به احترام مانوئل نویر

عصر ایران؛ جمشید گیل - مانوئل نویر از تیم ملی آلمان خداحافظی کرد. او قطعا جزو سه دروازه‌بان برتر دنیای فوتبال در قرن بیست‌ویکم است. آن دو دیگر، بوفون و کاسیاس‌اند. این سه نفر در تاریخ فوتبال نیز به احتمال زیاد جزو پنج دروازه‌بان برترند. آن دو دیگر، یاشین و گوردون بنکس باید باشند.

شاید الان وقتش باشد که کارشناسان فوتبال آلمان، بویژه دروازه‌بان‌ها و مربیان دروازه‌بانی، در یک رای‌گیری گسترده شرکت کنند و تکلیف بهترین دروازه‌بان تاریخ فوتبال آلمان را روشن کنند. سه نفر ممکن است گلر منتخب این رای‌گیری باشند. نویر بیش از همه شانس دارد. آن دو دیگر نیز سپ مایر بزرگ و اولیور کان خشن توانند بود.

اگر به دستاوردها و افتخارات ملی نگاه کنیم، سپ مایر کارنامه‌اش بهتر از نویر است. مایر و نویر هر دو یکبار قهرمان جهان شدند (1974 و 2014) اما سپ مایر یک قهرمانی جام ملت‌های اروپا را هم در کارنامه‌اش دارد (1972). او یکبار هم در فینال جام ملت‌های اروپا در ضربات پنالتی مغلوب شده (1976). ولی نویر حتی حضور در فینال این تورنمنت مهم را تجربه نکرد.

نویر چهار بار در جام ملت‌های اروپا سنگربان تیم ملی آلمان بود ولی دو بار در نیمه‌نهایی مقابل ایتالیا و فرانسه طعم شکست و حذف شدن از جام را چشید (2012 و 2016)، یکبار هم در یک‌هشتم نهایی مقابل انگلیس (2020) و بار آخر نیز در یک‌چهارم نهایی مقابل اسپانیا (2024).

شاید اگر اشتباه نویر در دیدار آلمان و فرانسه در مرحلۀ نیمه‌نهایی یورو 2016 نبود، او با آلمان راهی فینال می‌شد و جام را هم به دست می‌آورد.

از حیث افتخارات باشگاهی، نویر در بوندس‌لیگا به مراتب بیش از مایر کاپ قهرمانی را بالای سر برده. ولی این افتخار عمدتا ناشی از بی‌رقیب بودن بایرن مونیخ در فوتبال آلمان در قرن بیست‌ویکم است.

در لیگ قهرمانان اروپا اما سپ مایر سه قهرمانی متوالی در اواسط دهۀ 1970 دارد، نویر دو قهرمانی در سال‌های 2013 و 2020. ولی افتخارات جای کیفیت و مهارت را نمی‌گیرد. نویر پنج بار بهترین دروازه‌بان جهان شد (2013، 2014، 2015، 2016، 2020) ولی در دوران سپ مایر بهترین دروازه‌بان جهان را عمدتا با نظر به لیگ قهرمانان اروپا انتخاب نمی‌کردند.

تنها دروازه‌بانی که در تاریخ فوتبال موفق به کسب توپ طلا شده، لو یاشین بوده که در 1963 این توفیق تاریخی نصیبش شد. بعد از او، دینوزوف و بوفون تنها سنگربانانی بوده‌اند که در فهرست مدعیان توپ طلا، نفر دوم شده‌اند. دینوزوف در 1973 بعد از یوهان کرایف، بوفون هم در 2006 بعد از کاناوارو.

نویر یکبار در 2014 نفر سوم در رده‌بندی توپ طلا شد. آن سال بهترین دروازه‌بان جام جهانی و بهترین دروازه‌بان جهان هم شد البته. سپ مایر هیچ وقت به رتبۀ سوم رده‌بندی توپ طلا نرسید. بهترین جایگاهش رتبۀ پنجم بوده (1975). اما اولیور کان دو بار در رتبۀ سوم این رده‌بندی قرار گرفته (2001 و 2002).

اگر افتخارات تیمی و حتی فردی را کنار بگذاریم، داوری دربارۀ کیفیت نویر و کان هم دشوار است. واقعا کدام یک از این دو، دروازه‌بان بهتری بودند؟ خبرنگاران و کارشناسان و فوتبالدوستان جهان کنونی، عملکرد این دو گلر را دیده‌اند ولی نظرشان دربارۀ سپ مایر عمدتا مبتنی بر خوانده‌هایشان است تا دیده‌هایشان.

