به گزارش مشرق، در ادامه سلسله عملیات‌های نیروهای ایرانی در دوران دفاع مقدس، عملیات «نصر 4» با طراحی و فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بامداد روز 31 خرداد 1366 با رمز مقدس «یا امام جعفر صادق (ع)» از سوی قرارگاه نجف در شمال استان سلیمانیه عراق آغاز شد. هدف این عملیات، پیشروی به سمت شرق این استان و تصرف شهر ماووت بود.
پس از انجام عملیات شناسایی دقیق توسط نیروهای اطلاعات، عملیات و تجهیز رزمندگان به سلاح‌های سبک و نیمه‌سنگین، نیروهای ایرانی از خطوط عملیات کربلای 10 و محورهای مجاور آن به سمت مواضع دشمن حرکت کردند.
در شرایطی که ارتش بعث در اسفند 1365 نیروهای خود را در منطقه کربلای پنج و حوالی بصره متمرکز کرده و تهدیدی جدی برای شهرهای خرمشهر، آبادان و اهواز به‌شمار می‌رفت، فرماندهان ایرانی تصمیم به گشودن جبهه‌ای تازه در مرزهای شمالی کشور گرفتند تا از این طریق، تمرکز دشمن بر جنوب را برهم زنند و توان رزمی‌اش را فرسوده کنند.
منطقه عمومی شهر ماووت در مقابل شهر بانه به‌عنوان منطقه عملیاتی انتخاب شد. در این منطقه، یگان‌های ایرانی می‌بایست با عبور از رودخانه‌های خروشان چومان و گلاس و درنوردیدن ارتفاعات گلان، گمو، اسپی دره و سرگلو، موقعیت‌های کلیدی را تحت کنترل درآورند. این هدف اگرچه با دشواری‌های فراوان، اما در عملیات کربلای 10 با تلاش یگان‌های سپاه لرستان تحقق یافت و تمرکز دشمن را بر هم زد.
یکی از شهدای شاخص این عملیات، سردار مهدی خوش‌سیرت، فرمانده دوم لشکر قدس گیلان بود. وی که پیش‌تر دو برادرش را نیز در راه دفاع از وطن از دست داده بود، از خانواده شهدا احساس شرمندگی می‌کرد و از مرخصی رفتن امتناع داشت. سرانجام همان‌طور که در نمازها و دعاهایش طلب شهادت می‌کرد، در منطقه ماووت به آرزویش رسید. کتاب «فاتح ماووت» روایتی از زندگی، فضایل اخلاقی و رشادت‌های او در دفاع مقدس است.
در این عملیات، لشکر قدس گیلان مأموریت یافت خطوط مقدم دشمن را بشکند. نیروهای ورزیده این لشکر پس از عبور از موانع طبیعی و مصنوعی در سرمای طاقت‌فرسای منطقه، به خطوط تماس دشمن رسیدند و با اجرای حمله‌ای برق‌آسا و تحت نور منورهایی که شب را همانند روز روشن می‌کرد، مواضع دشمن را در هم کوبیدند. نیروهای زخم‌خورده دشمن با شلیک انواع گلوله سعی کردند تا مانع نفوذ رزمندگان به خطوط پدافندی آنها بشوند، ولی برتری آتش قوای ایرانی مانع تحرکات دشمن شد.
با برتری آتش نیروهای ایرانی، تحرکات دشمن مختل شد و لشکر قدس با دو تیپ و پنج گردان پیاده، موفق شد مأموریت خود را در دو مرحله با موفقیت کامل انجام دهد. سرعت عمل رزمندگان به حدی بود که معاون تیپ دشمن در منطقه ژاژیله به اسارت درآمد. در مدت دو شبانه‌روز، اغلب اهداف عملیاتی تأمین شد و تلاش دشمن برای بازپس‌گیری مناطق، با چندین پاتک بی‌نتیجه به شکست انجامید.
