فضیلت و اعمال ماه شعبان المعظم

اهمّیت فضیلت ماه شعبان

مفاتیح الجنان . فصل دوم . در اعمال ماه شعبان:

بدان که شعبان ماه بسیار شریفى است و منسوب است به حضرت سیّد انبیاء صلّى الله علیه و آله .

1- پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم این ماه را روزه مىداشت و وصل مىکرد به ماه رمضان و مىفرمود : شعبان ماه من است هر که یک روز از ماه مرا روزه بدارد بهشت او را واجب شود.

2- از حضرت صادق علیه السّلام روایت است که : چون ماه شعبان داخل مىشد حضرت امام زین العابدین علیه السّلام اصحاب خود را جمع مىنمود و مىفرمود اى گروه اصحاب من مىدانید این چه ماهى است این ماه شعبان است و حضرت رسول صلّى الله علیه و آله مىفرمود : شعبان ماه من است پس روزه بدارید در این ماه براى محبّت پیغمبر خود و براى تقرّب به سوى پروردگار خود به حق آن خدائى که جان على بن الحسین بدست قدرت اوست سوگند یاد مىکنم که از پدرم حسین بن على علیهما السّلام شنیدم که فرمود شنیدم از امیرالمؤمنین علیه السّلام که هر که روزه دارد شعبان را براى محبّت پیغمبر خدا و تقرّب به سوى خدا، خدا او را دوست دارد و او را به کرامت خود در روز قیامت نزدیک گرداند و بهشت را براى او واجب گرداند.

3- صفوان جمال گفت: فرمود به من حضرت صادق علیه السّلام که وادارکن کسانى را که در ناحیه و اطراف تو هستند بر روزه شعبان.گفتم : فدایت شوم مگر در فضیلت آن چیزى مىبینى ؟ فرمود : بلى بدرستى که رسول خدا صلّى الله علیه و آله هر گاه هلال شعبان را مىدید امر مىفرمود منادى را که ندا مىکرد در مدینه : اى اهل مدینه من از جانب رسول خدا صلّى الله علیه و آله بسوى شما رسولم، مىفرماید : آگاه باشید بدرستى که شعبان ماه من است پس خدا رحمت کند کسى را که یارى کند مرا بر ماه من یعنى روزه بدارد آن را .

پس حضرت صادق علیه السّلام گفت که : امیرالمؤمنین علیه السّلام مىفرمود : که فوت نشد از من روزه شعبان از زمانى که شنیدم منادى رسول خدا صلّى الله علیه و آله ندا کرد در شعبان و فوت نخواهد شد از من تا مدّتى که حیات دارم إن شاء الله تعالى.

المراقبات . ص 174:

1- از اهمّ فضائل این ماه شریف ولادت سه امام معصوم علیهم السّلام و حضرت عبّاس علیه السّلام می باشد.

2- اولیاء الله و اهل معرفت انتظار ورود این ماه شریف را می کشند تا در آن مناجات عظیم الشّأن شعبانیه را زمزمه نمایند هر چند که قرائت این مناجات عزیز و عظیم در هر وقتی که حال و توجّه باشد، مناسب و مؤثّر است. این مناجات از مهم ترین اعمال این ماه است. بلکه لازم است بعضی قسمت های آن را در تمام سال ترک نکند و در قنوت های نمازهای خویش و سایر حالات خود، به آنها با خدای خود مناجات کند.

آداب و اعمال مشترک:

1- استغفار :

هر روز هفتاد مرتبه بگوید : أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ و همچنین هر روز هفتاد مرتبه بگوید : أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ . از روایات مستفاد مىشود که بهترین دعاها و ذکرها در این ماه استغفار است و هر که هر روز از این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند مثل آن است که در ماه هاى دیگر هفتاد هزار استغفار کند.

