بر اساس تحقیقات، شیوع دیابت در بزرگسالان ایرانی حدود 14.2 درصد شده و حدود 7.5 میلیون نفر مبتلا به دیابت و حدود 9 میلیون نفر در مرحله پیش دیابت قرار دارند همچنین مطابق آمارهای فدراسیون بین المللی دیابت تا سال 2050 میلادی، از هر 8 بزرگسال، یک نفر به دیابت مبتلا خواهد شد که این میزان تقریبا برابر با ابتلای 853 میلیون نفر به این بیماری است.
به گزارش ایرنا، هزینههای مستقیم دیابت از داروهایی مانند انسولین و تجهیزات پایش قند خون گرفته تا مراجعات مکرر پزشکی و بستریهای ناشی از عوارض، تنها بخش قابل مشاهده این بار مالی است. بخش مهمتر، هزینههای غیرمستقیم دیابت است که در قالب کاهش بهرهوری نیروی کار، از دست رفتن سالهای عمر مفید، ناتوانیهای زودرس و افزایش فشار بر خانوادهها و نظام بیمهای خود را نشان میدهد.
کنترل دیابت، معیاری برای سنجش قدرت نظام سلامت
در بسیاری از کشورها، کنترل دیابت معیاری برای سنجش قدرت نظام سلامت تلقی میشود زیرا مدیریت موفق این بیماری نیازمند زنجیرهای هماهنگ از سیاستگذاری، پیشگیری، آموزش عمومی، غربالگری فعال، دسترسی پایدار به دارو، پیگیری طولانی مدت بیماران و نظام اطلاعات سلامت کارآمد است. هرگونه ضعف در این زنجیره، به افزایش عوارض، هزینهها و فشار بر نظام سلامت منجر خواهد شد.
بر این اساس، ناتوانی در مدیریت دیابت میتواند به مرور زمان، نظام سلامت را با آسیبهای جدی مواجه کند؛ از افزایش هزینههای درمانی و فشار بر منابع محدود گرفته تا کاهش اعتماد عمومی و تشدید نابرابریهای سلامت. در مقابل، نظامهایی که موفق به مهار دیابت میشوند، معمولا در کنترل سایر بیماریهای مزمن نیز عملکرد بهتری دارند و از تابآوری بالاتری برخوردارند.
«علیرضا رئیسی» معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این زمینه گفت: درباره بیماریهایی مانند دیابت که کنترل و درمان آن پیچیده هستند، اگر یک نظام سلامت موفق باشد و آن را تحت کنترل در بیاورد، یعنی این سیستم به درستی کار میکند.
وی ادامه داد: عوامل مختلفی وجود دارد که یک سیستم سلامت بتواند به درستی کار کند تا یک بیماری مثل دیابت کنترل شود. از طرفی باید میزان از کار افتادگیها را هم در نظر گرفت. نمیتوان یک خانواده ایرانی پیدا کرد که حداقل یک نفر در آن خانواده دچار دیابت نباشد.
«علیرضا استقامتی» فوق تخصص غدد و رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در همین رابطه اظهار کرد: دیابت باید در متن تصمیمگیریهای نظام سلامت باشد، زیرا دیابت یک بیماری ساده قند خون نیست و در واقع، دیابت سنسور نظام سلامت محسوب میشود و اگر کشوری یا سیستم سلامت بتواند دیابت را به خوبی کنترل کند، یعنی نظام سلامت کارآمد است.
وی افزود: دیابت به همه چیز از جمله اقتصاد، سلامت روان و جامعه وابسته است. باید همه تلاش خود را در زمینه پیشگیری و آموزش درباره دیابت انجام دهیم و اگر مردم در این زمینه همراهی نکنند، به نتیجه نمیرسیم.
استقامتی گفت: سواد سلامت یک کلمه است اما اجرا و نهادینه کردن آن ساده نیست. نمیتوانیم به مردم بگوییم ورزش کنید اما ابزار آن آماده نباشد. نمیتوان در محیطی که روی در و دیوار آن، غذاهای ناسالم تبلیغ میشود، بگوییم از غذاهای سالم استفاده کنید.
رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: حتی در پیشرفتهترین کشورها نیز نتوانستهاند مشکل دیابت را حل کنند و در واقع درباره دیابت، راهکارهای ساده پاسخگو نخواهد بود و باید همه در کنار هم، مشکل دیابت را حل کنیم و در عین حال، آگاهی رسانی درباره دیابت باید در دستور کار رسانهها باشد.
