آیا پیامبر اکرم بر خاک کربلا سجده کرده است؟

آیا پیامبر (ص) بر خاک حسینی که امروزه شیعیان بر آن سجده می کنند سجده کرده است؟! اگر بگویند: آری، می گوییم: به پروردگار کعبه سوگند می خوریم که این دورغ است! و اگر بگویند که بر تربت حسینی سجده نکرده است، ما می گوییم: اگر چنین است پس آیا شما از پیامبر صلوات الله راه یافته ترید؟ و باید دانست که روایت هایشان می گویند که جبرئیل؛ یک مشت از خاک کربلاء را برای پیامبر آورد.


از نظر فقه شیعه؛ اولاً: سجده صحیح و واجب باید حتما بر زمین و چیزهایی که از زمین است (گیاه) باشد. پیامبر اکرم (ص) نیز بر همین خاک و دیگر اجناس تشکیل دهند زمین مثل خاک، رمل، شن، سنگ، گیاه و... سجده می کرد نه بر فرش و موکت و چرم و پلاستیک و... .
از نظر فقه شیعه؛ اولاً: سجده صحیح و واجب باید حتما بر زمین و چیزهایی که از زمین است (گیاه) باشد. پیامبر اکرم (ص) نیز بر همین خاک و دیگر اجناس تشکیل دهند زمین مثل خاک، رمل، شن، سنگ، گیاه و... سجده می کرد نه بر فرش و موکت و چرم و پلاستیک و... .
تربت حسینی که شیعه سجده بر آن را صحیح و افضل از سجده بر خاک های دیگر و اشیاء دیگر می داند یکی از مصادیق خاک است؛ از این رو سجده بر آن جایز است.
ثانیاً: چون در سرزمین کربلا، خون بهترین بندگان خدا به خاطر خدا و حفظ اسلام به زمین ریخته شد، این خاک نسبت به سایر خاک ها دارای شرافت است؛ از این رو در مکتب تشیع سجده بر این خاک مستحب و افضل است و در این زمینه در بسیاری از منابع اهل سنت این روایت آمده است که: جبرئیل علیه السلام خاک کربلا را برای رسول اکرم صلوات الله آورد.
سجده در لغت به معنای تذلٌل و خوار شدن آمده است. و در اصطلاح فقهی، گذاشتن پیشانی بر زمین را گویند. در روایات زیادی، سجده به عنوان بهترین حالت انسان معرفی شده است. پیامبر اکرم صلوات الله می فرماید: «بنده به چیزی با فضیلت تر از سجده پنهانی بر خداوند نزدیک نشده است.»
عایشه از پیامبر خدا صلوات الله نقل کرده که فرمود: «زمین برای من سجده گاه و پاک کننده قرار داده شد.»
طبق این حدیث سجده بر خاک صحیح است. این خاک چه خاک مدینه و مکه باشد و چه خاک عراق، کربلا یا خاک هر نقط دیگری از عالم.
در صدر اسلام که مساجد فرش نداشت، همه مسلمین در نماز بر خاک و رمل و شنی که با آن کف مساجد خود را پوشانیده بودند سجده می کردند و نه تنها پیامبر اکرم صلوات الله علیه مسلمین را از این عمل منع نمی کرد؛ بلکه بر عکس وی از سجده بر غیر خاک (پارچه، لباس و عمامه) جلوگیری می نمود. بنا بر این سجده بر خاک، سنگ، شن، رمل، حصیر سیره و سنت قطعی رسول اعظم صلوات الله بوده است و هیچ مسلمانی نیست که منکر جواز سجده بر خاک باشد و هم مذاهب اسلامی چنین سجده ای را صحیح می دانند. اما نسبت به خاک کربلا، شیعه معتقد است، سجده بر خاک کربلا مستحب است؛ زیرا در این خاک فرزند گرامی رسول خدا ، سید و آقای جوانان بهشت حضرت حسین بن علی صلوات الله برای حفظ دین خدا و احکام آن، جهاد کرد و به همراه فرزندان و اصحاب خویش به شهادت رسید. همان طور که حضرت علی بن الحسین، امام سجاد علیه السلام و امام صادق علیه السلام بر تربت مقدّسه حضرت امام حسین علیه السلام تربت سجده مى کردند. بعد از ایشان شیعیان نیز به تبعیت از امامان معصوم علیه السلام خود سجده بر این خاک را بهتر می دانند.
البته این مربوط به بعد از شهادت حضرت امام حسین علیه السلام ا ست که حود پنجاه سال بعد از رحلت پیامبر صلوات الله علیه واقع شده است، اما این باعث نمی شود که بگوییم چون پیامبر اکرم صلوات الله بر خاک کربلا نکرده است پس ما هم نباید سجده کنیم و سجده بر آن را افضل بشماریم . آیا خاک کربلا از جنس زمین و از نوع خاک های دیگر جاهای کره زمین نیست؟ پس قطعا سجده بر آن صحیح است. مضافا بر این که در منابع شیعه و سنی روایاتی وجود دارد که نشان اهمیت و محبوبیت خاک کربلا در نزد خدای متعال است.
شیعه و سنی روایت کرده اند که جبرئیل علیه السلام خاک کربلا را برای رسول خدا آورد.