2- صدقه :

تصدّق کند در این ماه اگرچه به نصف دانه خرمایى باشد تا حق تعالى بدن او را بر آتش جهنّم حرام گرداند. فضیلت روزه و تصدّق در ماه شعبان : از حضرت صادق علیه السّلام منقول است که : از آن جناب از فضیلت روزه رجب سؤال کردند. فرمود : چرا از روزه شعبان غافلید ؟ راوى عرض کرد : یا ابن رسول الله چه ثواب دارد کسى که یک روز از شعبان را روزه بدارد ؟ فرمود : به خدا قسم بهشت ثواب او است . عرض کرد : یا ابن رسول الله بهترین اعمال در این ماه چیست ؟ فرمود : تصدّق و استغفار . هر که در ماه شعبان تصدّق کند حق تعالى آن را تربیت کند همچنان که یکى از شما شتر بچّهاش را تربیت مىکند تا آنکه در روز قیامت برسد به صاحبش در حالتى که به قدر کوه احد شده باشد.

3- ذکر :

در تمام این ماه هزار بار بگوید : لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَا نَعْبُدُ إِلَّا إِیَّاهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ ، که ثواب بسیار دارد از جمله آنکه عبادت هزار ساله در نامه عملش بنویسند.

4-صلوات :

در این ماه صلوات بسیار فرستد. { اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم }

5- صلوات امام زین العابدین علیه السّلام :

در هر روز از شعبان در وقت زوال و در شب نیمه ی آن بخواند این صلوات مرویه از حضرت امام زین العابدین علیه السّلام را اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعِ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفِ الْمَلَائِکَةِ وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ وَ أَهْلِ بَیْتِ الْوَحْیِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ... .

6- مناجات شعبانیه :

این مناجات مرویه از ابن خالویه را که نقل کرده، بخواند : و گفته این مناجات حضرت امیرالمؤمنین و امامان از فرزندان او علیهم السّلام است که در ماه شعبان مىخواندند : اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْمَعْ دُعَائِی إِذَا دَعَوْتُکَ وَ اسْمَعْ نِدَائِی إِذَا نَادَیْتُکَ ...
* مناجاتی است که امیرالمؤمنین علیه السّلام و امامان معصوم علیهم السّلام، اهتمام خاصّی به قرائت آن داشتند. و از مناجات هاى جلیل القدر ائمّه علیهم السّلام است و بر مضامین عالیه مشتمل است و در هر وقت که حضور قلبى باشد خواندن آن مناسب است ( مفاتیح الجنان . فصل دوم . در اعمال ماه شعبان) .

این مناجات، مناجاتی با مضامین و عبارات عالی عرفان اصیل اسلامی است که اوج نجوا و دلال انسان کامل صاحب عصمت علیه السّلام را با حقیقت مطلق نظام هستی تبیین می نماید.

آداب و اعمال مخصوص:

شب اوّل :

نماز : نمازهاى بسیار در اقبال ذکر شده از جمله دوازده رکعت به حمد و یازده مرتبه توحید.

روز اوّل :

روزه : امام صادق علیه السّلام فرمود : کسی که روز اوّل شعبان را روزه بگیرد، بهشت بر او واجب گردد و هر کس دو روز روزه بگیرد، خداوند در هر روز و شبی در دار دنیا به او نظر می افکند و نظر خود را به او در بهشت ادامه می دهد و هر کس سه روز روزه بگیرد، خداوند را در عرش او و بهشت خود زیارت می نماید ( المراقبات . ص177 ) ،( مفاتیح الجنان . فصل دوم . در اعمال ماه شعبان ) .

روز سوم :

1- روزه .

2- دعا : دعای دوم، آخرین دعای امام حسین علیه السّلام در روز عاشورا است .
أ- توقیع شریف به سوى قاسم بن علاء همدانى وکیل حضرت امام حسن عسکرى علیه السّلام بیرون آمد که مولاى ما حسین علیه السّلام روز پنجشنبه سوم شعبان متولّد شد پس آن روز را روزه بگیر و این دعا را در آن روز بخوان : اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ الْمَوْلُودِ فِی هَذَا الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ بِشَهَادَتِهِ قَبْلَ اسْتِهْلَالِهِ وَ وِلَادَتِهِ بَکَتْهُ السَّمَاءُ وَ مَنْ فِیهَا وَ الْأَرْضُ ...

