اصلاح و تحول

من آنچه را که امروز به نظرم رسید مطرح بکنم ، این است که ما چگونه می توانیم معایب و نواقص را برطرف کنیم ؛ فسادها را بزداییم و به معنای درست کلمه ، اصلاح را در کشور به وجود بیاوریم ؛ این سؤ ال بسیار مهمی است و جا دارد که ذهنهای همه ی کسانی که به سرنوشت این کشور و این ملت علاقه مندند، روی این سؤ ال متمرکز بشود. امروز مساءله ی اصلاحات - که یک موضوع روز برای همه است - در کشور مطرح است . افراد زیادی دم از اصلاحات می زنند و برای آن تلاش می کنند. اصلاحات چیست ؟ راه رسیدن به اصلاحات کدام است ؟ اولویتهای اصلاحات چیست ؟ اینها مسائل بسیار مهمی است .
مساءله ی مهم دیگر در همین زمینه این است که دشمن در تبلیغات خود - که شعار اصلاحات را پیگیری می کند - به دنبال چیست ؟ اصلاحات مال ماست . این که شما ملاحظه می کنید تبلیغات جهانی برروی اصلاحات در ایران متمرکز می شود، علت آن چیست ؟ این تبلیغات متعلق به مراکزی است که نمی توانند ادعا کنند خیر ملت ایران را می خواهند. مگر وجود فساد و اختناق و خرابی وضع در این کشور، غیر از تسلط و نفوذ قدرت استکباری انگلیس در دوره ی اول ، و امریکا در دوره ی بعد، علت دیگری دارد؟ چه قدرتی در این مملکت اختناق را به وجود آورد؟ چه قدرتی در این مملکت دستگاههای ملی و دولتی را برمبنای فساد پایه گذاری کرد؟ چه قدرتی در طول پنجاه سال با اخلاق عمومی و انسانی مبارزه کرد؟ چه دستی رضاخان را به قدرت رساند؟ چه عواملی کودتای 28 مرداد را راه انداخت ؟ در طول این پنجاه و چند سال ، چه کسانی زشت ترین تبلیغات را در جهت کشاندن این ملت به سمت فساد، بی بندوباری و ناباوری به اصول اخلاقی و دین انجام دادند؟ جوانان ما امروز چیزی از مطبوعات دوران رژیم پهلوی به یاد ندارند؛ اما شماها که به یاد دارید. آن مطبوعات فاسد و - به قول یک روشنفکر مسلمان معروف - آن رنگین نامه ها، به وسیله ی چه کسی تشویق می شد؟ آنها از کجاها تغذیه و تشویق می شدند؟ از چه کسی الگو می گرفتند؟ غیر از همین دستگاههای قدرتی که آن نظام را سر کار آورده بودند و با همه ی وجود آن را تقویت می کردند؟
امروز ما برای این که با نام و یاد و سلطه ی استکباری دولت امریکا با همه ی وجود مخالف باشیم ، محتاج چه دلیلی باشیم ، جز این که آن رژیم پنجاه سال همه ی منابع انسانی و مالی و اخلاقی و استعدادیِ ما را ضایع و نابود کرد؟ دستاورد رژیم پهلوی در طول این پنجاه سال برای ایران چه بود؟ این ویرانه یی که اینها به وجود آوردند، چگونه ، با کدام تلاش و در چه مدت قابل اصلاح است ؟ چه کسی آن را زمینه سازی کرد؟ چه کسی کمک کرد؟ چه کسی هدایت کرد؟ چه کسی دستگاه جاسوسی شان را تقویت کرد؟ چه کسی به آنها خط داد؟ در عین حال همان دولت امریکا و انگلیس ، همان رؤ ساشان ، همان سیاستمدارانشان ، همان مراکز رسانه یی شان ، امروز از چیزی به نام اصلاحات و آزادی در ایران دفاع و حمایت می کنند! این باید هر هوشمندی را به فکر وادار کند و هر غافلی را بیدار و هوشیار نماید. مساءله چیست ؟ این یک صحبت بسیار مهم و یک سؤ ال بسیار اساسی است .
بنده به عنوان کسی که از اول این انقلاب تا امروز در مسائل گوناگون و در عرصه های مختلف این نظام ، با جوانب و جریانهای گوناگون مواجه بوده ام ؛ هم آدمها را می شناسم ، هم حرفها را می شناسم و هم با تبلیغات رسانه یی دنیا آشنا هستم ؛ به یک جمع بندی رسیده ام که به طور خلاصه این است : یک طرح همه جانبه ی امریکایی برای فروپاشی نظام جمهوری اسلامی طراحی شد و جوانب آن از همه جهت سنجیده شد؛ این طرح ، طرح بازسازی شده یی است از آنچه که در فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اتفاق افتاد؛ به نظر خودشان می خواهند همان طرح را در ایران اجرا کنند؛ دشمن این را می خواهد. من اگر بخواهم قرائن و شواهد این معنا را بگویم ، الان در ذهن من هست ؛ نه این که بخواهم دنبال نشانه هایش بگردم ؛ شواهد آشکاری در اظهارات خودشان وجود دارد. در طول این چند سال ، از اظهارات مغرورانه و قدرتمندانه و احیاناحساب نشده ی آنها - که خودشان هم می گویند فلان مصاحبه یی که ما کردیم ، عجولانه بود - صحت این ادعا کاملا آشکار می شود که آنها به خیال خودشان طرح فروپاشی شوروی سابق را منطبق با شرایط ایران بازسازی کردند و می خواهند در ایران پیاده کنند. البته در چند مورد هم دچار اشتباه شدند که این هم از الطاف الهی است .
دشمنان ما در مواقع حساس در محاسبات خود دچار اشتباه می شوند. البته اینها اشتباهاتی نیست که اگر من ذکر کردم ، آنها بتوانند اصلاحش کنند؛ نه ، اشتباه در شناخت واقعیتها دارند؛ براساس این اشتباه برنامه ریزی می کنند و برنامه ریزی غلط از آب درمی آید؛ لذا موفق نمی شوند. آنها برای دفاع از رژیم پهلوی برنامه ریزی کردند و با همه ی قدرت هم ایستادند؛ منتها در شناخت مسائل ایران ، در شناخت مردم ، در شناخت روحانیت و در شناخت دین اشتباه کرده بودند؛ لذا شکست خوردند؛ این جا هم سرنوشتشان جز این نیست و شکست خواهند خورد.
