شناسه : ۲۹۲۱۷۷۲ - جمعه ۲۵ آبان ۱۴۰۳ ساعت ۰۵:۳۳
اجداد ما با سه گروه از انسان‌تباران دنیسووا زادوولد داشتند
انسان خردمند دست‌کم با سه گروه از دنیسوواها آمیزش داشته و به لطف ژن‌های دریافتی از آن‌ها، دربرابر محیط‌های سخت و شرایط کم‌اکسیژن مقاوم شده است.
اجداد باستانی ما در انتخاب همسر چندان سخت‌گیر نبودند و ردپای روابط میان‌گونه‌ای پیشاتاریخی، همچنان در ژنوم انسان‌های امروزی دیده می‌شود. یکی از این گونه‌های انسان‌تباران باستانی که به نظر می‌رسد اجداد ما با آن‌ها آمیزش داشتند، دنیسوواها بودند. پژوهشگران اکنون با انتشار مطالعه‌ای جدید، این ایده را مطرح می‌کنند که انسان‌ها دست‌کم با سه جمعیت متفاوت از این گونه‌ی منقرض‌شده، آمیزش داشته‌اند.
به گزارش زومیت، دکتر لیندا اونگارو، نویسنده‌ی مطالعه، در این‌باره می‌گوید: «این تصور که انسان‌ها به‌طور ناگهانی و منظم از یک جد مشترک تکامل یافتند، رایج اما غلط است؛ هرچه بیشتر پژوهش می‌کنیم، بیشتر درمی‌یابیم که آمیزش با گونه‌های مختلفی از انسان‌تباران نیز رخ داده و نقشی حیاتی در شکل‌گیری انسان امروزی داشته است.»
به‌نظر می‌رسد انسان‌تباران دنیسووا، گونه‌ای که در سال 2010 از طریق استخراج ژنوم از یک تکه استخوان انگشت در غار دنیسووا، واقع در کوه‌های آلتای در سیبری شناخته شدند، با انسان‌های خردمند نخستین (Homo sapiens) کاملاً آشنا بوده‌اند.
آمیزش با گونه‌های مختلف از انسان‌تباران، نقشی حیاتی در شکل‌گیری انسان امروزی داشت
در ابتدا، دانشمندان تصور می‌کردند فقط مردم بومی اهل پاپوآ هستند که تا پنج درصد از دی‌ان‌ای خود را از دنیسوواها به ارث برده‌اند. اما مطالعات بعدی نشان داد که مقادیر کمتری از ژن‌های دنیسوواها، در جمعیت‌های آسیای شرقی، آسیای جنوبی و بومیان آمریکا نیز مشاهده می‌شود. برای سال‌ها، تصور می‌شد که فقط یک برخورد باستانی میان گونه‌ها، به ورود ژن‌های دنیسووا به ژنوم انسان‌های امروزی ختم شده است. اما پژوهش‌های اونگارو و همکارانش نشان داد که این آمیزش‌ها ممکن است چندین بار اتفاق افتاده باشد.
اونگارو می‌گوید: «برخلاف نئاندرتال‌ها که فسیل‌های متعددی از آن‌ها باقی مانده، از دنیسوواها فقط یک استخوان انگشت، یک فک، چند دندان و تکه‌هایی از جمجمه موجود است. بااین‌حال، دانشمندان با استفاده از قطعات باقی‌مانده‌ی ژنوم دنیسوواها در ژنوم انسان‌های امروزی، شواهدی از دست‌کم سه رویداد آمیزشی یافته‌اند که در طی آن، ژن‌های سه جمعیت متفاوت از دنیسوواها وارد ژنوم ما شد.»
دست‌سازه‌های پیشاتاریخی کشف‌شده در غار دنیسووا، محل زندگی دنیسوواها.
شواهد نشان می‌دهد که دنیسوواهای اولیه در زمانی حدود 409 هزار تا 222 هزار سال پیش، در منطقه‌ی آلتای به چندین شاخه‌ی مختلف تقسیم شدند. به نظر می‌رسد قدیمی‌ترین شاخه از این جمعیت‌ها با اجداد باستانی بومیان آسیای شرقی امروزی آمیزش داشته‌اند، درحالی‌که دی‌ان‌ای دو شاخه‌ی دیگر از دنیسوواها، در ژنوم اهالی بومی پاپوآ یافت شده است.
نکته‌ی جالب این است که دنیسوواها، صدها هزار سال زودتر از انسان‌های امروزی وارد اوراسیا شده و در طی این مدت، توانسته بودند به سازگاری‌های ژنتیکی خاصی برای بقا در محیط‌های دشوار، از فلات‌های مرتفع گرفته تا جلگه‌های وسیع و سرد، دست یابند. به نظر می‌رسد انسان خردمند نیز از طریق آمیزش با آن‌ها، بعضی از این ژن‌های مفید را دریافت کرده است.
اونگارو توضیح می‌دهد: «یکی از میراث مفید، یک جایگاه کروموزومی است که تحمل بدن به کمبود اکسیژن (هیپوکسی) را افزایش می‌دهد و در جوامع تبتی دیده می‌شود.» این ژن، موسوم به EPAS1، از جمعیت دنیسوواهایی به ارث رسیده که با آسیایی‌های شرقی آمیزش داشته‌اند.
نویسندگان مطالعه همچنین به مثالی دیگر از ورود ژن‌های سازگارکننده اشاره کرده‌اند که به سوخت‌و‌ساز لیپید در اینوئیت‌های گرینلند (اسکیموها) مربوط می‌شود. اینوئیت‌ها دارای هاپلوتیپ (ترکیبی از ژن‌های هم‌ردیف) بسیار متفاوتی در ناحیه ژنی TBX15/WARS2 هستند که احتمالاً از طریق آمیزش با دنیسوواها، وارد ژنوم انسان‌های امروزی شده است.
اونگارو توضیح می‌دهد که سازگاری ژنتیکی، نحوه‌ی تجزیه چربی‌ها را در بدن تغییر می‌دهد و در نهایت با تحریک نسبت به سرما، به اینوئیت‌ها در مناطق قطبی کمک می‌کند که از طریق چنین تغییراتی، گرمای بدن خود را حفظ کنند. در نتیجه، ژن‌های به‌ارث‌رسیده از دنیسوواها برای اینوئیت‌ها نیز مزیت سازگاری با شرایط سخت شمالگان را به همراه داشته است.
مطالعه در مجله Nature Genetics منتشر شده است.