سبک زندگی سالم را در پیش بگیرید
بهترین توصیه درباره دیابت، اصلاح سبک زندگی و تغذیه و میزان مصرف کالری مناسب است. موضوعی که در زندگی ایرانیان چندان به درستی رعایت نمیشود و البته دلایل مختلف فرهنگی و اقتصادی هم دارد ولی درباره دیابت، همه چیز به آزمایش قند خون محدود نمیشود و باید هشدارها را جدی گرفت و ابتدا سبک زندگی و تغذیه را اصلاح کرد.
معاون بهداشت وزارت بهداشت در این زمینه گفت: عمده مشکلات در زمینه پیش دیابت است؛ اگر درباره پیشگیری حرف میزنیم، باید سطوح مختلفی را مد نظر داشته باشیم. درباره افرادی که کاملا سالم هستند، اگر فعالیت فیزیکی آنها کاهش پیدا کرده یا سابقه خانوادگی دیابت داشته باشند، فقط انجام آزمایش خون برای آنها کمک کننده نخواهد بود. در نتیجه باید سبک زندگی سالم را برای افراد سالم در نظر بگیریم و به افراد سالم باید توصیه کرد که سبک زندگی سالم را در پیش بگیرند.
رئیسی افزود: در بیماری آسم یا بیماریهای مزمن کلیوی، علائم شدیدی وجود دارد اما در دیابت نوع دو، حتی قبل از اینکه قند خون افزایش پیدا کند، اختلال اولیه با مقاومت به انسولین آغاز میشود و همین موضوع پیش زمینهای برای بیماری آینده خواهد بود؛ یعنی سلولهای ترشح کننده انسولین مداوم کار میکنند تا قند خون را کاهش بدهند و مشاهده میشود که قند خون طبیعی است.
وی ادامه داد: ایرانیان به طور میانگین، بین 1500 تا 1700 کالری اضافه مصرف میکنند که این کالری اضافه با چاقی و مشکلات دیگر مشاهده میشود.
در دیابت، فقط دارو مهم نیست
«استقامتی» فوق تخصص غدد و رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این زمینه گفت: دیابت یک بیماری خاص است که فقط موضوع دارو در آن مطرح نیست و علاوه بر آموزش و خودمراقبتی، رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی هم در آن اهمیت دارد. فرض کنید بیمار مبتلا به دیابت، 20 سال است که این بیماری را دارد و وقتی وارد مطب میشود، میپرسد چه بخورد؟ یعنی هنوز بیماران درباره رژیم غذایی سوال دارند و در خیلی از موارد، رعایت نمیکنند.
وی افزود: بیماری دیابت علاوه بر اینکه امکان دارد افسردگی ایجاد کند، اضطراب هم ایجاد میکند. دیابت بیماری مزمنی است که با همه ابعاد زندگی بیمار از جمله تغذیه، ورزش، سفر و غیره درگیر میشود و در نتیجه بیمار را خسته میکند. دیابت بیماری سختی است و در نتیجه در او اضطراب ایجاد کرده و روی درمان اثر میگذارد.
آیا با مصرف شیرینی به دیابت مبتلا میشویم؟
سوال سادهای که در ذهن بسیاری از افراد وجود دارد این است که آیا فقط با مصرف شیرینی و شکلات به دیابت مبتلا میشویم یا عوامل دیگری هم در ابتلا به دیابت نقش دارند و در واقع این مصرف بیش از حد شیرینی، یک محرک قدرتمند محسوب میشود؟
رئیسی «معاون بهداشت وزارت بهداشت» در این رابطه گفت: درست است که کسی با مصرف شیرینی و شکلات به دیابت مبتلا نمیشود، اما وقتی فرد غذاهایی میخورد که میزان قند خون را در واحد زمان بالا میبرد، ترشح انسولین باید افزایش پیدا کند تا قند خون کاهش پیدا کند و اگر این رفتار به صورت مداوم ادامه پیدا کند، سطح بالایی از انسولین در بدن میماند و مقاومت به انسولین ایجاد میشود. بنابراین نوع تغذیه در طولانی مدت موثر است و فرد مستعد به چاقی، کبد چرب و مقاومت به انسولین میشود.
استقامتی نیز در پاسخ به این سوال اظهار کرد: اگر کسی شیرینی مصرف کند و سپس دچار چاقی شود، خطر ابتلا به دیابت بالا میرود اما این طور نیست که اگر کسی شیرینی بخورد، مبتلا به دیابت میشود. اصولا مصرف شیرینی توصیه نمیشود اما باید بدانیم که دیابت یک بیماری پیچیده ژنتیکی است که به عوامل متعددی ارتباط دارد و یکی از موارد، چاقی است.