اینها در چند مورد اشتباه کردند: اشتباه اولشان این است که آقای خاتمی ، گورباچف نیست . اشتباه دومشان این است که اسلام ، کمونیسم نیست . اشتباه سومشان این است که نظام مردمی جمهوری اسلامی ، نظام دیکتاتوری پرولتاریا نیست . اشتباه چهارمشان این است که ایرانِ یکپارچه ، شورویِ متشکل از سرزمینهای به هم سنجاق شده نیست . اشتباه پنجمشان این است که نقش بی بدیل رهبری دینی و معنوی در ایران شوخی نیست . این اشتباهات را بعدا توضیح خواهم داد.
اشاره یی به طرح امریکایی فروپاشی شوروی بکنم . این چیزی که الان از این تصویر در ذهن من هست ، بخش عمده اش از یادداشتهایی است که خود من روزبه روز در سال 1370 از خبرهای ماجرای شوروی یادداشت کرده ام . البته بعدا با اطلاعات فراوانی که دوستان ما از منابع مهم روسی و غیرروسی فراهم کردند و به بنده دادند، تکمیل شد که نمی خواهم حالا با تفصیل آنها را بیان کنم ؛ اما ماجرای عظیمی است .
وقتی می گوییم طرح امریکایی فروپاشی شوروی ، لازم است سه نکته را در کنار این کلمه ی امریکایی عرض بکنیم :
نکته ی اول این است که وقتی می گوییم طرح امریکایی ، معنایش این نیست که بقیه ی بلوک غرب در این زمینه با امریکا همکاری نداشتند؛ چرا، همه غرب و همه ی اروپا در این زمینه بشدت با امریکا همکاری می کردند؛ مثلا نقش آلمان و انگلیس و بعضی کشورهای دیگر به صورت بارز بود؛ اینها همکاری جدی داشتند.
نکته ی دوم این است که وقتی می گوییم طرح امریکایی ، معنایش این نیست که ما عوامل داخلی فروپاشی شوروی را ندیده می گیریم ؛ نخیر، عوامل فروپاشی در درون نظام شوروی وجود داشت و از آن عوامل دشمنشان بهترین استفاده را کرد. آن عوامل داخلی چه بود؟ فقر شدید اقتصادی ، فشار بر مردم ، اختناق شدید، فساد اداری و بوروکراسی ؛ البته انگیزه های قومی و ملی هم در گوشه و کنار وجود داشت .
نکته ی سوم این است که این طرح امریکایی یا غربی - به هر تعبیری که می گوییم - یک طرح نظامی نبود؛ در درجه ی اول یک طرح رسانه یی بود که عمدتا به وسیله ی تابلو، پلاکارد، روزنامه ، فیلم و غیره اجرا شد. اگر کسی محاسبه بکند، می بیند که حدود پنجاه ، شصت درصد آن مربوط به تاءثیر رسانه ها و ابزارهای فرهنگی بود. عزیزان من ! مساءله ی تهاجم فرهنگی را - که من هفت ، هشت سال پیش مطرح کردم - جدی بگیرید. شبیخون فرهنگی شوخی نیست . بعد از عامل رسانه یی و تبلیغی ، در درجه ی دوم ، عامل سیاسی و اقتصادی بود؛ عامل نظامی هیچ نبود.
و اما این طرح چه بود؟ گورباچف وقتی در سال 1985 - حدود سالهای 64 و 65 - سر کار آمد، یک عنصر جوان در قبال دبیرکل های پیر قدیمی بود؛ روشنفکر و خوش برخورد بود؛ شعاری که او مطرح کرد، شعار پروستریکا در درجه ی اول ، و گلاسنوست در درجه ی دوم بود. تعبیر فارسی پروستریکا، بازسازی و اصلاحات اقتصادی است ؛ و گلاسنوست یعنی اصلاحات در زمینه ی مسائل اجتماعی ، آزادی بیان و امثال اینها. در یکی ، دو سال اول ، به وسیله ی رسانه ها آواری از حرف و تحلیل و تفسیر و تشویق و جهت دهی و پیشنهاد بر سر گورباچف فرو ریخت و کار به جایی رسید که توسط مراکز امریکایی ، گورباچف به عنوان مرد سال معرفی شد! این در همان دوران جنگ سرد هم بود؛ یعنی در دورانی که امریکاییها شبح هر موفقیتی را در شوروی با تیر می زدند! قبل از گورباچف ، اگر واقعیتهای خوبی هم در شوروی وجود داشت ، بشدت آن را انکار می کردند و علیه آن تهاجم تبلیغاتی راه می انداختند؛ اما ناگهان نسبت به گورباچف چنین وضعی را پیش گرفتند! این آغوش باز غرب ، به عنوان یک مشوق بزرگ ، گورباچف را فریب داد! من نمی توانم ادعا کنم که گورباچف کسی بود که غربیها یا دستگاههای سیا او را سر کار آورده بودند - آن چنانی که بعضیها در دنیا ادعا می کردند - من نشانه های این را واقعا نمی بینم و البته خبری هم از پشت پرده ندارم ؛ اما آنچه که مسلّم است ، آغوش باز، چهره ی باز، چهره ی خندان ، تجلیل و تبجیل و تشویق و احترام غربیها گورباچف را فریب داد. او به غربیها و امریکاییها اعتماد کرد؛ اما فریب خورد. گورباچف کتابی به نام پروستریکا - انقلاب دوم - نوشته که انسان نشانه های این فریب خوردگی را مشاهده می کند.
در محیط اختناق آن روز شوروی این شعارها بشدت فضاشکن بود. حدودا در همین سال 1369 یا 1370 است - که من در یادداشتهای خودم این را نوشته ام - که گورباچف قید جواز عبور برای سفر از شهری به شهر دیگر در شوروی را برمی دارد! هفتاد و سه سال بعد از ایجاد شوروی ، بعد از پایان یافتن دوره ی سی ساله ی استالین و دوره ی هجده ، نوزده ساله ی برژنف و غیرذلک ، آقای گورباچف از جمله کارهایی که در زمینه ی گلاسنوست کرد، این بود که جواز عبور را برداشت !
