دیدگاه رئیس‌کل درباره ترامپ

 محمدرضا فرزین، در گفت‌وگوی ویژه خبری بیان کرد که اقتصاد ایران به‌دلیل کاهش وابستگی به دلار و نداشتن تجارت مستقیم با آمریکا، اثرات مستقیم انتخاب ترامپ را کمتر احساس کرده است. با این حال فرزین با اشاره به اثرات غیرمستقیم انتخاب ترامپ مانند نوسان بازارهای جهانی و افزایش قیمت رمزارزها بیان کرد که رویکرد رئیس‌جمهور جدید آمریکا می‌تواند فرصت‌ها و تهدیدهایی برای ایران ایجاد کند. رئیس کل بانک مرکزی در سخنان خود بر اهمیت کنش‌گری ایران در قبال سیاست‌های جدید ترامپ تاکید کرد.

در این گفت‌وگو فرزین همچنین از «افزایش همکاری‌های ایران با کشورهای عضو بریکس»، «کاهش تورم تا پایان سال»، «استفاده از ابزارهایی مانند اوراق گام و اعتبار اسنادی داخلی برای تامین مالی بنگاه‌ها بدون افزایش نقدینگی و تورم»، «ورود بانک مرکزی برای اصلاح ناترازی هشت بانک» خبر داد. محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در گفت‌وگوی ویژه خبری 19آبان، با اشاره به نتایج انتخابات آمریکا و انتخاب ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور، به تاثیر این موضوع بر اقتصاد ایران پرداخت. او بیان کرد: انتخاب ترامپ تاثیر قابل‌توجهی بر بازارهای جهانی داشت که از همان روز اول نمایان شد. از این رو می‌توان پیامدهای انتتخاب ترامپ را از دو جنبه مورد بررسی قرار داد.

تاثیر محدود انتخابات آمریکا بر اقتصاد ایران

او در ادامه به بیان آثار مستقیم انتخاب ترامپ بر اقتصاد ایران پرداخت و گفت: اقتصاد ایران تجارت و سرمایه‌گذاری با آمریکا ندارد و ذخایر ایران نیز بر پایه دلار نیست. در سال‌های گذشته وابستگی اقتصاد ایران به دلار کاهش یافته است؛ بنابراین در مجموع به‌طور مستقیم حلقه‌های وابستگی چندانی به اقتصاد آمریکا وجود ندارد. ایران حتی با اروپا نیز همکاری تجاری، پولی و مالی ندارد؛ برای مثال کل حجم تجارت ایران با اروپا حتی به یک‌پنجم تجارت ایران با عراق نمی‌رسد.

عالی‌ترین مقام بانک مرکزی با اشاره به اثرات غیر مستقیم انتخابات آمریکا بر کشور بیان کرد: اقتصاد ایالات متحده، اقتصاد بزرگی است و تغییر در سیاست‌های اقتصادی این کشور بر اقتصادهای دیگر کشورها اثرگذار است. به‌عنوان مثال، پس از انتخاب ترامپ برخی از رمزارزها و ارزهای دیجیتال تا 20درصد نیز افزایش قیمت را تجربه کردند و حتی ارزش یورو 2درصد کاهش یافت. در همین حال ارز کشور ما حتی در بازار غیررسمی کمتر از یک‌درصد کاهش ارزش را تجربه کرد که این نوسان نسبت به سایر ارزهای جهان یکی از کمترین واکنش‌ها بود. فرزین بیان کرد: همزمان با انتخاب ترامپ بازارهایی مانند فلزات، رمزارزها و سایر بازارهای مالی جهان متلاطم شد و سایر بازارها در انتظار سیاست‌های ترامپ هستند.

هراس و نااطمینانی که در حال حاضر در بازارها به‌وجود آمده، ناشی از سیاست‌های قبلی او است. ترامپ در گذشته سیاست‌هایی مانند افزایش نرخ تعرفه، ایجاد محدودیت‌هایی برای تجارت با آمریکا و محدود کردن بازار ایالات متحده برای سایر کشورها را اعمال کرده بود. او بیان کرد: اعمال محدودیت تجارت با آمریکا و کاهش حضور تجاری آمریکا در بازارهای دنیا، اثرات زیادی بر اقتصاد اروپا و چین خواهد داشت که برای ایران هم تهدید و هم فرصت را به همراه دارد. مهم این است که کنش‌گری ایران در قبال این سیاست‌های جدید او در اقتصاد چه باشد.

