باتوجه به اینکه سازمان تامین اجتماعی در ردیف خدمات خود نسبت به ارائه بیمه بیکاری به بیمه‌شدگان بیکار، با هدف پرداخت مقرری مربوطه و جبران بخشی از زیانهای وارده به کارگران که ناشی از بیکاری غیرارادی و ناخواسته آنان رخ داده، می‌کند، در همین رابطه موسسه کار و تامین اجتماعی نسبت به پاسخ برخی از سوالات مطرح شده در این زمینه اقدام کرده است.
به گزارش ایسنا، در فصل اول کتاب «پرسش و پاسخ در زمینه تامین اجتماعی» به برخی از سوالات مطرح در زمینه بیمه بیکاری پاسخ داده شده است:
ـ یکی از مواردی که مقرری بیمه بیکاری بیمه‌شده بیکار، قطع می‌شود، مربوط به موردی است که کارگر حین استفاده از مقرری بیمه بیکاری، اشتغال مجدد پیدا کند. در این زمینه پرسشی که مطرح می‌شود، این است که آیا پرداختن به دست‌فروشی و دوره‌گردی را می‌توان از مشاغل قابل قبول برای قطع مقرری بیمه بیکاری دانست و آیا سازمان تأمین اجتماعی، مجاز به قطع مقرری این قبیل بیمه‌شدگان خواهد بود؟
منظور از اشتغال مجدد موضوع بند الف و تبصره 2 ماده 8 قانون بیمه بیکاری و ماده 17 آیین‌نامه اجرایی که به موجب آن، چنانچه اشتغال به کار مجدد کارگر بیمه‌شده بیگار به نحوی از آنجا احراز شود، مقرری بیمه بیکاری از سوی سازمان تامین اجتماعی قطع می‌شود، منظور اشتغال به کار در مشاغلی است که عرفاً بتوان آنها را جزء مشاغل قابل قبول و پذیرفته‌شده در مجموعه کار و اشتغال جامعه کارگری به حساب آورد به این لحاظ عناوینی چون دست‌فروشی، دوره‌گردی و نظایر آن، از مصادیق شغل به مفهوم یاد شده شناخته نمی‌شود و به این اعتبار، تلقی آنها به عنوان اشتغال به کار مجدد و قطع مقرری بیمه بیکاری کارگر، موضوعیت نخواهد داشت.
ـ در زمان اشتغال کارگران در کارگاه‌های مشمول قانون کار، حق بیمه بیکاری که باید به سازمان تأمین اجتماعی تأدیه شود، چند درصد حقوق و مزایای کارگر بیمه‌شده را تشکیل می‌دهد؟ آیا پرداخت حق بیمه بیکاری برعهده کارگر است یا کارفرما؟ و در این زمینه، چه اقلامی از دریافتی‌های کارگر از کارفرما، مشمول کسر حق بیمه بیکاری قرار می‌گیرد؟
برخلاف حق بیمه پرداختی به سازمان تأمین اجتماعی که 20 درصد آن سهم کارفرما و 7 درصد آن نیز سهم کارگر بیمه‌شده است، پرداخت حق بیمه بیکاری که 3 درصد حقوق کارگر است، برعهده کارفرما خواهد بود. ماده پنج قانون بیمه بیکاری در بیان این مطلب مقرر می‌دارد حق بیمه بیکاری به میزان 3 درصد مزد بیمه‌شده است که کلا توسط کارفرما تأمین و به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت خواهد شد؛ به طوری که ملاحظه می‌شود برای پرداخت حق بیمه بیکاری، سهمی به کارگر اختصاص داده نشده است.
قانوناً کارفرما مکلف است از آن دسته از دریافتی‌های کارگران مشمول قانون کار که ماخذ کسر حق بیمه قرار می‌گیرد، سه درصد حق بیمه بیکاری را نیز که تأدیه آن تماماً جزء تعهدات کارفرما است به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند.