وقتی انتخاب بین نویر و کان که پیش چشم ما بازی می‌کردند این قدر دشوار است، چطور می‌توان بین نویر و مایر داوری کرد؟ اما توجه به جزئیات، در این داوری‌های دشوار به کار می‌آید. در سال 2020 بیش از 170 خبرنگار و کارشناس برجسته، یاشین را به عنوان بهترین دروازه‌بان تاریخ انتخاب کردند، سپس بوفون و سپس‌تر نویر.

بنابراین جمعی از بهترین کارشناسان و خبرنگاران فوتبال، نویر را سومین دروازه‌بان برتر تاریخ می‌دانند. ولی این قضاوت‌ها شبیه داوری در جشنواره‌های سینمایی است. اگر ترکیب هیأت داوران تغییر کند ممکن است "بهترین‌ها" هم تغییر کنند.

اگرچه دلیل قاطعی نمی‌توان اقامه کرد، ولی به نظر می‌رسد نویر بهترین دروازه‌بان تاریخ فوتبال آلمان است. فیزیک بسیار عالی، مهارهای شگفت‌انگیز، شمّ بالای پنالتی‌گیری و البته قدرت بازی‌اش با پا. این ویژگی آخر، از او یک دفاع آخر ساخته است.

علت پا به توپ خوب نویر این بود که در نوجوانی در خط حملۀ تیم شالکه بازی می‌کرد و یکبار که گلر تیم مصدوم شد، نویر در دروازه ایستاد و همه فهمیدند استعدادش برای دروازه‌بانی عالی است. ولی بالاخره مدت‌ها بازی در خط حمله، از او گلری ساخت که پاهایش تسلط چشمگیری بر توپ داشتند.

از این حیث نویر مثل یاشین و برتر از بوفون و کاسیاس و گوردون بنکس و دیگر بزرگان دنیای دروازه‌بانی بود. عملکرد شگفت‌انگیز او در بازی تاریخی آلمان و الجزایر در جام جهانی 2014، به دنیا نشان داد که یک دروازه‌بان چطور می‌تواند در حکم دفاع آخر تیمش باشد.

آلمان در آن مسابقۀ مهیج، زمان زیادی در حال تهاجم روی دروازۀ تیم خوب و زهردار الجزایر بود و همین باعث می‌شد گرفتار ضد حملات الجزایری‌ها شود. اما نویر با ایفای نقش دفاع آخر، مانع از عقب کشیدن تیمش شد.

علاوه بر این، در دو سه دهۀ اخیر، اگر دوران اوج پیتر چک را منها کنیم، چهار دروازه‌بان مهارهای محیرالعقولی داشتند: بوفون و کاسیاس و نویر و کان. بین این چهار نفر به نظر می‌رسد کان را می‌توان کمی پایین‌تر از آن سه نفر دیگر نشاند. اما بین آن سه نفر واقعا دشوار است یکی را بر دیگری ترجیح دادن.

بوفون به دلیل اشتباهات کمترش تقریبا بالاتر از کاسیاس و نویر قرار می‌گیرد. دست کم اجماع بسیاری از کارشناسان چنین حکمی کرده. اما بین نویر و کاسیاس کدام بهتر بود؟ اگر دوران اوج این دو نفر را در نظر بگیریم، شاید بتوان گفت کاسیاس کمی بهتر از نویر بود. ولی نویر فیزیک بدنی بهتری داشت و احتمالا اکثر مربیان ترجیح می‌دهند بین کاسیاس و نویری که هر دو کاملا آماده‌اند، گلری را انتخاب کند که قد و قامت بلندتر و جثۀ تنومندتری دارد. یعنی نویر.

فهرست افتخارات فردی و تیمی مانوئل نویر به قدری طولانی است که نوشتن دربارۀ آن‌ها به درازا می‌کشد. افتخارات او را با یک جست‌وجوی اینترنتی می‌توان پیدا کرد. این یادداشت دربارۀ جایگاه نویر در تاریخ دروازه‌بانی فوتبال است.

اگر یاشین را بهترین گلر تاریخ بدانیم و بوفون را نفر دوم، جایگاه نویر تا حدی در گروی تعیین جایگاه گوردون بنکس است. تا پیش از ظهور بوفون و کاسیاس و نویر در تاریخ فوتبال، اجماع بر این بود که یاشین بهترین گلر تاریخ است و بنکس نفر دوم. ناصر حجازی حتی معتقد بود که گوردون بنکس بهتر از یاشین بوده.