پس مىخوانى بعد از این به دعاى حسین علیه السّلام و این آخرین دعاى آن حضرت است در روزى که دشمنان او بسیار شده بود یعنی روز عاشوراء (این دعا را به جهت تبرّک و تیمّن به طور کامل می آوریم ) : اللَّهُمَّ أَنْتَ مُتَعَالِی الْمَکَانِ عَظِیمُ الْجَبَرُوتِ شَدِیدُ الْمِحَالِ غَنِیٌّ عَنِ الْخَلَائِقِ عَرِیضُ الْکِبْرِیَاءِ قَادِرٌ عَلَى مَا تَشَاءُ قَرِیبُ الرَّحْمَةِ صَادِقُ الْوَعْدِ سَابِغُ النِّعْمَةِ حَسَنُ الْبَلَاءِ قَرِیبٌ إِذَا دُعِیتَ مُحِیطٌ بِمَا خَلَقْتَ قَابِلُ التَّوْبَةِ لِمَنْ تَابَ إِلَیْکَ قَادِرٌ عَلَى مَا أَرَدْتَ وَ مُدْرِکٌ مَا طَلَبْتَ وَ شَکُورٌ إِذَا شُکِرْتَ وَ ذَکُورٌ إِذَا ذُکِرْتَ أَدْعُوکَ مُحْتَاجاً وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فَقِیراً وَ أَفْزَعُ إِلَیْکَ خَائِفاً وَ أَبْکِی إِلَیْکَ مَکْرُوباً وَ أَسْتَعِینُ بِکَ ضَعِیفاً وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ کَافِیاً احْکُمْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ قَوْمِنَا [بِالْحَقِ] فَإِنَّهُمْ غَرُّونَا وَ خَدَعُونَا وَ خَذَلُونَا وَ غَدَرُوا بِنَا وَ قَتَلُونَا وَ نَحْنُ عِتْرَةُ نَبِیِّکَ وَ وَلَدُ [وُلْدُ] حَبِیبِکَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الَّذِی اصْطَفَیْتَهُ بِالرِّسَالَةِ وَ ائْتَمَنْتَهُ عَلَى وَحْیِکَ فَاجْعَلْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا فَرَجاً وَ مَخْرَجاً بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ .

ب- ابن عیاش گفت : شنیدم از حسین بن على بن سفیان بزوفرى که مىگفت : حضرت صادق علیه السّلام این دعا را در این روز مىخواند و فرموده که این دعا از دعاهاى روز سوم شعبان است و آن روز ولادت حسین علیه السّلام است ( مفاتیح الجنان . فصل دوم . در اعمال ماه شعبان ) .

شب سیزدهم :

نماز : اوّل لیالى بیض است و کیفیّت نماز امشب و دو شب بعد در ماه رجب گفته شد.

شب نیمه ی شعبان ( شب پانزدهم ) :

این شب از شب هایی است که احیاء در آن تأکید گردیده است. از جمله برکات این شب مبارک آن است که ولادت با سعادت حضرت سلطان عصر امام زمان أرواحنا له الفداء در سحر این شب در سّر من رأى (سامرّا) واقع شده و باعث زیادی شرافت این لیله ی مبارکه شده است .
* از حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام روایت است که: از حضرت امام محمّد باقر علیه السّلام از فضل شب نیمه شعبان سؤال شد. فرمود :

آ- آن شب بعد از لیله القدر، افضل شب ها است. در آن شب خداوند به بندگان فضل خود را عطا مىفرماید و ایشان را به منّ و کرم خویش مىآمرزد پس در تقرّب جستن به سوى خداى تعالى در آن شب سعى و کوشش کنید.