ـ بعضاً ملاحظه می‌شود کارگرانی که از مقرری بیمه بیکاری استفاده می‌کنند، وقتی به دلیل اشتغال مجدد، مقرری بیمه بیکاری آنان قطع می‌شود، مزد و مزایای‌شان در ایام اشتغال مجدد به کار، کمتر از دریافتی آنها در زمان استفاده از مقرری بیمه بیکاری است. آیا در این خصوص، قانون تمهیداتی اندیشیده است تا مزد و مزایای زمان اشتغال مجدد، کمتر از دریافتی کارگر بابت مقرری بیمه بیکاری نباشد؟
کارگری که بنا به تشخیص مراجع ذیربط، بیکاری وی بدون میل و اراده دانسته‌شده و مشمول استفاده از مقرری بیمه بیکاری قرار گرفته است، چنانچه این کارگر حین برخورداری از مقرری بیمه بیکاری، مجدداً شاغل شده و از کارفرما مزد دریافت کند، با قطع مقرری بیمه بیکاری، ممکن است دریافتی وی در ایام اشتغال مجدد کمتر از دریافتی کارگر بابت مقرری بیمه بیکاری باشد. در این حالت، پرداخت مابه التفاوت مقرری بیمه بیکاری از مزد و مزایای زمان اشتغال مجدد جزء تعهدات سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود که این موارد در تبصره یک ماده 6 قانون بیمه بیکاری و ماده 9 آیین نامه اجرایی آن موردتاکید قرار گرفته است که براساس آن، بیکارانی که در زمان دریافت مقرری بیمه بیکاری، با معرفی واحدهای کار و امور اجتماعی به شغل یا مشاغلی گمارده شوند که میزان حقوق و مزایای آنان کمتر از میزان مقرری بیمه بیکاری باشد، مابه‌التفاوت حقوق و مزایای دریافتی تا میزان مقرری بیمه بیکاری متعلقه، توسط سازمان تامین اجتماعی به آنان پرداخت خواهد شد. در این گونه موارد، اشتغال بیمه‌شده بیکار و میزان حقوق و مزایای وی توسط واحد کار و امور اجتماعی محل به شعبه تامین اجتماعی پرداخت‌کننده مقرری بیمه بیکاری اعلام خواهد شد.
ـ کارگاه‌هایی که فعالیت آنها فصلی است و کارگران این واحدها در سال چند ماه بیکار هستند، در این رابطه چند پرسش مطرح می‌شود، اول اینکه آیا اساساً کارگران فصلی که مشمول قانون کارند، در شمول قانون بیمه بیکاری قرار می‌گیرند؟ دیگر آنکه آیا به کارگران فصلی که در غیر فصل کار بیکار می‌شوند، مقرری بیمه بیکاری تعلق می‌گیرد و به طور کلی، کارگران فصلی در چه شرایطی می‌توانند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند؟
کارگران فصلی که باتوجه به ماهیت و طبیعت کار کارگاه؛ صرفاً در مقطعی از سال به کار اشتغال دارند، به دلیل شمول مقررات قانون کار نسبت به آنان، بدیهی است که تحت پوشش قانون تأمین اجتماعی قرار داشته و به این ترتیب، مشمول قانون بیمه بیکاری نیز قرار می‌گیرند. از طرفی، فصلی بودن کار یا کار در مقطع معینی از سال، جزء شرایط کار کارگران فصلی به حساب می‌آید و این شرایط در بدو استخدام و در قرارداد کار اولیه، مورد توافق طرفین قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، بیکار شدن کارگران فصلی در غیر فصل کار، بدون میل و اراده تلقی نمی‌شود و به این اعتبار، شمول مقرری بیمه بیکاری به کارگران فصلی در غیر فصل کار با ماده 2 قانون بیمه بیکاری و ماده 3 آیین‌نامه اجرایی آن در انطباق نیست. در عین حال، کارگران فصلی نیز در صورت بیکاری بدون میل و اراده در زمان اشتغال و بنا به تشخیص مراجع ذی ربط، مشمول استفاده از مقرری بیمه بیکاری قرار می‌گیرند.