بعد از یاشین و بنکس هم اکثر کارشناسان دینوزوف و سپ مایر را انتخاب می‌کردند. برخی مایر را بالاتر می‌نشاندند برخی زوف را. اما وقتی سر و کلۀ بوفون و کاسیاس و نویر پیدا شد، انتخاب چند گلر برتر تاریخ دشوار شد.

اگر بنکس را برتر از بوفون بدانیم، در این صورت بوفون سومین گلر ممتاز تاریخ می‌شود و باید فکرهایمان را روی هم بریزیم تا معلوم کنیم که نفر چهارم کاسیاس است یا نویر. ولی اگر بوفون را برتر از بنکس بدانیم، بعید نیست که بنکس از پلۀ دوم به پلۀ پنجم سقوط کند! چون فاصلۀ بوفون با نویر و کاسیاس چندان زیاد نیست، با سبقت گرفتن بوفون از بنکس، ممکن است نویر و کاسیاس هم از اسطورۀ فوتبال انگلیس سبقت بگیرند و گوردون بنکس پنجمین گلر برتر تاریخ شود.

مرحوم حمیدرضا صدر قبول داشت که بوفون قطعا جزو سه دروازه‌بان برتر تاریخ بوده. چون یکبار راجع به این موضوع با او حرف زدم، به نظرم آمد که بعد از یاشین، در انتخاب بوفون و بنکس مردد است. البته نظر قطعی‌اش را نگفت ولی برای بنکس جایگاه ویژه‌ای قائل بود. عجیب هم نبود. دکتر صدر عاشق فوتبال جزیره بود.

اگر از من بپرسید، می‌گویم یاشین بهترین است و پس از او بوفون و بنکس قرار می‌گیرند، سپس کاسیاس و نویر. یعنی نویر پنجمین دروازه‌بان برتر تاریخ فوتبال می‌شود. پنج نفر بعدی هم بدون ترتیب عبارتند از: دینوزوف، سپ مایر، اولیور کان، پیتر چک، پیتر اشمایکل.

البته این فقط نظر من است. هر چند که همین نظر محصول تماشا و تدقیق بسیار است. ولی افراد دیگری که مداقۀ بسیاری به خرج داده‌اند، قطعا نظر دیگری دارند. با این حال کم و بیش به نظر می‌رسد 10 گلر برتر تاریخ همین‌ها باشند. شاید بتوان وندرسار هلندی یا پرودوم بلژیکی یا حداکثر یک نفر دیگر را در فهرست 10 گلر برتر تاریخ گنجاند و نام سه نفر از 10 نفر یادشده را خط زد.

اما هر طور که جمع و تفریق کنیم و امتیاز بدهیم، بسیار بعید است که نویر جزو پنج یا حداکثر شش گلر برتر تاریخ نباشد. ملاک‌های متعددی را می‌توان برشمرد برای امتیاز دادن به دروازه‌بان‌ها. ولی در بین گلرهای فوق‌العاده، یک ملاک مهم هم "شمار اندک اشتباهات فنی" آن‌هاست. ملاک دیگر "عدم تزلزل" یا مبتلا نشدن به اُفت فاحش" است.

اگر "اشتباهات نویر" را در یوتیوب جست‌وجو و تماشا کنید، یک نقطه‌ضعف قابل توجه او اشتباهاتش روی ضربات کرنر است. یا توپ‌های ارسالی از حوالی نقطۀ کرنر یا گوشه‌های محوطۀ جریمه. او روی گل اول بالوتلی در نیمه‌نهایی یورو 2012 و همین طور گل دوم فرانسه در نیمه‌نهایی یورو 2016 که هر دو محصول ارسال از نقاط کناری محوطۀ جریمه بودند، آشکارا اشتباه کرد. همچنین بعضی از مهم‌ترین "اشتباهات فنی" نویر، که منجر به گلزنی تیم حریف شده، روی ضربات کرنر بوده. این واقعیت را می‌توانید در یوتیوب یا جاهای دیگر تماشا کنید.

اما نویر برخلاف کاسیاس و پیتر چک، هیچ وقت دچار افت فاحش نشد. کاسیاس در جام جهانی 2014 هیچ شباهتی به کاسیاس 2012 و 2010 نداشت. او از سال 2013 با لجاجت مورینیو، به تدریج افت کرد و در جام جهانی 2014 نمایش بسیار ضعیفی ارائه کرد.