هنوز برنامهریزی استاندارد آموزش دیابت نداریم
رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره اهمیت آموزش گفت: باید به سمت کنترل بهتر بیماری دیابت برویم که اصل آن، آموزش است. در انجمن دیابت گابریک سالهاست که میگوییم اصل و پایه درمان دیابت، آموزش است اما هنوز برنامهریزی استاندارد آموزش دیابت که توسط وزارت بهداشت مورد تایید باشد، نداریم. بسیاری از آموزشها در این زمینه نادرست و بدآموزی است و حتی بسیاری از توصیههای تغذیهای مبنای علمی ندارند.
استقامتی ادامه داد: حتی در برخی مراکز، مشاورههای تغذیهای نامناسبی ارائه میشود و بدیهیست که یکی از اولویتها، برنامهریزی آموزشی استاندارد مورد تایید وزارت بهداشت است. باید تلاش کنیم که سطح مراقبت را افزایش بدهیم و سراغ بهترین و مناسبترین درمانها برای دیابت برویم.
دردسرهای انسولینی بیماران دیابتی
بخشی از بیماران مبتلا به دیابت چارهای جز مصرف انسولین ندارند و بخشی دیگر با استفاده از داروهای خوراکی، بیماری خود را کنترل میکنند؛ اما همانهایی که از انسولین استفاده میکنند هم گاهی برای فراهم کردن انسولینهای قلمی با مشکل مواجه میشوند.
استقامتی در این زمینه گفت: از نظر کارایی و اثربخشی تفاوتی بین انسولینهای قلمی و سایر انسولینها نیست، اما دو تفاوت اساسی وجود دارد؛ اول اینکه ریسک کمتر افت قند خون وجود دارد و نکته دوم، سهولت و دقت بیشتر مصرف در انسولینهای قلمی است؛ بنابراین انسولین قلمی، درمان لوکس دیابت محسوب نمیشود.
وی ادامه داد: بر اساس آمارهای سازمان غذا و دارو، ارز مورد نیاز برای انسولین حدود 120 میلیون یورو است. جمعیت مبتلایان به دیابت در نوع یک و دو که انسولین مصرف میکنند نیز بین یک میلیون تا یک میلیون و 200 هزار نفر است. یعنی هر فرد مبتلا به دیابت در سال به طور متوسط، 100 یورو هزینه انسولین دارد. اگر میخواهیم کیفیت درمان دیابت را ارتقا بدهیم، باید درمان را برای بیمار راحتتر کنیم.
فوق تخصص غدد افزود: با توجه به وجود داروهای خوراکی جدید برای درمان دیابت، مصرف انسولین به طور کلی کاهش یافته و پزشکان قبلا از اینکه بیماران را به سمت مصرف انسولین ببرند، به سمت مصرف داروهای خوراکی هدایت میکنند؛ بنابراین نوع و ماهیت درمان دیابت تغییر پیدا کرده است.
رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: درمان دیابت نوع یک و نوع دو با یکدیگر از لحاظ نوع درمان، متفاوت هستند و بیماران دیابتی نوع یک، دارویی جز انسولین ندارند که تعداد این افراد کمتر از 200 هزار نفر است. در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو هم به راحتی نمیتوان درمان با انسولین را شروع کرد، زیرا در بسیاری از موارد، بیمار مقاومتهایی برای شروع درمان با انسولین دارد. اصولا درمان با انسولین مورد استقبال و رغبت بیماران دیابتی نیست.
استقامتی ادامه داد: البته گاهی به دلیل نا امنیهایی که در بازار دارویی ایجاد میشود، بیماران به داروخانهها مراجعه کرده و انسولین را در خانهها ذخیره میکنند؛ بنابراین برخی از این مصرفهای بیش از حد، مصرف واقعی نیست و در واقع در خانهها ذخیره شده تا مبادا انسولین با کمبود مواجه شود.
نه بیمار، نه پزشک، تمایلی به شروع استفاده از انسولین ندارند
رئیسی «معاون بهداشت وزارت بهداشت» نیز درباره استفاده از انسولین اظهار کرد: نه بیمار و نه پزشک تمایلی به آغاز مصرف انسولین ندارند، اما گاهی پزشک میبیند که بیماری قابل کنترل نیست و ذخیره انسولین در بدن وجود ندارد، اما بیمار نسبت به مصرف انسولین مقاومت میکند.
وی ادامه داد: امید به زندگی در کشور افزایش یافته و از طرفی فرد از 35 سالگی مبتلا به دیابت شده و بیماری فردی که حالا 65 ساله شده را نمیتوان با قرص کنترل کرد و باید از انسولین استفاده کند. از طرفی اگر قند خون بالا از ابتدا کنترل نشود و سلولهای ترشح کننده انسولین محافظت نشوند، فرد زودتر به انسولین نیاز پیدا میکند.