گسترش همکاری‌های ایران با بریکس

رئیس کل بانک مرکزی بیان کرد: اقتصاد ما در همان روز اول نشان داد که در برابر روی کار آمدن ترامپ تاب‌آوری بالایی دارد. اقتصاد ایران، اقتصاد 8سال پیش نیست که انتخاب ترامپ اثر زیادی بر آن داشته باشد و وابستگی‌ها کاهش یافته است. در حال حاضر تعامل اقتصادی ایران با کشورهای منطقه و کشورهای عضو گروه بریکس افزایش یافته است. او ادامه داد: نزدیک به 2سال است که ایران عضو بریکس است. در حال حاضر بخشی از همکاری‌ها با کشورهای عضو بریکس عملیاتی شده و استفاده از دلار در تعاملات با برخی از کشورها حذف شده است. علاوه بر این، ذخایر ارزی‌ کشور افزایش یافته و از ذخایر ارزی مطمئنی برخوردار هستیم. او با اشاره به مزیت‌ها و فرصت‌های حضور ترامپ برای کشورهای عضو بریکس گفت: حضور ترامپ و رویکرد او می‌تواند باعث شود که همکاری‌ها در بریکس افزایش یابد و کشورهای عضو سعی می‌کنند که از فرصت تعامل با هم برای جلوگیری از اثرات سیاست‌های منفی ترامپ استفاده کنند.

سیاست‌های بانک مرکزی در برابر ترامپ

رئیس کل بانک مرکزی به اثر مستقیم ترامپ بر سیاست‌های بانک مرکزی ایران اشاره و بیان کرد: باید دید نوع سیاست‌های ترامپ چگونه است و اثر سیاست‌های او بر منطقه چه خواهد بود. او با اشاره به سیاست ارزی بانک مرکزی بیان کرد: بانک مرکزی در دو سال گذشته در رابطه با مساله ارز سیاست تثبیت را اتخاد کرده است. بانک مرکزی تلاش کرده است نیازهای ارزی تجاری و غیرتجاری کشور در یک نظام رسمی تامین شود. این سیاست با هدف به حداقل رساندن نوسانات نرخ ارز در بازارهای مختلف به‌ویژه در بازار غیررسمی انجام شد. با این حال اگرچه در دو سال گذشته این سیاست به کندی پیش رفت، اما پیشرفت بسیار خوبی حاصل شد و همچنان به این سیاست ادامه می‌دهیم.

ابزارهای دلارزدایی

فرزین با اشاره به سیاست‌های بانک مرکزی برای کاهش نقش دلار در اقتصاد ایران گفت: با تمام کشورهایی که طرف تجاری ما هستند، الگوی توسعه مراودات بانکی و پولی را با توجه به وجود شرایط تحریمی طراحی کردیم. اولین محور این است که تحت عنوان دلار‌زدایی بتوانیم با ارزهای محلی‌ معامله کنیم و به همین جهت از چند ابزار استفاده می‌کنیم. اولین ابزار، پیمان پولی است. دومین ابزار، اتصال کارت‌های بانکی طرفین است. سومین ابزار حذف سوئیفت است که با پیام‌رسان‌های مشترک پولی در حال تحقق آن هستیم. ما از پیام‌رسان سوئیفت برای تبادل اطلاعات بانکی و مالی با کشورهای طرف تجاری استفاده نمی‌کنیم و پیام‌رسان را به «سپام» که برای ایران است؛ منتقل کرده‌ایم. در حال حاضر به طرفین تجاری خود می‌گوییم که پیام‌‌رسان‌های خود را به یکدیگر متصل کنیم و دیگر از سوئیفت استفاده نکنیم.

تورم در مسیر کاهش

فرزین با اینکه از سال1352 به بعد عموما تورم دو رقمی در ایران وجود داشت، بیان کرد: میزان تورم از سال1397 به بعد و پس از تشدید تحریم‌ها افزایش یافته است؛ به‌‌طوری‌که میزان تورم حتی به کانال 40 تا 50درصد نیز رسیده بود که بسیار بیشتر از دوره‌های مشابه و سال‌های قبل بود. بر این اساس بانک مرکزی، سیاست تثبیت را اتخاذ کرده و تلاش‌ها بر این است تا ابتدا سطح تورم را در اقتصاد کشور کاهش دهیم. از اردیبهشت سال گذشته تا امروز هر ماه میزان تورم در اقتصاد کشور کاهش یافته است. او افزود: به‌عنوان مثال، در مهر ماه امسال، تورم نقطه به نقطه به 34.5درصد کاهش یافت که این عدد در دوره‌ای به بالای 57درصد نیز رسیده بود. همچنین تورم سالانه مهر به 38درصد رسیده است و پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال روند کاهشی داشته باشد.

کاهش تورم تولیدکننده با اجرای سیاست تثبیت

رئیس کل بانک مرکزی به ارائه آماری از تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده و رابطه این دو با یکدیگر پرداخت: تورم تولیدکننده در مهرماه به 24.5درصد کاهش یافت. باید توجه داشت که تورم نقطه به نقطه تولیدکننده در زمان‌هایی به اعداد بالای 100درصد نیز رسیده بود. زمانی که تورم تولیدکننده کمتر از مصرف‌کننده باشد، احتمال کاهش تورم مصرف‌کننده نیز وجود دارد. یکی از دلایل کاهش تورم تولیدکننده، تثبیت نرخ ارز و تامین ارز به‌صورت منظم در یک نرخ تقریبا تثبیت‌شده است. او افزود: البته باید توجه داشت که تثبیت به معنای میخکوب کردن نرخ ارز نیست. در واقع نرخ ارز با نرخی قابل پیش‌بینی تامین می‌شود که کمک بسیاری به کاهش نرخ تورم تولیدکننده کرده است.