ـ هر یک از کارگران مشمول قانون کار در طول عمر کاری خود، حداکثر چه مدت می‌توانند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند و در این زمینه، آیا بیمه‌شده می‌تواند از مدت مقرری بیمه بیکاری استحقاقی خود در دو یا چند مقطع زمانی در طول مدت اشتغال خود به دلیل وقوع بیکاری بدون میل و اراده استفاده کند؟
مدت استفاده از مقرری بیمه بیکاری، بستگی مستقیم به سابقه پرداخت حق بیمه نزد سازمان تامین اجتماعی دارد. به همان ترتیبی که در ماده 7 قانون بیمه بیکاری مذکور است. حداکثر مدت استفاده از مقرری بیمه بیکاری برای کارگران مجرد 36 ماه و برای کارگران متاهل و متکفل 50 ماه است که بیمه‌شده می‌تواند در طول مدت اشتغال خود باتوجه به سابقه پرداخت حق بیمه، از مدت زمان مقرری بیمه بیکاری استحقاقی خود در یک یا چند مقطع در صورت بیکاری بدون میل و اراده، استفاده کند.
ـ از آنجایی که خدام و کارکنان بقاع متبرکه، حسینیه‌ها، تکایا، مدارس علوم دینی موقوفه و موقوفات عام غیرتولیدی، از شمول موادی از قانون کار مستثنی شده‌اند. آیا این امر به معنی عدم شمول مقررات قانون بیمه بیکاری نسبت به آنان نیز هست؟
خدام و کارکنان بقاع متبرکه، مساجد، حسینیه‌ها، تکایا، مدارس علوم دینی موقوفه و موقوفات عام غیرتولیدی، حسب آیین نامه مصوب سال 1373 هیئت وزیران، از شمول موادی از قانون کار به ترتیب مذکور در آیین‌نامه فوق مستثنی شده‌اند؛ اما چون ماده 148 قانون کار از مواد استثنا شده در آیین‌نامه نیست و در نتیجه، باتوجه به کلیت شمول قانون کار نسبت به کارکنان مزبور و الزام کارفرمایان کارگاه‌های یاد شده به بیمه کردن کارگران واحد خود، از آنجا که کارکنان فوق‌الاشاره، مشمول قانون کار بوده و به این اعتبار، تحت پوشش قانون تأمین اجتماعی نیز هستند؛ بنابراین، افراد مذکور در شمول قانون بیمه بیکاری قرار گرفته و در صورتی که رابطه کاری و مزدی آنان با کارفرما قطع و بیکاری آنان در مراجع حل اختلاف بدون میل و اراده شناخته شود، وفق مقررات، از مقرری بیمه بیکاری برخوردار می‌شوند.
- کارگرانی که بنا به تشخیص مراجع ذی ربط، بیکاری آنان بدون میل و اراده شناخته می‌شود، در مدت زمانی که مشمول برخورداری از مقرری بیمه بیکاری قرار می‌گیرند، مبلغ پرداختی از سوی سازمان تأمین اجتماعی به آنها چقدر است و چه میزان از حقوق آنان را تشکیل می‌دهد؟
مطابق بند ب ماده 7 قانون بیمه بیکاری، میزان مقرری روزانه بیمه‌شده بیکار معادل 55 درصد متوسط مزد یا حقوق و یا کارمزد روزانه بیمه‌شده است؛ ضمن اینکه به مقرری افراد متاهل یا متکفل تا حداکثر چهار نفر از افراد تحت تکفل، به ازای هر یک از آنها به میزان 10 درصد حداقل دستمزد افزوده خواهد شد. در هر حال مجموع دریافتی مقرری‌بگیر، نباید از حداقل دستمزد کمتر و از 80 درصد متوسط مزد یا حقوق وی بیشتر باشد.
