چطور کارم به اینجا کشید؟
من شیفته ایده بهبود و تقویت سیستم ایمنی بدنم شده بودم. بدن من تجسم زنده‌ای از «کوادِمیک» (ابتلای هم‌زمان به چهار ویروس) بود که سازمان بهداشت و درمان همگانی بریتانیا در طول زمستان در مورد آن هشدار می‌داد. جریان پیوسته و بی‌امانی از سرماخوردگی و سرفه و اسهال و نفخ شدید از نشانه‌های آن بود.
سیستم ایمنی بدن ما نقش شگفت‌آوری در مبارزه با ویروس‌ها و عوامل بیماری‌زا دارد. به گفته پروفسور جان ترگونینگ، ایمنی‌شناس کالج سلطنتی لندن، اگر هوای بازدم من در طول یک دقیقه جمع‌آوری شود، حاوی 100 تا 10 هزار باکتری و 25 هزار ویروس خواهد بود.
او می‌گوید: «شما همیشه همه اینها را تنفس می‌کنید. انبوهی از پاتوژن‌ها [عوامل بیماری‌زایی] در هوا وجود دارد.»
اما غذاها، مکمل‌ها و فعالیت‌های زیادی وجود دارند که با خواص مربوط به «تقویت سیستم ایمنی» شناخته می‌شوند. اما آیا واقعا می‌توانیم سطح ایمنی بدن خود را افزایش دهیم؟
آیا شنا در آب سرد جلوی ابتلا به بیماری را می‌گیرد؟
به همین دلیل بود که تصمیم گرفتم بیرون بزنم و در آب سرد زمستان شنا کنم.
آب یخ مثل آتش پوستم را می‌سوزاند و تمام فکری که مغزم را مشغول کرده بود، این بود که بدون نیاز به کمک نجات‌غریق‌ها خودم را به سکوی شناور کنار دریاچه برسانم.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که آدرنالینی که بر اثر شنا در آب سرد ترشح می‌شود باعث جاری شدن سیلی از سلول‌های مقابله با عفونت در جریان خون ما می‌شود.
گلبول‌های سفید خون که می‌توانند آنتی‌بادی ترشح کنند یا به بافت‌های عفونی حمله کنند، از مکان معمول خود خارج می‌شوند و به دلیل آنکه تصور می‌کنند جایی ممکن است عفونت وجود داشته شود وارد جریان خون می‌شوند. آیا این اتفاق به معنای آن است که بدن من ایمنی بیشتری پیدا می‌کند؟
پروفسور النور رایلی، ایمنی‌شناس دانشگاه ادینبورگ، می‌گوید:«در فاصله چند ساعت همه‌چیز دوباره به حالت عادی بر‌می‌گردد».
«هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد افرادی که در آب سرد شنا می‌کنند کمتر دچار سرماخوردگی می‌شوند یا کمتر مبتلا به عفونت‌های دیگر می‌شوند.»
ورزش منظم سیستم ایمنی ما را جوان‌تر می‌کند
شاید شواهدی مبنی بر مفید بودن شنا در آب سرد وجود نداشته باشد اما ورزش منظم می‌تواند چنین اثری داشته باشد.
به گفته دکتر مارگارت مک‌کارتنی، پزشک عمومی و متخصص پزشکی مبتنی بر شواهد، به طور میانگین بزرگسالان دو تا سه بار و کودکان بین پنج تا هشت بار در سال دچار سرماخوردگی می‌شوند.
او می‌گوید: «اما افرادی که به میزان متوسطی ورزش می‌کنند کمتر مبتلا به عفونت‌های ویروسی می‌شوند.».
هرچند کارآزمایی‌های بالینی قطعی در این زمینه وجود ندارد اما به گفته دکتر مک‌کارتنی شواهد موجود «همه در جهتی است که نشان می‌دهد ورزش برای سلامت ما مفید است، هرچند که درمان معجزه‌آسایی نیست».
پژوهش‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد که ورزش منظم باعث کند شدن جریان پیری سیستم ایمنی می‌شود. از حدود 20 سالگی به تدریج توان دفاعی بدن ما کاهش پیدا می‌کند اما پژوهش بر روی دوچرخه‌سواران 80 ساله نشان می‌دهد که سیستم ایمنی آنها چند دهه جوان‌تر است.
