افشین جعفرزاده
دکتر مصدق چه در دوران سیاست ورزی قبل از وکالت و صدارت و چه وزارت و نمایندگی و چه در دوران نخست‌‌وزیری همواره بر حفظ تمامیت ارضی ایران، به ویژه جزایر تاکید داشت.
در صفحه 162 کتاب «خاطرات و تألمات»، فصل بیست و چهارم کتاب، با عنوان «انتصاب من به وزارت خارجه»، درباره جزایر، دکتر مصدق چنین نوشته است:
«اولین روز ورودم به وزارت خارجه، میرزا محمد تقی خان منتخب‌الملک، رئیس اداره انگلیس، نامه ای به من ارائه نمود که «سرپرسی لورن»، وزیر مختار استعمار انگلیس به مستوفی الممالک، نخست وزیر نوشته و موضوعش این بود که جزایر «ابوموسی» و «شیخ شعیب»، واقع در خلیج فارس، متعلق به ایران نیست و نظامیان ایران برخلاف حق در آنها دخالت می کنند! رئیس الوزراء هم به خط خود در حاشیه نامه نوشته بود ضبط شود و منتخب الملک از من سئوال نمود به این نامه باید جوابی داده شود یا آن را بلا جواب گذاریم؟
گفتم: قبل از ملاحظه پرونده نمی توانم در این باب نظری اظهار کنم و بعد که پرونده را دیدم، معلوم شد جزائر مزبور ملک غیر قابل تردید ایران است، موضوع را در هیأت وزیران مطرح کردم که در صورت جلسات نوشته شد. سپس به نامه وزیر مختار جواب دادم و چند بارهم با او مذاکرات شفاهی نمودم.
در زیر صفحه توضیح داده است: در همان جلسه اول با سرپرسی لورن وارد مذاکره شدم. از این که منتخب الملک از ضبط نامه جلوگیری کرده و موضوع را مطرح کرده بود، عصبانی بود و برای او یک خط و نشانی هم کشید.»
متنی که از کتاب «خاطرات و تألمات» نوشته مصدق نقل شد، واجد اطلاعات بسیار مهم و شفافی است:
1 – در آن تاریخ، جزایر در مالکیت ایران بوده و قشون ایران در جزایر ابوموسی و شیخ شعیب (لاوان) حضور داشته‌اند.
2 – وزیرمختار بریتانیا نامه نوشته به قصد این که این جزایر را از ایران جدا و تجزیه کند. بایگانی کردن نامه سابقه‌ای ایجاد می کرد و سندی می‌شد که بعدها، به استناد آن، ادعا شود جزایر متعلق به ایران نیستند.
منتخب‌الملک نامه را بایگانی نمی‌کند و آن را نزد مصدق می‌برد. مصدق با مراجعه به اسناد، دو جزیره را «ملک غیر قابل تردید» ایران می‌یابد.
به وزیر مختار نامه می‌نویسد و با او گفت‌و‌گو می‌کند و او از این که منتخب‌الملک نامه را بایگانی نکرده است، عصبانی شده و برای او خط و نشان می‌کشد. بدین سان می پذیرد که این جزایر متعلق به ایران هستند و به نامه دکتر مصدق، وزیر خارجه وقت ایران، پاسخ نمی‌نویسد.
چراکه اگر می نوشت مصدق سکوت نمی‌کرد و اثری از نامه او در وزارت خارجه ایران می‌ماند. بعدها نیز، در گفت وگو با علم، سفیر انگلیس تصدیق می کند این جزایر متعلق به ایران‌اند.