در چنین جوی شما ببینید فکر و طرح مساءله ی آزادی بیان به چه معناست . وقتی می گوید آزادی بیان ، برای مردم چه قدر شگفتی آور و چه قدر فضاشکن است ! در تمام این دوران ، روزنامه ی مهم قابل توجه در تمام شوروی پراوداست که یک روزنامه عمومی است ؛ یکی هم یک روزنامه ی مربوط به جوانان است ؛ چند مطبوعه ی دیگر تخصصی هم وجود داشت ؛ اما تکثر روزنامه ها و وجود کتابهای چنین و چنان اصلا به چشم نمی خورد. نویسنده یی که از برخی از مبانی سوسیالیسم - نه همه ی آنها - انتقاد کرده بود؛ سالهای متمادی اجازه ی خروج از شوروی را نداشت . البته امریکاییها روی او هم خیلی تبلیغ می کردند و خیلی حرف می زدند که بنده از دوره ی قبل از انقلاب این قضیه در یادم مانده است .
در چنین فضایی این شعار توسط گورباچف داده شد؛ منتها اشتباهاتی کردند که من نمی خواهم این اشتباهات را الان بگویم ؛ در خلال صحبت ، بعضی از اشتباهاتشان معلوم خواهد شد. مدتی گذشت ، سیل تبلیغات غربی و فرهنگ غربی و نمادهای غربی - سمبلهای لباس و مکدونالد و از این چیزهایی که در واقع جزو سمبلهای امریکایی است - در شوروی راه پیدا کرد. این که من می گویم ، تفکر یک طلبه ی گوشه نشین نیست ؛ در همان روزها بنده در خود مجلات امریکایی - تایم و نیوزویک - خواندم که از این که قهوه خانه های مکدونالد در مسکو رواج پیدا کرده ، اینها به عنوان یک خبر مهم و به عنوان پیشاهنگ فرهنگ غربی و فرهنگ امریکایی در کشور شوروی یاد کرده بودند!
شعارهای گورباچف یکی ، دو سال رو به اوج بود؛ اما بعدا ناگهان یک عنصر دیگر به نام یلتسین در کنار گورباچف پیدا شد. نقش یلتسین ، نقش تعیین کننده است . نقش او این است که مرتب پا به زمین بکوبد و بگوید که این شعارها فایده یی ندارد؛ این شتاب کم است ؛ دیر شد؛ اصلاحات عقب افتاد! اگر آدم عاقل مدبری به جای گورباچف بود، شاید در طول بیست سال می توانست آن اصلاحات را بی دغدغه انجام بدهد - همچنان که این کار در چین اتفاق افتاد - اما همین مقدار خودداری و خویشتنداری را هم از دست گورباچف بیرون کشید. کار به جایی رسید که گورباچف معاون خود - یلتسین - را عزل کرد؛ اما رسانه های امریکایی و غربی نه فقط عزلش نکردند، بلکه تقویتش کردند!
او حدود یک سال یا بیشتر، به عنوان یک چهره ی برجسته ی روشن بین اصلاح طلب مغضوب و مظلوم در تبلیغات غربیها و امریکاییها مطرح شد. بعدا انتخابات ریاست جمهوری روسیه پیش آمد. می دانید که دیگر جمهوریها انتخابات جداگانه داشتند. البته انتخابات که نداشتند؛ بنا شد انتخابات داشته باشند. یکی از کارهای گورباچف این بود که گفت انتخابات داشته باشیم . در کشور شوروی ، از بعد از دوران تزارها، حتی یک انتخاب هم اتفاق نیفتاده بود. انتخابات در دوران تزارها هم شبیه انتخابات زمان شاه ما بود. اتفاقا تاریخ مشروطیتشان هم - با یک سال اختلاف - دقیقا منطبق با تاریخ مشروطیت ایران است . در دوره ی تزارها مجلس ملی - دوما - یک صورت بود؛ مثل مجلس شورای ملی ما در دوران رژیم پهلوی . بعد هم که کمونیستها سر کار آمدند، مجلس ، بی مجلس ؛ انتخابات ، بی انتخابات ؛ تمام شد! حالا بعد از گذشت هفتاد و سه سال ، بناست اولین انتخابات در جمهوری روسیه - نه همه ی شوروی - انجام بگیرد. کاندیدا کیست ؟ آقای یلتسین ! با راءی بالایی یلتسین - یعنی همان عنصر تندرو - رئیس جمهور شد.
از این جا داستانِ شیرینی است . از روزی که یلتسین در ژوئن 1991 - یعنی 24/3/1370 - رئیس جمهور شد، تا حدود چهارم یا پنجم دیماه که رسما شوروی منحل شد، حدود هفت ماه طول کشید؛ یعنی این چند سال صرف مقدمات شد. بخشی از مقدمات به دست گورباچف ، برخی هم وقتی تاریخ مصرف گورباچف تمام شد، به دست یلتسین انجام شد و برنامه ی مورد نظر امریکا و غرب ، تا رسیدن یلتسین به قدرت شتاب گرفت . به مجرد این که یلتسین به قدرت رسید و رئیس جمهور روسیه و نفر دوم شوروی شد، ابتکار عمل به دست او افتاد. در روز 24/3/1370 یلتسین رئیس جمهور می شود و در روز 26/3/1370 - یعنی سه روز بعد - جرج بوش رئیس جمهور امریکا اعلام می کند که سه جمهوری بالتیک - لتونی ، استونی و لیتوانی - متعلق به شوروی نیست و شوروی بایستی این سه جمهوری را رها کند و استقلال آنها را به رسمیت بشناسد؛ اگر به رسمیت نشناسد، کمکهایی را که امریکا قول داده است ، قطع خواهد شد. البته من الان درست یادم نیست که آیا کمکهایی بود که در زمان رونالد ریگان قول داده شده بود، یا در زمان بوش ؛ به هرحال به آقای گورباچف قول کمک داده بودند. چندی بعد یلتسین اعلام کرد که ما استقلال جمهوریهای سه گانه را به رسمیت می شناسیم ! دو ماه بعد برای این که یلتسین چهره اش برجسته تر شود، کودتای معروف مردادماه شوروی اتفاق افتاد؛ کودتایی که در همان اوان کاملا مشکوک به نظر