد، نیروی دریایی بسیار مایل بود که این پروژه را لغو کند.
با وجود این مشکلات، کاری که برنامه B-36 انجام داد، ارائه یک قابلیت بازدارندگی دوربرد مناسب و ممکن، در لحظه مناسبی بود که برنامه ریزان نظامی ایالات متحده به آن نیاز داشتند، چیزی که ایالات متحده درست بعد از پایان جنگ جهانی دوم و شروع جنگ سرد به آن نیاز داشت. با B-36، نیروی هوایی می‌توانست تسلیحات هسته‌ای را به عمق خاک شوروی، در ارتفاعی که توپخانه‌های ضدهوایی قادر به هدف قرار دادن آن نبودند، ارسال کند.
تا سال 1959 نیروی دریایی ایالات متحده توانست اولین زیردریایی موشک بالستیک خود را مستقر کند و اولین سیلوهای موشک هسته ای عملیاتی شد…
علاوه بر این، B-36 فاصله ده ساله بین سال‌های 1949 و 1959 را پوشش داد. در طول این بازه زمانی، ارتش ایالات متحده یک سه گانه هسته‌ای کامل (سلاح های هسته ای پرتاب شده از هوا، دریا و زمین) نداشت، در واقع تنها یکی از این سه گانه را داشت.
در سال 1959، نیروی دریایی توانست اولین زیردریایی حامل موشک بالستیک خود (USS George Washington: SSBN-598) را مستقر کند و اولین سیلوهای موشک هسته ای (حاوی موشک هسته ای اطلس) عملیاتی شد. این تسلیحات، سه گانه هسته ای ایالات متحده را تکمیل کرده و نیازهای بازدارندگی هسته ای ارتش ایالات متحده را به طور کامل رفع نمود.
در حالی که B-36 عمر مفید نسبتاً کوتاهی داشت، در آغاز سال‌های طولانی و موهوم جنگ سرد، مأموریت بزرگی به نام بازدارندگی را به خوبی انجام داد.