نویر اگرچه مثل بوفون نبود که اشتباهات فنی‌اش بسیار اندک باشد، ولی برخلاف کاسیاس، اقتدارش هیچ وقت نشکست و ناگهان دچار تنزل جایگاه در دنیای فوتبال نشد. شکل وخیم وضعیتی که برای کاسیاس پیش آمد، در فینال لیگ قهرمانان در سال 2018 برای لوریس کاریوس، دروازه‌بان لیورپول، رخ داد.

در آن فینال، کاریوس دو گل مضحک دریافت کرد و در پایان آن فصل، دیگر گلر ثابت لیورپول نبود و به عنوان بازیکن قرضی راهی بشیکتاش شد. او دو سال در بشیکتاش بازی کرد و یک سال هم به عنوان بازیکن قرضی در یونیون برلین حضور داشت و از سال 2022 به نیوکاسل یونایتد پیوسته. در واقع کاریوس در 25 سالگی از بالاترین سطح فوتبال اروپا و جهان سقوط کرد به سطوح پایین‌تر.

مورد کاسیاس البته این قدر حاد نبود اما کاسیاس بعد از عملکرد ضعیفش در جام جهانی 2014، در 35 سالگی (یورو 2016) نتوانست حتی گلر ثابت تیم ملی اسپانیا باشد. در حالی که بوفون در 40 سالگی، یعنی در پایان سال 2017، در فهرست رده‌بندی توپ طلا در رتبۀ چهارم قرار گرفت.

نویر هم تا 38 سالگی در سطح اول فوتبال ملی و باشگاهی جهان حضور داشت. نویر و بوفون هر دو در 38 سالگی تلاش کردند قهرمان جام ملت‌های اروپا شوند. بوفون در سال 2016، نویر در سال 2024.

کاسیاس اما از 32 سالگی تدریجا افت کرد و از 34 سالگی به بعد، دیگر در سطح اول فوتبال ملی و باشگاهی جهان حضور نداشت. در تیم ملی اسپانیا نیمکت‌نشین شد و در سطح باشگاهی هم برای پورتو بازی می‌کرد.

هر چه بود، نویر مثل بوفون، استمرار بیشتری در سطح اول فوتبال جهان داشت. شاید همین ویژگی او، در کنار فیزیک بدنی بهترش نسبت به کاسیاس، جزو دلایلی باشد که برخی از مهم‌ترین کارشناسان دنیای فوتبال، نویر را در مجموع گلر بهتری نسبت به کاسیاس می‌دانند.

اما دوران اوج کاسیاس هم، هر طور حساب کنیم، بیش از 10 سال بود و به نظر می‌رسد او در دوران اوجش بهتر و کم‌اشتباه‌تر از نویر در دوران اوج بود.

به هر حال نویر هم در آستانۀ وداع با دنیای فوتبال است. پس از خداحافظی کاسیاس و بوفون، نویر فعلا از تیم ملی آلمان خداحافظی کرده و فصل آتی را برای بایرن مونیخ بازی خواهد کرد و احتمالا در سال 2026 یا شاید هم یکسال پس از آن، دستکش‌هایش را برای همیشه از دست‌های پولادینش درمی‌آورد.

او قطعا جزو شمایل‌های باشکوه دروازه‌بانی در تاریخ فوتبال است. نویر در سیزده سال گذشته، سنگربان بایرن مونیخ بوده و 11 بار قهرمانی در بوندس لیگا را تجربه کرده و در دو جام جهانی (2010 و 2014) نمایشی فوق‌العاده داشت و در حساس‌ترین بازی‌های بایرن مونیخ و تیم ملی آلمان، در ضربات پنالتی بسیار عالی ظاهر شد.

او ممتازترین چهرۀ همان اکیپی بود که برزیل را در جام جهانی 2014 نابود کرد. قهرمانی در یورو 2024 می‌توانست بهترین پایان ممکن برای حضور مانوئل نویر در تیم ملی آلمان باشد؛ ولی فوتبال مثل زندگی پر از حسرت است. لذت بردن از راه طی شده، مهم‌تر از کامل شدن کلکسیون افتخارات است.

 با این حال تقریبا مسجل است که او از یاشین و بوفون بهتر نبوده. ولی اگر این دو نفر را منها کنیم، می‌توان ساعت‌ها بحث کرد در اثبات اینکه نویر از هر گلر دیگری در تاریخ فوتبال بهتر بوده. و این یعنی مانوئل نویر بر بام تاریخ این ورزش جذاب، جایگاه کم‌نظیری دارد.