می آمد. دوربین تلویزیونهای امریکایی - N.N.C و غیره - در مسکو فعال شدند و روی یلتسین متمرکز گردیدند. در این جا تلویزیون خودمان تصویر N.N.C را که پخش می کرد، ما دیدیم که یلتسین روی تانک رفته و در میان مردم شعار می دهد و می گوید که نخیر، ما تسلیم کودتاچیها نمی شویم ! بعد هم به مجلس رفت ، اما کودتاچیها با یلتسین که دم دستشان در مجلس ملی - دوما - متحصن شده بود، هیچ کاری نداشتند و به سراغ او نرفتند؛ ولی به سراغ گورباچف که در شبه جزیره ی کریمه مشغول گذراندن روزهای تعطیلاتش بود، رفتند و او را دستگیر کردند! یلتسین هم رجزخوانی می کرد و شعار می داد! یک جنجال رسانه یی در دنیا به وجود آوردند و البته از واقعیت هم خیلی خبری نبود! یک تعداد تانک در خیابانهای مسکو ظاهر شدند، اما سه روز هم نبودند؛ بعد از سه روز هم گفتند که کودتاچیها را درخواب دستگیر کرده اند! نتیجه کودتا این شد که یلتسین - که شخصیت دوم بود - در حقیقت شخصیت اول شد! در همان اوقات وزیر امور خارجه ی ما سفری به جمهوریهای آسیای میانه کرد و برگشت ؛ من از ایشان پرسیدم که چه خبر؛ ایشان گفت واضح است که رئیس شوروی یلتسین است نه گورباچف ! در دنیا هم مشخص بود که قضیه این طوری است . بعد هم جمهوریها یکی یکی طالب استقلال شدند؛ مثلا اکراین ادعا کرد که می خواهد مستقل بشود؛ گورباچف مخالفت می کرد، اما یلتسین می گفت ما قبول داریم ؛ بناچار بعد از دو، سه روز گورباچف هم قبول می کرد! بنابراین مساءله یی درست شد که گورباچف یا مجبور بود برای عقب نماندن ، خودش را جلو بیندازد و همان شعارها را او هم بدهد؛ یا مجبور بود بعد از چند روز تبعیت کند؛ چون فشار تبلیغات جهانی مجالی نمی گذاشت برای این که غیر از آنچه که یلتسین گفته ، بشود چیزی گفت . این روند از اواخر خردادماه شروع شده بود. به دنبال آن ، کناره گیری گورباچف از دبیرکلی حزب مطرح شد؛ بعد پیشنهاد انحلال حزب کمونیست ، سپس شکست کمونیزم اعلان شد - همان چیزی که امریکاییها خیلی از آن کیف می کردند - و بعد هم بالاخره شایعه ی استعفای گورباچف منتشر شد. در همان زمان طی مصاحبه یی از گورباچف سؤ ال شد که شما استعفا خواهید کرد یا نه ؛ گفت منتظرم وزیر امور خارجه ی امریکا به مسکو بیاید تا ببینم چه می شود! وزیر امور خارجه ی امریکا به مسکو آمد و قبل از آن که با گورباچف تماس بگیرد، رفت با یلتسین تماس گرفت ؛ آن هم در کاخ اصلی ملاقاتهای کرملین ؛ معنای کارش این بود که گورباچف تمام شد! سه روز7J.طی یک طراحی سه ، چهار ساله و یک نتیجه گیری شش ، هفت ماهه بکلی منهدم کنند و از بین ببرند!
البته همین جا به شما بگویم که روسیه بعد از انحلال شوروی ، آن طور که آنها می خواستند، تبدیل به برزیل دوم نشد. آنها می خواستند روسیه به یک برزیل - یعنی یک کشور دست سوم دنیا - تبدیل شود؛ تولید بالا، اما گرفتاری و فقر عمیق و بدون هیچ گونه نقشی در سیاست دنیا. شما ببینید الان در کجای دنیا حرف و راءی و نظر و حضور برزیل کسی را به خود متوجه می کند. می خواستند روسیه را این طوری بکند، اما نشد؛ چرا؟ چون روسیه ملت خوب و قوی یی دارد؛ از لحاظ نژادی مردم مستحکمی هستند؛ بعد هم پیشرفت صنعتشان ، اتمشان ، دانشمندانشان ، تحقیقاتشان و سایر امکاناتشان قابل توجه است . طراحان این قضایا که نشستند خودشان بریدند و خودشان دوختند، برای جمهوری اسلامی نیز چنین خوابی دیده اند. آنها فکر نمی کنند که جمهوری اسلامی ایران اگر به سرنوشت شوروی دچار بشود، کشوری مثل روسیه ی امروز خواهد شد؛ نه ، آنها فکر می کنند که ایران کشوری در سطح کشور دوره ی پهلوی خواهد شد؛ یعنی در ردیف دهم بعد از ترکیه ! چون تصور می کنند که در این جا اتم که نیست ؛ پیشرفت علمیِ آن چنانی که نیست ؛ جمعیت سیصد میلیونی که نیست ؛ کشوری به عظمت روسیه - که امروز باز هم تقریبا بزرگترین کشور دنیاست - که نیست .
اما حالا واقعیت چیست ؟ واقعیت با آنچه که آنها طراحی کردند، به قدر زمین تا آسمان متفاوت است ! اشتباه بزرگی را مرتکب شدند. من واقعا دریغم می آید که اسم خاتمی عزیزمان را - این سید آقازاده ی شریف مؤ من دلباخته ی به معارف دینی و دلباخته ی به امام و طلبه یی مثل خود ماها - آن طوری که غربیها مطرح کردند، مطرح کنم و ایشان را با گورباچف مقایسه کنم ؛ ولی آنها این مقایسه را کردند و صریحا گفتند که در ایران هم گورباچفی به قدرت رسید. البته فراموش نکنیم که متاءسفانه یک عده هم در داخل خوششان آمد و این اهانت را نفهمیدند و آن توطئه یی را که پشت این اهانت هست ، به طریق اولی نفهمیدند! به مغرضان و آنهایی که می فهمند چه دارد اتفاق می افتد و چه می خواهند پیش بیاورند، کاری ندارم ؛ اما یک عده از آنهایی که مغرض هم نبودند، نفهمیدند که چه شد و دشمن چه می خواهد انجام بدهد.