او می‌گوید: «من به خوبی می‌دانم که این آزمایش‌ها با کیفیت بسیار بالا انجام نمی‌شود اما تلاش می‌کنم تا می‌توانم دوچرخه‌سواری کنم.»
ویتامین‌ها چه تاثیری دارند؟
اولین چیزی که به ذهنم می‌رسد ویتامین ث است، چه با بلعیدن یک کوه پرتقال و چه خوردن یک قرص ویتامین.
دکتر مک‌کارتنی می‌گوید: «پاسخ من منفی است.» کمبود این ویتامین ممکن است به سیستم ایمنی آسیب بزند، اما برای بیشتر افراد، مصرف اضافی سودی ندارد. همین موضوع در مورد مولتی‌ویتامین‌ها هم صدق می‌کند که به گفته او فقط «ادرار گران‌قیمت» تولید می‌کنند.
بااین‌حال، شواهد درباره مصرف ویتامین دی بحث‌برانگیز است و نمی‌توان به طور قطع آن را رد کرد. سطح ویتامین دی در زمستان کاهش می‌یابد، چون این ویتامین زمانی در بدن تولید می‌شود که پوست در معرض نور خورشید قرار بگیرد.
دکتر مک‌کارتنی می‌گوید «من فکر می‌کنم شواهد به فواید احتمالی ویتامین دی برای افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی و افراد دچار کمبود ویتامین دی اشاره می‌کند» اما در مورد مفید بودن آن برای همه، شواهد «کافی» وجود ندارد.
وقتی به این فکر می‌کنید که چه چیزهایی را در سبد خریدتان بگذارید، هنوز شواهد قطعی وجود ندارد که پری‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها، که باکتری‌های مفید روده را تغییر می‌دهند، واقعا برای تقویت سیستم ایمنی موثر باشند.
دکتر مک‌کارتنی می‌گوید: «من معتقدم این زمینه مهمی برای پژوهش است، اما داده‌ها و شواهد تجربی و عینی کافی برای اثبات این موضوع در اختیار نداریم.»
او همچنین می‌گوید اکیناسه (سر‌خار‌گل)، زرد‌چوبه و زنجبیل باعث بهبود سیستم ایمنی شما نمی‌شوند.
حواستان به ساعت هست؟
توانایی‌های سیستم ایمنی شما در طول روز ثابت نیست.
پروفسور رایلی می‌گوید: «سیستم ایمنی ما صبح‌های زود و زمانی که از خواب بیدار می‌شویم، بهترین کارایی را دارد و در ساعت‌های اولیه روز همچنان تا حد زیادی موثر باقی می‌ماند. سپس با نزدیک شدن به پایان روز کم‌کم کاهش پیدا می‌کند.»
به همین دلیل است که اغلب هنگام سرماخوردگی، صبح‌ها حال‌تان بدتر است، چون سیستم ایمنی در این زمان با تمام قدرت در حال مبارزه است و علائم بیماری بیشتر بروز می‌کند.
کاهش کارایی سیستم ایمنی «حدود ساعت چهار تا پنج بعد‌از‌ظهر» شروع می‌شود. اگر واکسن زده باشید یا اگر در ساعات صبحگاهی در معرض فردی قرار بگیرید که سرفه می‌کند، شاید ایمنی بیشتری داشته باشید.
پروفسور رایلی می‌گوید از آنجا که سیستم ایمنی یک چرخه 24 ساعته دارد، داشتن «ریتم منظم روزانه» به‌جای ترکیبی از شب‌های دیرهنگام و خواب طولانی در آخر هفته، «می‌تواند در تقویت سیستم ایمنی موثر باشد».
به سیستم ایمنی خود آسیب نزنید!
اگر بخواهیم سیستم ایمنی خود را تقویت کنیم باید به خاطر داشته باشیم که چه عواملی آسیب‌پذیری ما را در برابر عفونت‌های گوناگون بیشتر می‌کند.
یکی از بزرگ‌ترین عوامل آسیب‌پذیری، مصرف دخانیات و سیگار کشیدن است که به ریه‌ها آسیب می‌زند و در نتیجه کمتر می‌توانند در برابر نفوذ ویروس‌ها مقاومت کنند.
پروفسور ترگونینگ می‌گوید: «اگر ریه‌ها را مانند صافی یا آبکش در نظر بگیریم دخانیات باعث می‌شود سوراخ‌هایی در این صافی ایجاد شود و در نتیجه عوامل مخرب و بیماری‌زای بیشتری وارد بافت شود.»