در ادامه، یگان‌های تازه‌نفس ایرانی برای تثبیت مواضع و پوشش خلأهای عملیاتی در محورهای شاخ قشان و تپه دوقلو وارد منطقه شدند. پس از 15 روز نبرد مداوم، نیروهای ایرانی موفق شدند شهر ماووت، ارتفاعات ژاژیله، شاخ قشان، یال غربی، گولان، تپه دوقلو (بالو کاوه)، دشت بالوسه و بخش‌هایی از خطوط پدافندی عملیات کربلای 10 را آزادسازی و ترمیم کنند.
طی این عملیات، 557 نفر از نیروهای دشمن به اسارت درآمدند و بیش از 6000 نفر از آنان کشته یا زخمی شدند. لشکرهای دیگر نیز با نفوذ به عمق 25 کیلومتری خاک عراق، موفق شدند ارتفاعات ژاژیله، اسپیدره و تمامی راه‌های منتهی به شهر ماووت را در کنترل خود بگیرند.
تیپ 443 از لشکر 27 عراق نیز هدف شدیدترین حملات قرار گرفت و به همراه بیش از نیمی از تجهیزات تیپ 603 پیاده، منهدم شد. در ادامه عملیات، رزمندگان ایرانی برای تصرف شهر ماووت نبرد را شدت بخشیدند. واحدهای تخریب با همراهی نیروهای پیاده، میادین مین را پاکسازی کردند و با بهره‌گیری از تاکتیک‌های ویژه جنگ کوهستان، به موفقیت‌های گسترده‌ای دست یافتند. در این عملیات، 27 دستگاه تانک و نفربر دشمن منهدم و پنج دستگاه نیز به غنیمت گرفته شد.
در آغاز درگیری، آتشبارهای ایران مواضع دشمن را به‌شدت هدف قرار دادند و خسارات سنگینی وارد آوردند؛ تا جایی که صحنه نبرد مملو از اجساد نیروهای بعثی و لاشه ادوات زرهی آنها بود. ارتش عراق برای جلوگیری از پیشروی نیروهای ایرانی، نیروی هوایی خود را وارد کارزار کرد، اما پدافند ضدهوایی ایران یکی از جنگنده‌های دشمن را هدف قرار داده و ساقط کرد.
در نهایت، با تثبیت مواضع تصرف‌شده و غنیمت گرفتن انبوهی از مهمات دشمن، مقدمات آزادی کامل شهر ماووت فراهم شد. یگان‌های مهندسی رزمی نیز با همه ظرفیت خود به ایجاد مسیرهای تدارکاتی در منطقه پرداختند.
از جمله منابعی که به بررسی دقیق این عملیات پرداخته‌اند، جلد چهارم مجموعه «سیری در جنگ ایران و عراق» اثر محمد درودیان با عنوان «از شلمچه تا حلبچه» است که به تحلیل عملیات‌های کربلای 10، فتح 5، نصر 4 و نصر 7 می‌پردازد. کتاب «نبرد ماووت» نوشته حسن جعفرزاده نیز با تکیه بر اسناد و مصاحبه‌های میدانی، روایتی جامع از این عملیات ارائه می‌دهد.
نکته قابل تأمل در عملیات نصر 4، عزم جدی ارتش عراق برای حفظ منطقه ماووت بود؛ دشمن حاضر بود تلفات سنگینی بدهد تا پیشروی ایران را متوقف کند. اما نیروهای ایرانی با وجود محدودیت‌ها، ایستادگی کردند و به‌جز در یک محور، اغلب اهداف از پیش تعیین‌شده را محقق ساختند.
منابع:
_جلد چهارم مجموعه «سیری در جنگ ایران و عراق» تالیف محمد درودیان با عنوان «از شلمچه تا حلبچه»، ناشر: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
_ «نبرد ماووت» تالیف حسن جعفرزاده، ناشر: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس
