عصر ایران ؛ حمیدرضا غریب ــ سازمان ثبت احوال کشور، با بیش از یک قرن سابقه در ثبت وقایع حیاتی چهارگانه (تولد، وفات، ازدواج و طلاق)، وظیفه جمع‌آوری و نگهداری اطلاعات جمعیتی کشور را بر عهده دارد. این سازمان به منظور رصد دقیق‌تر تحولات جمعیتی و ارائه تحلیل‌های جامع، مرکزی تحت عنوان «مرکز رصد جمعیت کشور» راه‌اندازی کرده است. این مرکز با تولید اطلاعات جمعیتی بر اساس شاخص‌های مختلف، داده‌های ارزشمندی را در اختیار نهادهای تصمیم‌گیر، برنامه‌ریز، سیاست‌گذار، و همچنین مراکز علمی و دانشگاهی قرار می‌دهد. هدف اصلی این مرکز، ارائه تصویری دقیق از وضعیت جمعیتی کشور و کمک به تدوین سیاست‌های مؤثر در این حوزه است. این اقدام در راستای تحقق ماده 1 قانون ثبت احوال مبنی بر تولید و انتشار آمارهای انسانی صورت گرفته است و اهمیت راهبردی این اطلاعات در برنامه‌ریزی‌های کلان کشور، غیرقابل انکار است.
فیلم گزارش و مصاحبه را این‌جا ببینید
در گذشته، شهروندان برای انجام امور مربوط به ثبت احوال، ملزم به مراجعه حضوری به ادارات و سازمان‌های ثبت احوال یا دفاتر پیشخوان دولت بودند. اما با پیشرفت فناوری و در جهت تسهیل خدمات، سامانه‌ای تحت عنوان «سهیم» (سامانه هویتی یکپارچه ملی ایرانیان) و اپلیکیشن مربوطه طراحی و پیاده‌سازی شده است که امکان دسترسی 24 ساعته به خدمات ثبت احوال را فراهم می‌کند. در این سامانه، علاوه بر ارائه خدمات متنوع، اطلاعات هویتی فرد، اطلاعات خانواده (همسر، فرزندان، والدین)، و آخرین نشانی ثبت شده در سازمان قابل مشاهده و ویرایش است.
به گفته هاشم کارگر، رئیس سازمان ثبت احوال ایران از دیگر قابلیت‌های این سامانه، امکان گزارش مغایرت‌های اطلاعات هویتی برای اصلاح و به‌روزرسانی است که به حفظ صحت داده‌ها کمک شایانی می‌کند. سامانه سهیم به عنوان یک پایگاه اطلاعات خانوادگی با ثبت روابط نسبی و سببی افراد، در حال تکامل بوده و قابلیت مشاهده عکس ثبت شده نیز در آن پیش‌بینی شده است.
با توجه به رشد روزافزون خرید و فروش اینترنتی و نیاز به احراز هویت دیجیتال، سامانه «هدا» (هویت دیجیتال ایرانیان) براساس مصوبه سال 1397 شورای عالی فضای مجازی به عنوان بستر اصلی احراز هویت در کشور راه‌اندازی شده است. این سامانه جایگزین بسیاری از سرویس‌های احراز هویت فعلی سازمان ثبت احوال خواهد شد و در سه سطح امنیتی فعالیت می‌کند. بالاترین سطح (سطح 3) برای اموری که نیاز به احراز هویت با دقت بالا دارند، مانند عقد قرارداد، استفاده می‌شود. با استفاده از این سامانه، نیاز به ارائه اطلاعات اضافی به مراکز مختلف مرتفع شده و اطلاعات هویتی افراد نیز در آن ذخیره نخواهد شد که به افزایش امنیت اطلاعات شخصی کمک می‌کند. همچنین، برای اولین بار، امضای دیجیتال در سامانه هدا قرار داده شده که کاربرد فراوانی در امضای اسناد داشته و تاکنون 170 دستگاه درخواست استفاده از این سرویس را ارائه داده‌اند.
سازمان ثبت احوال بارها تاکید کرده است که دریافت کپی شناسنامه و مدارک هویتی توسط مراکز خدماتی خلاف قانون است، زیرا تمامی سرویس‌های لازم برای احراز هویت به صورت الکترونیکی در اختیار این مراکز قرار داده شده است و این اقدام موجب ساده‌سازی فرآیند احراز هویت می‌شود.
طی پنج دهه اخیر، کاهش نرخ رشد جمعیت کشور به یک چالش جدی تبدیل شده است و مرکز رصد جمعیت با ارائه اطلاعات دقیق، ابعاد این مسئله را روشن می‌کند. کاهش نرخ تولد و افزایش میزان سالمندی از جمله مواردی هستند که زنگ خطر را به صدا درآورده‌اند. در هشت ماه اول سال جاری، نرخ تولد 6.6 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش و نرخ وفات 1.9 درصد افزایش داشته است. وضعیت ازدواج و طلاق نیز نیازمند بررسی دقیق است. اگرچه گفته می‌شود به ازای هر چهار یا پنج ازدواج، یک طلاق ثبت می‌شود (و نه اینکه از هر چهار یا پنج ازدواج، یکی به طلاق منجر می‌شود)، اما این آمار همچنان مایه نگرانی است. در هفت ماه ابتدایی امسال، 274274 مورد ازدواج و 107641 مورد طلاق ثبت شده است. میانگین سن مادران در اولین تجربه فرزندآوری 27 سال و پدران 32 سال است که نسبت به گذشته افزایش یافته است. میانگین سن ازدواج در بانوان 24 سال و در آقایان 28 سال است.
شناسنامه‌های قدیمی (جلد قرمز) هنوز اعتبار دارند، اما تعویض آنها به شناسنامه‌های جدید توصیه می‌شود. فرآیند تولید و ارائه کارت ملی با چالش‌هایی همراه بوده است. سازمان ثبت احوال این فرآیند را بین بخشی می‌داند و معتقد است هر مرحله توسط نهاد متفاوتی انجام می‌شود و نهایتا این سازمان متولی چاپ کارت‌ها است. در سال 1400، حدود 10 میلیون کارت ملی چاپ و در حال حاضر ماهانه دو میلیون کارت ملی صادر می‌شود. اعتبار کارت‌های ملی که تا پایان سال 1403 بود، تا سال 1405 تمدید شده است. عکس کارت ملی به صورت بیومتریک و در لحظه گرفته می‌شود و تاکید شده است که به زیبایی‌شناسی عکس نیز توجه شود. همچنین، کارت ملی در آینده نزدیک تغییر شکل خواهد داد.