کنترل نرخ رشد نقدینگی؛ کلید کنترل تورم

فرزین ادامه داد: سال گذشته توانستیم نرخ رشد نقدینگی را که یکی از متغیرهای اثرگذار بر کنترل نقدینگی است، به 24.5درصد برسانیم. امسال نیز برای نرخ رشد نقدینگی در کانال 25درصد هدف‌گذاری شده ‌است. البته در ماه‌های اخیر به علت تنگناهای ناشی از نقدینگی به 28.5درصد رسید؛ چراکه مجبور شدیم اقداماتی انجام دهیم تا به برخی از بخش‌ها، نقدینگی بیشتری ارائه شود و این موضوع باعث شده است نرخ رشد نقدینگی تا حدودی افزایش داشته باشد. با این حال با اقدامات پیش‌بینی‌شده امیدواریم این نرخ به کانال هدف‌گذاری‌شده بازگردد. فرزین درخصوص برنامه‌های بانک مرکزی برای کنترل رشد نقدینگی بیان کرد: امروز با روش کنترل ترازنامه، رشد نقدینگی را کنترل می‌کنیم. به عبارتی با کنترل ترازنامه بانک‌ها از ارائه تسهیلات بیشتر از یک محدوده معین جلوگیری می‌شود؛ چراکه یکی از متغیرهای عمده اثرگذار بر رشد نقدینگی به میزان تسهیلات بانک‌ها باز می‌گردد.

او گفت: از طرف دیگر در هفت‌ماه گذشته حدود یک‌هزار و 200همت نقدینگی خلق شده که بخش بزرگی از آن برای اوراق دولتی هزینه شده و بخش دیگری از آن برای نیازهای مصرفی مانند وام ازدواج و موارد دیگر هزینه شده است. به عبارتی سهم تولیدکننده کمی کاهش یافته و حدود 50 تا 55درصد از این نقدینگی به سمت تولید رفته است. به همین دلیل در حال حاضر شاهد تنگنای نقدینگی برای تولید در میان تولیدکنندگان هستیم و اعتراضات بسیاری در این خصوص از سوی تولیدکنندگان وجود دارد که نشان‌دهنده مشکلات تامین نقدینگی در این بخش است.

انتشار اوراق گام؛ راهکار رفع تنگناهای نقدینگی

فرزین با اشاره به ابزارها و روش‌های تامین مالی از سوی بانک مرکزی گفت: ما امروز دو راه داریم یا باید نقدینگی را افزایش دهیم که باعث افزایش تورم می‌شود یا باید سیاست‌هایی برای تامین مالی بدون افزایش نرخ رشد نقدینگی در دستور کار قراردهیم. او ادامه داد: یک سیاست مربوط به گسترش استفاده از اوراق گام است که به‌دلیل استفاده از اقلام زیرخط ترازنامه بر نقدینگی اثر زیادی ندارد و بنگاه‌ها می‌توانند از آن برای تامین مالی استفاده کنند. سال گذشته اوراق گام دچار مشکل شد و کارآیی بالایی نداشت. امسال مشکلات مربوط بین این اوراق با بورس برطرف شده است و می‌توانیم نزدیک به 100همت، اوراق گام به بنگاه‌ها بدهیم.

فرزین بیان کرد: سیاست دیگر برای رفع تنگناهای نقدینگی، افزایش LC داخلی (اعتبار اسنادی داخلی) است. در سال جاری برنامه‌ریزی شده است که بانک‌ها تا 800همت در تامین مالی بنگاه‌ها از LC داخلی استفاده کنند. همچنین، بانک مرکزی ابزار دیگری تحت عنوان فکتورینگ یا مطالبات قراردادی را طراحی کرده و آیین‌نامه آن به بانک‌ها ابلاغ شده که بیشتر مناسب پیمانکاران است.

ورود بانک مرکزی به اصلاح ناترازی هشت بانک

فرزین با اشاره به برنامه بانک مرکزی برای اصلاح ناترازی بانک‌ها گفت: طی دو سال گذشته اقداماتی برای اصلاح نظام بانکی انجام شده است. با این حال، مسائل و مشکلات و ناترازی زیادی وجود دارد و هنوز شرایط راضی‌کننده نیست. در حال حاضر برای اصلاح هشت بانک ورود کرده‌ایم و اصلاح ناترازی آنها را پیگیری می‌کنیم.