چند شرط برای دوام تجربه تازه درباره بنزین سوپر وارداتی

هم‌زمان با آغاز عرضه بنزین سوپر وارداتی با نرخ آزاد در تهران، نگاه‌ها به نحوه اجرا و ماندگاری این تجربه تازه دوخته شده است؛ تجربه‌ای که موفقیت آن، نه به اعلام آغاز، بلکه به کیفیت نظارت و تدریج در گسترش بستگی دارد.

آغاز عرضه بنزین سوپر وارداتی با نرخ آزاد، پس از ماه‌ها بحث و اعلام، حالا وارد فاز اجرایی شده و خودروهای سوخت‌رسان سیار در برخی نقاط تهران مستقر شده‌اند. این اقدام، از منظر سازوکار اجرایی، تجربه‌ای تازه در مدیریت بخشی از بازار سوخت کشور به شمار می‌رود؛ تجربه‌ای که بر واردات توسط بخش خصوصی، کشف قیمت در بورس انرژی و توزیع محدود و هدفمند استوار است.

با این حال، بررسی تجربه‌های مشابه و ملاحظات اجرایی نشان می‌دهد تداوم این الگو، به تحقق چند پیش‌شرط عملی وابسته است؛ پیش‌شرط‌هایی که در صورت نادیده گرفته‌شدن، می‌تواند این سیاست را با چالش مواجه کند.

نخستین موضوع، نظارت مؤثر بر زنجیره توزیع پس از بورس است. هرچند فرآیند واردات و قیمت‌گذاری بنزین سوپر وارداتی در چارچوبی شفاف و قابل رصد انجام می‌شود، اما مرحله انتقال سوخت از مخزن تا نازل، همچنان نیازمند نظارت میدانی و مستمر است. فاصله قابل توجه قیمت میان بنزین یارانه‌ای و بنزین وارداتی، به‌صورت طبیعی حساسیت این بخش از زنجیره را افزایش می‌دهد و مدیریت آن، نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ اعتماد مصرف‌کنندگان خواهد داشت.

مساله دوم، محدود بودن شبکه عرضه است. عرضه بنزین سوپر وارداتی در فاز نخست، به‌صورت محدود و از طریق جایگاه‌های خاص یا خودروهای سیار انجام می‌شود؛ رویکردی که در ابتدای اجرا قابل انتظار است. با این حال، در صورت افزایش تقاضا از سوی مصرف‌کنندگان، توسعه نیافتن متناسب شبکه توزیع می‌تواند به چالش‌هایی در دسترسی منجر شود؛ موضوعی که به برنامه‌ریزی تدریجی و متوازن نیاز دارد.

در این میان، موضوع عملکرد جایگاه‌ها نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. تجربه فعلی مراجعه‌کنندگان به جایگاه‌های سوخت "از صف‌های طولانی و اختلال‌های مقطعی گرفته تا محدودیت خدمات و ناهماهنگی‌های عملیاتی" نشان می‌دهد که کیفیت ارائه خدمت، یکی از نقاط حساس این بخش به شمار می‌آید. بدیهی است در صورتی که این چالش‌های موجود، بدون اصلاح و به همان شکل در جایگاه‌های عرضه‌کننده بنزین سوپر وارداتی نیز تداوم یابد، می‌تواند به نارضایتی متقاضیانی منجر شود که با انتظار دریافت خدمتی متمایز و منظم‌تر به این جایگاه‌ها مراجعه می‌کنند.

ابهام دیگر، الگوی تداوم و مقیاس‌پذیری طرح در ماه‌های آینده است. هنوز مشخص نیست که این مدل عرضه، در صورت افزایش حجم واردات یا گسترش دامنه جغرافیایی، با چه ساختاری ادامه خواهد یافت؟ و آیا چارچوب فعلی پاسخگوی شرایط جدید خواهد بود یا نیاز به بازطراحی خواهد داشت؟ پاسخ به این پرسش‌ها، نقش مهمی در ارزیابی پایداری این سیاست ایفا می‌کند.

در کنار این موارد، هم‌زمانی عرضه بنزین یارانه‌ای و سه نرخی شدن آن با فروش بنزین وارداتی با نرخ آزاد، مدیریت ارتباطات عمومی و اطلاع‌رسانی شفاف را به یکی از متغیرهای کلیدی تبدیل می‌کند. تبیین مستمر تفاوت‌ها، کارکردها و محدودیت‌های هر یک از این 2 بازار، می‌تواند از شکل‌گیری برداشت‌های نادرست و انتظارات غیرواقعی جلوگیری کند.

در مجموع، عرضه بنزین سوپر وارداتی را می‌توان گامی آزمایشی در مسیر استفاده از سازوکارهای بازار در بخش سوخت دانست. موفقیت یا شکست این تجربه، نه در روزهای آغازین، بلکه در کیفیت اجرا، سطح نظارت و نحوه توسعه تدریجی آن در ماه‌های آینده مشخص خواهد شد؛ مسیری که نیازمند رصد مستمر و اصلاح به‌موقع است.