به آن تفاوتها برگردیم . تفاوت اول ، تفاوت رئیس جمهور ما با آقای گورباچف است . گورباچف روشنفکری بود که حتی به احتمال زیاد به اصل و مبانی مارکسیزم هم اعتقاد زیادی نداشت ؛ آدمی بود که اصلا ساختار شوروی را قبول نداشت ؛ خود او هم به زبانهای مختلف این را اظهار کرده بود. البته در آن وقتی که سر کار آمد، خیلی صریح نمی توانست اینها را بگوید؛ اما بالاخره اظهار می کرد. رئیس جمهور ما، جمهوری اسلامی ، دین و اعتقاد قلبی اوست ؛ امام مراد و مقتدای اوست ؛ یک روحانی است . آنها اول در خوش خیالیهای خود حرفهایی زدند، هنوز هم سیاستمدارترین و موذی ترینشان هم آن حرفها را می زنند؛ اما عده یی از آنها از این دو سال اخیر به وحشت افتادند و بارها در تبلیغات خودشان گفتند که نه ، این هم از خودشان است ؛ جزو همین بنیادگراهاست ! اتفاقا این را درست فهمیده اند! گورباچف به مبانی مارکسیزم بی اعتقاد و دلباخته ی غرب بود؛ حرفهایی هم که می زد، حرفهای غربیها بود؛ منتها با زبان روسی آنها را بیان می کرد؛ والاّ شعارهای او هم غیر از شعارهای آنها نبود؛ او دلباخته ی آنها بود! البته در این جا قضایای خیلی ریزی - مثل سفرها، امتیاز دادنهای دروغین و بیخودی و ... - هست که نمی خواهم آنها را بگویم ؛ چون جای این جلسه نیست ؛ خود شما هم می توانید آن قضایا را پیدا کنید.
تفاوت دوم این است که اسلام ، مارکسیزم نیست . مارکسیزم مورد قبول مردم شوروی هم نبود؛ بله ، دین حزب کمونیست شوروی بود. حزب کمونیست شوروی متشکل از چند میلیون عضو در مقابل جمعیت نزدیک به سیصد میلیونی شوروی بود؛ شاید مثلا ده میلیون ، پانزده میلیون نفر عضو بودند. اعضای حزب کمونیست همیشه از امتیازاتی برخوردارند؛ بنابراین می توان حدس زد که در بین همان جمعیت هم آنچه برای آنها در درجه ی اول اهمیت قرار داشت ، امتیازات بود؛ لذا مارکسیزم به عنوان یک دین برایشان مطرح نبود. اسلام ، دین مردم و عشق مردم و ایمان مردم است . اسلام همان چیزی است که این ملت بزرگ برای خاطر آن ، عزیزان و پاره های تن و جگرگوشه هایشان را به میدان فرستادند و وقتی جسد آغشته به خون آنها برگشت ، برایشان گریه نکردند و خدا را شکر کردند! آیا شما از این گونه مادران و پدران سراغ ندارید و ندیده اید؟ هر یک از ما شاید صدها مورد از این قبیل را دیده ایم ؛ البته بنده هزاران مورد از این قبیل را از نزدیک دیده ام . امروز هم که پدر و مادر چهار شهید پیش ما می آیند، اگر از برخی از ناهنجاریها گله هم داشته باشند، از این که فرزندشان در راه اسلام شهید شده ، خوشحالند! این ملت با همه ی وجود به اسلام پایبند است . بعد از پنجاه سال تلاش برای دین زدایی ، یک ملت آن حرکت عظیم را پشت سر امام بزرگوار و عالم دین و مرجع تقلیدش به راه انداخت و این نظام اسلامی را سر کار آورد. اسلام همان چیزی است که وقتی نام و پرچم آن در ایران بلند شد، هرجا مسلمان مطلع و آگاهی پیدا شد، احساس هویت و شخصیت و عزت کرد؛ اینها این را با مارکسیزم یکی گرفتند! ((الحمدللّه الذی جعل اعدائنا من الحمقاء)).
سوم این که نظام اسلامی ، نظام کمونیستی نیست ؛ نظام اسلامی است ؛ نظامی جوان و منعطف و پُرتلاش و مردمی است . من آن روز به آقای خاتمی عرض می کردم که هیچ نظامی در دنیا - حتی دمکراسیهای غربی ؛ چه در امریکا، چه در فرانسه ، چه در جاهای دیگر - نمی تواند ادعا کند که مثل نظام ما مردمی است ؛ برای خاطر این که در دمکراسیهای غربی عده یی پای صندوقهای راءی می آیند و راءی می دهند؛ مثلا حزب گفته به آقای زیدبن عمرو راءی بده ، او هم ورقه را که انداخت ، کار تمام می شود! آنهایی هم که شرکت کننده اند، گاهی سی وهفت درصدِ واجدان شرایط را تشکیل می دهند. مثلا در انتخابات اخیر امریکا حدود سی وهفت درصد شرکت کننده بیشتر نبود؛ - هیچ وقت به اندازه ی شصت وهفت درصد و هفتاد درصدی که شما در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس - چه مجلس پنجم ، چه مجلس ششم - ملاحظه کردید، شرکت نمی کنند؛ بالاخره همانهایی که می آیند، می آیند راءی می دهند و می روند؛ اما در این جا این طوری نیست ؛ در این جا مردم به مسؤ ولان عشق می ورزند و رابطه شان ، رابطه ی عاطفی است ؛ نه فقط رابطه ی راءی دادن . در این جا وقتی یکی از مسؤ ولان کسالتی پیدا بکند، همه ی کشور دستها را به دعا بلند می کنند که خدا او را شفا بدهد؛ مثل این که برای بچه ی خودشان دعا می کنند! در این جا وقتی که مسؤ ول کشور اشاره می کند، مردم در میدانهای خطر وارد می شوند و جانشان را فدا می کنند؛ این حتی به دمکراسیهای غربی ربطی ندارد، تا چه برسد به نظام دیکتاتوری پرولتاریا! خودشان می گویند یکی از اصول حتمی شان دیکتاتوری است ؛ یعنی انتخابات بی انتخابات ! در طول هفتاد و چند سال حکومت شوروی ، تا قبل از انتخابات روسیه در این اواخر، یک انتخابات اتفاق نیفتاده بود؛ ولی ما در ظرف بیست ویک سال ، بیست ویک انتخابات داشته ایم ! آیا اینها با هم قابل مقایسه است ؟ در آن جا زندگی نمایندگان طبقه ی پرولتاریا زندگی کاخ کرملینی است ؛ اما در این جا ما روی زیلو می نشینیم و افتخار هم می کنیم . در این جا مسؤ ولان کشور - آنهایی که بتوانند - همت و افتخارشان این است که خودشان را به زندگی مردم نزدیک کنند. در نظام شوروی وقتی استالینی سر کار بود، تا نمی مرد، هیچ علاج دیگری نداشت ! سی سال حکومت می کرد، تا بالاخره با حادثه یا بی حادثه ، یا از زور مصرف مسکرات قوی روسی می مرد و بعد مثلا خروشچفی سر کار می آمد؛ بعد هم برژنفی روی کار می آمد؛ برژنف هم بعد از هجده ، نوزده سال می مرد و یک نفر دیگر به قدرت می رسید! این نظام ، با نظام جمهوری اسلامی که مبنی بر انتخابات و راءی مردم است و هر چهار سال یک بار انتخابات مجلس و ریاست جمهوری برگزار می شود، متفاوت است . در سطح رهبری از اینها هم بالاتر است ؛ برای خاطر این که رهبریِ معنوی ، تعهد معنوی دارد و خبرگان و مردم از او توقع دارند که حتی یک گناه نکند؛ اگر یک گناه کرد، بدون این که لازم باشد ساقطش کنند، ساقط شده است ؛ حرفش نه درباره ی خودش حجت است ، نه درباره ی مردم . این نظام منعطف ، زنده ، پُرنشاط و متحول ، آیا با نظام بسته و غیرقابل انعطاف و شکننده ی دیکتاتوری پرولتاریا قابل مقایسه است ؟!