ب- پس بدرستى که آن شبى است که خدا به ذات مقدّس خود قسم یاد فرموده که سائلى را از درگاه خود دست خالى برنگرداند مادامى که معصیت را سؤال نکند.

ج- و آن شب ؛ آن شبى است که حق تعالى آن را از براى ما قرار داده به مقابل آن که شب قدر را براى پیغمبر ما صلى الله علیه و آله قرار داده پس کوشش کنید در دعا و ثنا بر خداى تعالى ( مفاتیح الجنان . فصل دوم . در اعمال ماه شعبان ) .

آداب و اعمال :

1- غسل :

که باعث تخفیف گناهان مىشود.

2- احیاء :

این شب را به نماز و دعا و استغفار احیاءکند چنانچه امام زین العابدین علیه السّلام مىکردند. در روایت است که هر که احیا این شب را دارد، دل او نمیرد در روزى که دل ها بمیرند.

3- زیارت :

حضرت امام حسین علیه السلام را زیارت کند که افضل اعمال این شب و باعث آمرزش گناهان است .

4- دعا :

نقل کردهاند که خواندن این دعا، به منزله ی زیارت امام زمان صلوات الله علیه است : اللَّهُمَّ بِحَقِّ لَیْلَتِنَا [هَذِهِ] وَ مَوْلُودِهَا وَ حُجَّتِکَ وَ مَوْعُودِهَا ... . همچنین روایت شده از اسماعیل بن فضل هاشمی که گفت : حضرت صادق علیه السّلام این دعا را به من تعلیم داد که آن را در شب نیمه شعبان بخوانم : اللَّهُمَّ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ الْخَالِقُ الرَّازِقُ الْمُحْیِی الْمُمِیتُ الْبَدِیءُ الْبَدِیعُ ... . و همچنین بخواند این دعا را که حضرت رسول صلّى الله علیه و آله در این شب مىخواندند : اللَّهُمَّ اقْسِمْ لَنَا مِنْ خَشْیَتِکَ مَا یَحُولُ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ مَعْصِیَتِکَ وَ مِنْ طَاعَتِکَ ... و این دعاى جامع کاملى است و خواندن آن در اوقات دیگر نیز غنیمت است .

5- صلوات امام زین العابدین علیه السّلام :

در هر روز از شعبان در وقت زوال و در شب نیمه ی آن بخواند این صلوات مرویه از حضرت امام زین العابدین علیه السّلام را اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعِ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفِ الْمَلَائِکَةِ وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ وَ أَهْلِ بَیْتِ الْوَحْیِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ... .

6- دعای کمیل :

این دعا، ورودش در این شب است .

7- تسبیحات :

هر یک از سُبْحانَ اللَّهِ و الْحَمْدُ لِلَّهِ و اللَّهُ أَکْبَرُ و لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ را صد مرتبه بگوید تا خداوند تعالى گناهان گذشته او را بیامرزد و حاجت هاى دنیا و آخرت او را برآورد .

8- نماز :

روایت شده از ابو یحیى در ضمن خبرى در فضیلت شب نیمه ی شعبان که : به مولاى خودم حضرت صادق علیه السّلام گفتم که بهترین دعاها در این شب کدام است ؟ فرمود : هر گاه نماز عشا را بجا آوردى پس دو رکعت نماز بگزار، در رکعت اوّل حمد و سوره جحد که قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ باشد را بخوان و در رکعت دوم حمد و سوره توحید که قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ است را بخوان پس چون سلام دادى ؛ سى و سه مرتبه سُبْحانَ اللَّهِ ، سى و سه مرتبه و الْحَمْدُ لِلَّهِ ، و سى و چهار مرتبه اللَّهُ أَکْبَرُ بگو ، سپس بگو یَا مَنْ إِلَیْهِ مَلْجَأُ الْعِبَادِ [یَلْجَأُ الْعِبَادُ] فِی الْمُهِمَّاتِ وَ إِلَیْهِ یَفْزَعُ الْخَلْقُ فِی الْمُلِمَّاتِ ... پس به سجده مىروى و بیست مرتبه مىگویى یَا رَبِ و هفت مرتبه یَا اللَّهُ و هفت مرتبه لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ و ده مرتبه ما شاءَ اللَّهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ سپس ده مرتبه صلوات مىفرستى بر پیغمبر و آل او علیهم السّلام و از خدا حاجت خود را مىخواهى پس قسم به خدا که اگر به سبب این عمل به عدد قطرات باران حاجت بخواهى هر آینه به تو خداوند عز ّو جل آن حاجت ها را به کرم عمیم و فضل جسیم خود برساند .