معاون وزیر بهداشت بیان کرد: حدود 10 تا 15 درصد افراد مبتلا به دیابت نوع دو به انسولین نیاز دارند که حدود 900 هزار تا یک میلیون نفر هستند. گاهی این افراد در کنار انسولین، از قرص هم استفاده میکنند. همچنین حدود 150 هزار نفر از مبتلایان دیابت نوع یک هم از انسولین استفاده میکنند.
رئیسی گفت: ماهیانه حدود 9 تا 10 دلار برای افراد مبتلا به دیابت وابسته به انسولین، ارز تخصیص داده میشود؛ همچنین بیمهها هم بخشی از هزینه را پوشش میدهند. در مقابل پیشگیری از عوارض بسیار خطرناک و هزینههای بیماری مزمن دیابت، هزینه حدود 10 دلاری ماهیانه برای فرد مبتلا به دیابت، معقول است.
آیا غربالگری موثر است؟
موضوع دیگری که نظام سلامت باید به آن توجه کند، علاوه بر آموزش به بیماران و خودمراقبتی برای همه افراد جامعه، برنامه ریزی برای غربالگریهای منظم و هدفمند است.
رئیسی در این زمینه گفت: مواردی مانند سن و فاکتورهای خطر درباره افراد مختلف جامعه در زمینه غربالگری اهمیت دارد و این طور نیست که برای هر بیماری، به طور مثال از همه افراد جامعه، تست قند خون گرفت.
معاون وزیر بهداشت ادامه داد: در حال حاضر حدود 50 درصد آزمایشگاههای خصوصی به سامانههای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متصل شدهاند؛ بر اساس قانون برنامه توسعه این اتفاق باید رخ بدهد تا اطلاعات آزمایشگاهها در اختیار وزارت بهداشت باشد و حتی صدور یا تمدید پروانه آزمایشگاهها نیز منوط به همین موضوع است. بدین ترتیب وزارت بهداشت میتواند به دادههای ثبت شده در آزمایشگاهها دسترسی داشته باشد.
وی بیان کرد: اگر پزشکی خانواده وجود داشته باشد و مردم توسط پزشک خانواده و مراقبان سلامت بررسی شده و برای انجام آزمایشها ارجاع داده شوند، بهترین راه حل است. وقتی پزشک خانواده، حدود 3 هزار نفر را تحت پوشش دارد، افراد بالای 30 سال و افراد مبتلا به دیابت تحت پوشش او مشخص هستند و از طرفی هر مراقب سلامت نیز 1500 نفر را تحت پوشش دارد و در نتیجه میتوانند ارزیابی دقیقی از نظر ابتلا به دیابت و مراقبتها داشته باشند. حتی میتوانند به افراد یادآوری کنند که باید آزمایش بدهد.
استقامتی نیز در این رابطه اظهار کرد: بیماری دیابت، بدون علامت است و در نتیجه افراد امکان دارد که از بیماری خود اطلاعی نداشته باشند. گاهی اولین علامت دیابت، یک عارضه است. آمارهای متفاوتی از عدم اطلاع از ابتلا به دیابت در جهان وجود دارد که عمده این موارد به دلیل بیعلامتی دیابت است؛ بنابراین بحث غربالگری دیابت توصیه میشود و همه افراد بالای 35 سال باید قند خون خود را به صورت سالانه بررسی کنند.
وی افزود: با وجود همه پیشرفتهایی که در زمینه درمان دیابت ایجاد شده، موفقیت برای درمان دیابت در همه دنیا به ندرت به بیش از 50 درصد میرسد؛ زیرا به سخت بودن کنترل بیماری دیابت مربوط میشود. بیمار مبتلا به دیابت باید همراهی کند و اگر نخواهد بیماری را کنترل کند، موفقیتی حاصل نمیشود. اگر اطلاع رسانی و آگاهی کافی نباشد و بیمار دیابتی همراهی نکند، پزشکان موفق نخواهند شد.
دیابت از حاشیه به متن بیاوریم
آموزش به بیماران مبتلا به دیابت باید منظم و رسمی باشد و جلوی سوء استفاده و ارائه اطلاعات نادرست گرفته شود همچنین باید به نیازهای افراد مبتلا به دیابت توجه کنیم؛ هرگونه بی توجهی به درمان دیابت در زمینه تغذیه یا داروها آسیب زننده خواهد بود، زیرا به سمت گسترش عوارض دیابت خواهیم رفت. باید دیابت را در متن فعالیتهای پیشگیری و درمان بگذاریم.
پربیننده ترین پست همین یک ساعت اخیر 