یک نکته را هم می خواهم یادآوری کنم ؛ و آن نظام امر به معروف و نهی از منکر است . امر به معروف و نهی از منکر واجب حتمی همه است ؛ فقط من و شما به عنوان مسؤ ولان کشور وظیفه مان در باب امر به معروف و نهی از منکر سنگین تر است . باید از شیوه ها و وسایلِ مناسب استفاده کنیم ؛ اما آحاد مردم هم وظیفه دارند. با چهار تا مقاله در فلان روزنامه ، واجب امر به معروف نه از وجوب می افتد، نه ارزش تاءثیرگذاریش ساقط می شود. قوام و رشد و کمال و صلاح ، وابسته ی به امر به معروف و نهی از منکر است ؛ اینهاست که نظام را همیشه جوان نگه می دارد. حالا که نظام ما بیست ویکساله و جوان است و در مقایسه ی با نظام فرتوت هفتاد و چند ساله ی پیر کمونیستی در شوروی به طور طبیعی هم جوان است ؛ اما اگر صد سال هم بر چنین نظامی بگذرد، چنانچه امر به معروف باشد و شما وظیفه ی خودتان بدانید که اگر منکری را در هر شخصی دیدید، او را از این منکر نهی کنید، آنگاه این نظام اسلامی همیشه تر و تازه و با طراوت و شاداب می ماند. طرف امر به معروف و نهی از منکر فقط طبقه ی عامه ی مردم نیستند؛ حتی اگر در سطوح بالا هم هستند، شما باید به او امر کنید؛ نه این که از او خواهش کنید؛ باید بگویید: آقا! نکن ؛ این کار یا این حرف درست نیست . امر و نهی باید با حالت استعلاء باشد. البته این استعلاء معنایش این نیست که آمران حتما باید بالاتر از ماءموران ، و ناهیان بالاتر از منهیان باشند؛ نه ، روح و مدل امر به معروف ، مدل امر و نهی است ؛ مدل خواهش و تقاضا و تضرع نیست . نمی شود گفت که خواهش می کنم شما این اشتباه را نکنید؛ نه ، باید گفت آقا! این اشتباه را نکن ؛ چرا اشتباه می کنی ؟ طرف ، هر کسی هست - حالا بنده که طلبه ی حقیری هستم - از بنده مهمتر هم باشد، او هم مخاطب امر به معروف و نهی از منکر قرار می گیرد.
اشتباه بعدی در مورد کشور است . کشور ایران یکپارچه است ؛ حتی آن قسمتهایی هم که در قرنهای گذشته جدا شدند، اگر ته دلشان را بگردید، مایلند با ما باشند؛ ((هر کسی کو دور ماند از اصل خویش ، باز جوید روزگار وصل خویش ))؛ آنها هم دلشان می خواهد که به این مادر بپیوندند. این کجا، کشور اتحاد جماهیر شوروی کجا؟ ده ، یازده کشور را با سنجاق - یا به تعبیری با شلاق - به هم بستند و به اصطلاح یک کشور تشکیل گردید! معلوم است که تا شلاق برداشته شد، از هم جدا می شوند و شد.
البته همین جا من بگویم ؛ سعی بر این است که مساءله ی قومیتها در ایران عمده بشود. عده یی با تحریک احساسات قومی نفی و عامل حقیقی وحدت - یعنی اسلام و دین - دنبال این قضیه هستند. آن کسانی که خیال می کنند عامل وحدت کشور ما زبان فارسی است ، دلبستگی شان به زبان فارسی یقینا به قدر بنده نیست ؛ یکصدم تلاشی هم که بنده برای زبان فارسی کرده ام ، آنها نکرده اند و نخواهند کرد! عامل وحدت ملت ایران زبان فارسی نیست ؛ دین اسلام است ؛ همان دینی که در انقلاب و نظام اسلامی تجسم پیدا کرد؛ نتیجه این می شود که تُرک زبان هم با زبان ترکیِ خودش می گوید: ((آذربایجان اُیاختی ، انقلابا دایاختی ))؛ کُردی هم با زبان کردیِ خودش همین را می گوید؛ بلوچ هم با زبان بلوچیِ خودش همین را می گوید؛ عرب هم با زبان عربیِ خودش همین را می گوید. عده یی سعی می کنند اهمیت عامل پیوند مستحکم دلهای ملت ایران - یعنی ایمان اسلامی - را کم کنند؛ نه ، کشور و ملت یکپارچه است ؛ البته یکپارچگی اش به خاطر تاریخ و جغرافیا و سنتها و فرهنگ است ؛ اما عمدتا به خاطر دین و مساءله ی رهبری است که اجزای این ملت را به هم وصل کرده و همه احساس یکپارچگی می کنند.