9- دعا :

إِلَهِی تَعَرَّضَ لَکَ فِی هَذَا اللَّیْلِ الْمُتَعَرِّضُونَ ... این دعایى است که در سحرها در عقب نماز شفع خوانده مىشود .

10- سجده و دعا :

سجدهها و دعاهایى را که از رسول خدا صلّى الله علیه و آله روایت شده بجا آورد. از جمله روایتى است که شیخ از حماد بن عیسى از ابان بن تغلب روایت کرده که گفت : حضرت صادق علیه السّلام فرمودند: در شب نیمه ی شعبانى رسول خدا صلّى الله علیه و آله ... در سجده خود می فرمود : سَجَدَ لَکَ سَوَادِی وَ خَیَالِی وَ آمَنَ بِکَ فُؤَادِی ... پس بر خاک نهاد دو طرف روى خود را و گفت عَفَّرْتُ وَجْهِی فِی التُّرَابِ وَ حُقَّ لِی أَنْ أَسْجُدَ لَکَ ... .

11- نماز جناب جعفر :

این نماز از حضرت امام رضا علیه السّلام روایت شده است ( مفاتیح الجنان . فصل دوم . در اعمال ماه شعبان ) .

*{دعای کمیل}:

از اعمال مهمّه ی این شب خواندن دعای کمیل است که با تأسّی به امیرالمؤمنین علیه السّلام آن را در سجده بخواند.

روایت گردیده که جناب کمیل رحمه الله دید امیرالمؤمنین علیه السّلام در شب نیمه ی شعبان دعای کمیل را در سجده می خوانده است.

متن روایت :

کمیل بن زیاد رحمه الله گفت : با مولایم امیرالمؤمنین علیه السّلام در مسجد بصره نشسته بودم و در خدمت او جماعتی از اصحابش بودند و یکی از آنها عرض کرد : معنای فرمایش خدای تعالی که فرماید : (( فِیهَا یفرَقُ کُلُّ اَمرٍ حَکیمٍ )) (سوره دخان . آیه 4) چیست ؟ آن حضرت فرمود : شب نیمه ی شعبان است. به آن کسی که جانم به دست او است بنده ای از بندگان خدا نیست مگر این که آنچه از نیک و بد بر او جاری می شود در شب نیمه ی شعبان تا آخر سال در مثل چنین شبی برای او، تقسیم می گردد. وهیچ بنده ای آن شب را احیا نمی دارد و دعای خضر علیه السّلام را نمی خواند مگر این که دعای او مستجاب است ( المراقبات . ص 192 ) .

اهمّیت دعای کمیل :

( ادامه ی روایت ) ؛ چون آن حضرت به منزل بازگشت و من شبانه به خدمتش رفتم درب را کوبیدم . فرمود : ای کمیل تو را چه مطلبی است ؟ عرض کردم : یا امیرالمؤمنین مطلبم دعای خضر است. فرمود : کمیل بنشین و چون این دعا را از بر نمودی در هر شب جمعه ، یا در هر ماهی یک مرتبه ، یا در سالی یک مرتبه ، (یا) در عمر خود یک مرتبه آن را بخوان خداوند از تو چاره سازی فرماید و یاریت کند و روزیت دهد و هرگز مغفرت خود را از تو باز نگیرد. ای کمیل ؛ طول مدّت رفاقت تو با ما واجب شد که خواهش تو را انجام دهیم . سپس فرمود : بنویس : (( اللَّهُمَّ إِنِّی أسئَلُکَ بِرَحمَتِکَ الَّتِی وَسِعَت کُلَّ شَی ء ... ( المراقبات . ص 192 و 193 ) .