این کار همچنین سطح التهاب را در سراسر بدن افزایش می‌دهد. التهاب مانند ترموستات سیستم ایمنی عمل می‌کند و بخشی طبیعی از واکنش بدن به عفونت است.
اما «التهاب کنترل‌نشده برای بدن مضر است» زیرا سیستم ایمنی را مختل می‌کند و باعث می‌شود «بدن واکنش ضعیف‌تری نشان دهد».
چاقی نیز یکی دیگر از عواملی است که هم خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد و هم شدت آن را با بالا بردن سطح التهاب در بدن بیشتر می‌کند.
دکتر مک‌کارتنی می‌گوید: «هرچند تغییر یا برطرف کردن این دو عامل برای افراد دشوار است، اما از جمله عواملی هستند که بیشترین قابلیت اصلاح را دارند.»
از استرس رها شوید
اگر به طور مداوم در معرض تنش باشید، سطح هورمون کورتیزول در بدن بالا می‌رود.
کورتیزول باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شود و می‌تواند شما را در برابر بیماری‌ها و عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر کند.
پروفسور ترگونینگ می‌گوید که این موضوع می‌تواند توضیحی باشد برای اینکه چرا رفتن به طبیعت، پیاده‌روی و دیدار و معاشرت با دوستان و حتی شنا در آب سرد می‌تواند موثر و مفید باشد.
او می‌گوید: «استرس کمتری خواهید داشت، کورتیزول کمتری آزاد می‌شود و در نتیجه سیستم ایمنی شما کارایی بیشتر و بهتری برای انجام وظیفه‌ای که بر عهده دارد خواهد داشت».
پروفسور رایلی در ادامه می‌گوید: «تردیدی وجود ندارد که رضایت خاطر و داشتن ذهنیتی مثبت، نقش بسیار بسیار مهمی بر کارایی بدن ما دارد.»
از اسپری آب نمک در بینی استفاده کنید
احتمالاً در فروشگاه‌ها محصولاتی دیده‌اید که می‌توانید در اولین نشانه‌های سرماخوردگی آن را داخل هر کدام از سوراخ‌های بینی اسپری کنید.
نتایج پژوهشی که در نشریه لنست منتشر شده، نشان می‌دهد که این محصولات واقعا موثر هستند.
در این مطالعه، به هزاران نفر یا افشانه آب نمک (سالین) یا اسپری ژل‌مانند داده شد. آنها می‌توانستند این اسپری‌ها را تا شش بار در روز، هر زمان که احساس بیماری می‌کردند، استفاده کنند.
افرادی که بدون استفاده از افشانه بینی به زندگی روزمره خود ادامه دادند، در این مطالعه به طور متوسط هشت روز بیمار بودند.
اما این مدت برای کسانی که از افشانه آب نمک (سالین) یا اسپری ژل‌مانند استفاده کردند، به شش روز کاهش یافت.
دکتر مک‌کارتنی معتقد است که اسپری‌های مارک‌دار هیچ مزیتی نسبت به افشانه آب نمک معمولی ندارند.
آیا واقعا می‌توان سیستم ایمنی بدن را تقویت کرد؟
پروفسور رایلی می‌گوید اگر همه کارهای لازم برای مراقبت از سلامت خود را انجام دهید، سیگار نکشید، تغذیه سالم داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید، سیستم ایمنی شما در «بهترین وضعیت» برای مقابله با عفونت‌ها و بیماری‌ها قرار دارد.
او می‌گوید: «آیا می‌توانید کاری کنید که سیستم ایمنی‌تان فراتر از یک فرد سالم و عادی عمل کند؟ هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که چنین چیزی ممکن باشد.»
«اما کارهایی وجود دارد که می‌توانید ایمنی بدن خود را در برابر برخی انواع ویژه بیماری‌ها تقویت کنید و این کار با واکسیناسیون امکان‌پذیر است».
او همچنین پیشنهاد می‌کند که به جای خرج کردن پول برای مدهای جدید تقویت سیستم ایمنی، بهتر است به راه‌هایی فکر کنید که اصلا بیمار نشوید، بنابراین «مراقب باشید با چه کسانی معاشرت می‌کنید».
منبع: بی بی سی