رهبری مسؤ ولیت دارد. مسؤ ولیت رهبری حفظ نظام و انقلاب است . اداره ی کشور به عهده ی شما آقایان مسؤ ولان کشور است . هر کدام شما در بخش خودتان کشور را اداره می کنید و وظیفه ی اصلی رهبری این است که مراقب باشد این بخشهای مختلف آهنگ ناساز با نظام و اسلام و انقلاب نزنند. هرجا چنین آهنگی به وجود بیاید، جای حضور رهبری است . رهبری هم یک شخص نیست - یک آدم ، یک طلبه ، یک علی خامنه ای ، یا علی خامنه ای های فراوان دیگری که هستند، نیست - رهبری یک عنوان و یک شخصیت و یک حقیقت برگرفته ی از ایمان و محبت و عشق و عاطفه ی مردم و یک آبروست . صدها نفر مثل علی خامنه ای در راه این حقیقت جان و آبروشان را می دهند؛ اهمیتی هم ندارد. بنده که چیزی نیستم ؛ امام بزرگوار ما هم - که به معنای حقیقی کلمه برای این امت ، امام دلها بود - همین طور بود. او حاضر بود برای حفظ نظام و حفظ رهبری نظام ، آبرویش را بدهد. این حقیقت حضور دارد؛ با این حرفهایی که می زنند و با این کارهایی که می کنند، نتوانسته اند و نخواهند توانست این حضور را از بین ببرند. در دوران اختناق که رهبری این تجسم را نداشت ، دلهای مردم متدین در قبضه ی رهبری بود؛ منتها رهبری یی که تشخص و هویت قابل اشاره در بیرون و جایگاه قانونی نداشت ؛ به صورت مراجع تقلید و به صورت علمای بزرگ ، تاءثیر خودش را بارها نشان داده بود؛ لذا آن وقتی که به فلان قرارداد ننگین استعماری اشاره می کرد، قرارداد از بین می رفت ؛ آن وقتی که به یک حادثه ی نامناسب اشاره می کرد، آن حادثه مورد تخاصم مردم قرار می گرفت . پانزده خردادی که بنابر آنچه نقل شده است ، چند هزار نفر آدم در آن حادثه جان خود را فدا کردند و کشته شدند، آن وقتی بود که امام بزرگوار ما رهبر به معنای قانونی خودش نبود؛ یک روحانی برجسته بود؛ این را نمی توانند ندیده بگیرند؛ این در شوروی نبود؛ اگر بود، آن طوری نمی شد؛ اگر بود، آن وقتی که احساس می کرد یلتسینی وارد میدان شده تا به کار آینده حرکت شتابنده ی غیرمعقول و بی رویه یی بدهد، گوش او را می گرفت و از صحنه خارجش می کرد و مورد حمایت مردم هم قرار می گرفت ؛ اما چنین چیزی نبود.
بنده معتقدم که اصلاحات یک حقیقت ضروری و لازم است و باید در کشور ما انجام بگیرد. اصلاحات در کشور ما از سر اضطرار نیست که فلان حاکمی مجبور بشود مورد مطالبات سخت قرار بگیرد و گوشه و کناری را اصلاح کند؛ نخیر، اصلاحات جزو ذات هویت انقلابی و دینی نظام ماست . اگر اصلاح به صورت نو به نو انجام نگیرد، نظام فاسد خواهد شد و به بیراهه خواهد رفت . اصلاحات یک فریضه است . میدانهای اصلاحات کجاست ؟ آن بحث دیگری است . اصل اصلاحات یک کار لازم است و باید انجام بگیرد. وقتی اصلاحات نشود، برخی از نتایجی که ما امروز با آنها دست به گریبانیم ، پیش می آید: توزیع ثروت ناعادلانه می شود؛ نوکیسه گان بی رحم بر گوشه و کنار نظام اقتصادی جامعه مسلط می شوند؛ فقر گسترش پیدا می کند؛ زندگی سخت می شود؛ از منابع کشور بدرستی استفاده نمی شود؛ مغزها فرار می کنند و از مغزهایی که می مانند، حداکثر استفاده نمی شود. وقتی که اصلاحات باشد، این آفتها و این آسیبها و دهها مورد از قبیل آنها پیش نمی آید. پس مطلب اول این که اصلاحات امری ضروری و لازم است .
مطلب دوم این است که اصلاحات باید تعریف بشود؛ اولا برای خود ما که می خواهیم اصلاحات بکنیم ، تعریف بشود و مشخص باشد که می خواهیم چه کار کنیم ؛ ثانیا برای مردم تعریف بشود که منظور ما از اصلاحات چیست ، تا هر کسی نتواند به میل خودش اصلاحات را معنا کند؛ این جزو کارهایی است که مجموعه یی از مسؤ ولان دولتی ، دستگاه قضایی و مجلس و غیره می توانند انجام بدهند. باید تعریف مشخصی از اصلاحات به وجود بیاید تا ترسیم آن چهره و وضعیتی که ما در نهایتِ جاده ی اصلاحات می خواهیم به آن برسیم ، برای همه - هم مردم ، هم مسؤ ولان - آسان بشود و بدانند به کجا می خواهند برسند. اشکال کار آقای گورباچف این بود که عیوب و اشکالات را می دانست ؛ اما تصویر روشنی از آنچه که باید انجام بگیرد، نداشت ؛ اگر هم داشت ، مردمش آن تصویر را نمی دانستند. بنابراین اگر تعریف مشخصی از اصلاحات نشود، الگوهای تحمیلی غلبه خواهد کرد؛ همان اتفاقی که در شوروی افتاد؛ چون نمی دانستند چه کار می خواهند بکنند؛ لذا به سراغ تقلید ناشیانه ی اصلاحات در الگوها و مدلهای غربی رفتند و به آنها پناه بردند. امام بزرگوار ما هوشمندانه این ضعف را در آنها تشخیص دادند؛ لذا در نامه یی که ایشان به گورباچف نوشتند، این نکته را متذکر شدند. ایشان نوشتند شما اگر بخواهید گره های کور اقتصاد سوسیالیسم و کمونیسم را با پناه بردن به کانون سرمایه داری غرب حل کنید، نه تنها دردی از جامعه ی خود را دوا نخواهید کرد، بلکه دیگران باید بیایند و اشتباهات شما را جبران کنند؛ چرا که امروز اگر مارکسیسم در روشهای اقتصادی و اجتماعی به بن بست رسیده است ، دنیای غرب هم در این مسائل - البته به شکلی دیگر - و نیز در مسائل دیگر گرفتار حادثه است . این که بنده مکرر می گویم امام یک حکیم واقعی بود، به این خاطر است . در آن جنجال تبلیغاتی رسانه یی جهان ، نکته ی اصلی را امام تشخیص داد.