روز نیمه ی شعبان :

عید مولود شریف امام دوازدهم مولانا و إمامنا المهدی حضرت حجه بن الحسن صاحب الزمان صلوات الله علیه است و یستحب زیارته علیه السّلام فی کل زمان و مکان و الدعاء بتعجیل الفرج عند زیارته و تتأکد زیارته فی السّرداب بسّر من رأى و هو المتیقّن ظهوره و تملکه و أنّه یملأ الأرض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا ( مفاتیح الجنان . فصل دوم . در اعمال ماه شعبان ) .

روزهای آخِر :

1- دعای اواخر ماه شعبان :

امام علی بن موسی الرّضا علیه السّلام فرمود : ای ابالصّلت، بیشتر از ماه شعبان گذشت و این آخرین جمعه ی آن است. در این باقی مانده ی ماه ... بسیار در دعا و استغفار و تلاوت قرآن بکوش و از گناهان خویش به سوی خداوند توبه کن ... و در مابقی این ماه زیاد بخوان : اللَّهُمَّ أن لَم یکُن غَفَرتَ لَنَا فیی مَا مَضَی مِن شَعبَانَ فَاغفِر لَنَا فِیمَا بَقِی مِنه .

2- روزه ی سه روز آخِر ماه شعبان :

شیخ صدوق رحمه الله از امام صادق علیه السّلام روایت نموده که هر کس سه روز آخِر شعبان را روزه بگیرد و به ماه رمضان متّصل کند، خداوند روزه ی دو ماه پی در پی را برای او می نویسد ( المراقبات . ص 196 - 198 ) ، ( مفاتیح الجنان . فصل دوم . در اعمال ماه شعبان ) .

3- دعای شب آخِر :

روایت شده حضرت صادق علیه السّلام در شب آخر شعبان و شب اول ماه رمضان این دعا را مىخواند : اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا الشَّهْرَ الْمُبَارَکَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ وَ جُعِلَ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَ الْفُرْقانِ ... ( مفاتیح الجنان . فصل دوم . در اعمال ماه شعبان ) .

وقایع :

3 شعبان سال 4 ه.ق :

ولادت با سعادت و با برکت حضرت امام حسین علیه السّلام

4 شعبان سال ه.ق :

ولادت با سعادت و با برکت حضرت اباالفضل العبّاس علیه السّلام

5 شعبان سال 38 ه.ق ( 15 جمادی الأوّل ) :

ولادت با سعادت و با برکت حضرت امام زین العابدین علی بن الحسین علیه السّلام

11 شعبان سال ه.ق ؛

ولادت با سعادت و با برکت حضرت علی اکبر علیه السّلام

15 شعبان سال 256 (255) ه.ق :

ولادت با سعادت و با برکت و نورٌ علی نورِ بقیه الله الأعظم حضرت امام (( م ح م د )) حجّه بن الحسن العسکری علیه السّلام و عجّل الله تعالی فرجه الشّریف


پی‌نوشت:
کتاب شریف (( مفاتیح الجنان )) تألیف محدّث بزرگ حاج شیخ عبّاس قمی رحمه الله می باشد. * اندکی از کلمات و عبارات کتاب مفاتیح الجنان در مورد این ماه با ادبیات روان تری نوشته شده است و با متن اصلی کتاب تفاوت ناچیزی دارد.
کتاب شریف (( المراقبات )) تألیف عارف کامل میرزا جواد آقا ملکی تبریزی رحمه الله می باشد.