در منابع اهل سنت از امٌ سلمه نقل شده است که گفت: «روزی رسول خدا (ص) به من فرمود که دم در بایست و اجازه نده کسی وارد شود» امٌ سلمة می گوید: «من دم در ایستادم. حسین آمد و خواست داخل شود، خواستم جلوگیری کنم؛ ولی نتوانستم. این پسر بچه پیش پدر بزرگش رفت. به رسول خدا گفتم فدایت شوم به من فرموده بودی اجازه ندهم کسی وارد شود؛ ولی فرزند شما از دستم فرار کرد و نتوانستم ممانعت کنم.» امٌ سلمه به پیامبر خدا عرض می کند: «از کنار در دیدم که در دست شما چیزی است و اشک هایتان جاری است و این پسر بچه هم بر روی شکم شما نشسته است! پیامبر اکرم(ص) فرمود: «بله، جبرئیل نزد من آمد و به من خبر آورد که امت من این فرزندم را می کشند و خاک محل شهادت او را به من داد. این خاکی که در دستم هست همان خاک است.» این روایت عیناً یا با کمی اختلاف در منابع دیگر اهل سنت نیز آمده است.
شیعه هم این روایت را نقل کرده است در روایتی امام باقرعلیه السلام می فرماید: جبرئیل خاکی که حسین علیه السلام بعدا بر روی آن کشته شد را برای پیامبر (ص) آورد و آن خاک در نزد ما است.
بنا براین از نظر سنی و شیعه سرزمین و خاک کربلا بسیار با اهمیت است و قطعا سجده بر آن هم از سجده بر خاک های دیگر افضل است.
بارزترین مظاهر بندگی سجده بر خاک پاک است، شیوه ای که پیامبر آن را به مسلمانان آموزش داد و فرمود: «جعلت لی الأرض مسجداً و طهوراً».
بارزترین مظاهر بندگی سجده بر خاک پاک است، شیوه ای که پیامبر آن را به مسلمانان آموزش داد و فرمود: «جعلت لی الأرض مسجداً و طهوراً».
بنابراین خاک، از نظر این حدیث دو ویژگی دارد:
1.باید پیشانی را بر آن نهاد، 2. همین خاک، در صورت نبودن آب، تیمم بر خاک جایگزین وضو و غسل است.
متأسفانه این دستور پیامبر سالهاست که از مساجد اهل سنت برچیده شده است، در حالی که در گذشته به خاطر نبودن امکانات مالی بر حصیر یا بر زمین سجده می کردند، ولی امکانات مالی سبب شد که هم مساجد مفروش گشته و این سنت رسول خدا از میان برود.
شیعه معتقد است که باید به هنگام نماز بر زمین یا چیزی که از زمین می روید، سجده کرد، و در این مورد، دلایلی دارند که مشروح آن را در کتاب «الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف» می خوانید.
ولی در عین حال، از نظر روایات، سجده بر تربت کربلا فضیلت بیشتری دارد. و این نه به خاطر آن است که برای حسین سجده می کنیم، بلکه سجده برای خداست و تربت (خاک حسینی) به اصطلاح فقهی «مسجود علیه» (محل سجده گاه) است و این یک کار مستحب است نه واجب، و نکت آن این است که این خاک، با خون بزرگترین سرداران اسلام که پایه های حکومت امویان را متزلزل ساخت عجین گشته است. سجده بر این تربت یادآور جانبازی ها و فداکاری های آن حضرت و 72 تن از شهیدان راه خداست که مرگ سرخ را بر زندگی مذلّت بار ترجیح دادند، و امّا اینکه پیامبر بر تربت حسین سجده نکرد، -اگر صحیح باشد- برای این است که هنوز در زمان ملاک سجده وجود نداشت، زیرا هنوز این خاک به خون حسین آغشته و متبرک نگشته بود.
اصولاً شیوه بزرگان این بود که همیشه بر خاک اماکن متبرکه سجده کنند، مسروق بن اجدع متوفای 62 هجری از تابعان است، او در سفر خود خشتی از مدینه همراه می برد و بر آن سجده می کرد.
از این گذشته، سجده بر تربت پاک، در خانه ها و در مسافرخانه ها و اماکن دیگر، چندان آسان نیست، و لذا تربت پاکی از پاک ترین خاک های جهان را به صورت جامد در آورده و همراه خود می برند، تا عمل به حکم الهی در همه جا، آسان باشد.
حال اگر قرار باشد، در این مورد جواب نقضی بگوییم، یادآور می شویم: آیا پیامبر بر این فرش های گران قیمت که در مساجد انداخته اید و سجده می کنید، سجده کرده است؟ و با این که او بر سنگ ریزه های مسجد و گاهی بر حصیر سجده می کرد.
شگفت اینجاست پیامبر اصرار می ورزید که انسان بر خاک سجده کند و حتی کسانی که بر غیر خاک سجده می کردند، مانع را از زیر پیشانی آنان می کشید، و می فرمود: «پیشانی خود را به زمین بچسبان، و روایت به این مضمون، بیش از آن است که در اینجا نقل شود. اکنون اصرار بر این است که بر فرش های گران قیمت سجده کنند، باید گفت اکنون زمانی است که سنت ها بدعت و بدعت ها سنت شده است!
در پایان شایسته یادآوری است امّ سلمه می گوید: پیامبر خدا در حالی که اشک می ریخت فرمود:
«أتانی جبرئیل بالتربة التی یقتل علیها الحسین، فهی التی أقلّب فی کفی».
«این تربتی که در دست من است جبرئیل آن را آورد و گفت: حسین در آن نقطه کشته می شود».

منبع:
1-اسلام کوئست
2-مرکز پاسخگویی به سوالات دیی
3-صحیح بخاری، ج1 ، ص 91، کتاب تیمم، حدیث 2.
4-لانصاف، ج 1، ص 234-267.
5- مصنف ابن ابی شیبه، ج 2، ص 172.

فرآوری : حجت الاسلام تیموری