البته خوشبختانه برخی از مسؤ ولان ، و بیش از همه رئیس جمهور عزیزمان ، بارها گفته اند که اصلاحات ما اصلاحات اسلامی و انقلابی است ؛ هدف ، رسیدن به مدینة النبی است . اینها خوب است ، اما تعریفهای دقیق تر و تصویر روشن تری لازم است . اینها از این جهت خوب است که انگشت اشاره ی غربیها و بیگانه ها را می خواباند؛ معلوم می شود آنچه که آنها می گویند، مراد نیست . همه این را می فهمند، اما باید توضیح داده بشود و بیشتر تصویرگردد.
مطلب سوم این است که اصلاحات باید از یک مرکز مقتدر و خویشتندار هدایت بشود تا دچار بی رویگی نشود. ای بسا کاری که می تواند در ظرف ده سال بخوبی و سلامت انجام بگیرد، اگر در ظرف دو سال بخواهید آن را انجام بدهید، به ضایعات غیرقابل جبرانی منتهی خواهد شد؛ مثل اتومبیلی که در جاده ی دشوار و خطرناکی با سرعت بیش از حد معقول حرکت کند؛ اگر تصادف نکند، تعجب است ؛ اگر آسیب نبیند و نزند، تعجب است . باید مرکزی هوشیار، مقتدر و خویشتندار وجود داشته باشد که نگذارد به آن حرکتی که می خواهد انجام بگیرد، شتاب بیش از حد مفید داده بشود؛ کار با میزان و به طور صحیح انجام بگیرد.
در شوروی سابق وقتی که این کار را شروع کردند، درِ دروازه ی فیلمها و کتابها و روزنامه ها و لباسها و الگوهای غربی باز شد؛ یعنی آن ادعاها در واقعیتها مصداقهای مشخص غربی را مجسم می کرد؛ این حالت ، حالت بسیار خطرناکی بود. در این جا به نقش رسانه ها توجه کنید؛ رسانه ها مسؤ ولیت دارند؛ روزنامه ها حساسند. قسمت عمده ی حساسیت من برروی روزنامه ها از این جا ناشی می شود. بحث برسر روزنامه ها و مطبوعات ، بحث بر سر آزادی نیست . بعضیها نخواهند آزادی را برای ما معنا کنند؛ حرفی نداریم ، استفاده کنیم ؛ اما ما معنای آزادی را می دانیم ؛ برای آزادی هم خیلی دلمان می تپد. مراد از آزادی هم همان آزادی بیان و آزادی فکر است ؛ منتها اگر شما رفتید بر طبق وظیفه تان درِ دکان یک قاچاق فروشی را بستید، آن فرد نمی تواند بگوید شما با آزادی کسب و کار مخالفید؛ نه ، بحث آزادی کسب و کار نیست - کسب و کار آزاد است - قاچاق فروشی ممنوع است . بحث بر سر آزادی بیان نیست ؛ بیان و فکر آزاد است ؛ سمپاشی و اضلال وگمراه گری ممنوع است ؛ آن هم در شرایط حساسی که امروز کشور ما دارد.
من به بعضی از مسؤ ولان تبلیغاتی کشور بارها گفته ام ، آن روزی که شما توان و استعداد مقابله با تهاجم تبلیغاتی دشمن را داشته باشید، آن کسی که بیش از دیگران میداندار تکثر مطبوعات و روزنامه ها و کتاب و فیلم و غیره باشد، بنده هستم ؛ اما شما بگویید ببینم در مقابل آن فیلمی که پایه های فرهنگ مردم ، اعتقاد مردم ، دین مردم ، روحیه ی انقلابی و ایثار و شهادت را در مردم متزلزل می کند - که نه یکی ، نه دو تا، نه ده تاست - شما چند فیلم ساخته اید؟! این جاست که من احساس خطر می کنم . البته کار اساسی و بلندمدت این است که برای تولید آنچه که خوب است ، فکر کنیم ؛ اما تا آنچه خوب است به میدان بیاید، من نمی توانم قبول کنم و بپذیرم که این سیل لجن بیاید و جوان و کودک و قشرهای مختلف را در خودش غرق کند. از تمام شیوه های دشمن شادکن و دشمن آموز برای مقابله ی با تفکر انقلاب استفاده بشود؛اگر کسی هم مخالفت و مقابله کند، فورا انگ و تهمت بخورد! این که آزادی نشد؛ این که عاقلانه و خردمندانه نیست ؛ این که مدیریت کشور نیست . شما مسؤ ولید به نقش رسانه ها توجه کنید؛ این بسیار بسیار مهم است . حساسیت بر روی نقش رسانه های مکتوب و روزنامه ها - بخصوص در شرایط کنونی ما - بسیار مهم است . با این تصویری که عرض کردم ، مشخص می شود که آنها چه قدر می توانند به نفع دشمن نقش ایفا کنند.مدعی آنها هم باید همه ی دستگاه و همه ی جبهه ی متحد طرفدار نظام و مسؤ ولان قوه های مختلف و مسؤ ولان بخشهای میانی گوناگون باشند. مدعی آنها فقط دستگاه قضایی یا فلان روحانی نیست ؛ همه باید در این قضیه مدعی باشند.
مطلب چهارم ، حفظ ساختار قانونی اساسی در زمینه ی اصلاحات است . البته در قانون اساسی ، بیشتر از همه چیز، نقش اسلام و منبعیت و منشاءیت اسلام برای قوانین و ساختارها و گزینشها مطرح است . ساختار قانون اساسی بایستی به طور دقیق حفظ بشود. شما نگاه کنید ببینید دشمن چگونه با قانون اساسی ما برخورد می کند: گوشه یی از قانون اساسی را نفی می کند، گوشه یی را اثبات می کند؛ یک جا به قانون اساسی تمسک می کند، یک جا علیه اش حرف می زند! قانون اساسی میثاق بزرگ ملی و دینی و انقلابی ماست . اسلام - که همه چیز ما اسلام است - در قانون اساسی تجسم و تبلور پیدا کرده است . اصل چهارم قانون اساسی تکلیف همه چیز را روشن کرده است . اگر در قوانین عادی - حتی در خود قانون اساسی - یک جا اصلی یا قانونی وجود داشته باشد که در مقام اجرا یا در مقام قانونگذاری ، با این اسلامیت معارضه پیدا کند، این اصل بر آنها حاکم است ؛ حکومت به معنای مصطلح اصولی و علمیِ حوزه های علمیه . البته این گفتن نداشت ؛ اگر هم نمی گفتند، حکومتش واضح بود؛ اما به این حکومت تصریح کرده اند. بنابراین ساختار قانون اساسی بایستی به طور کامل در اصلاحات حفظ بشود.
مطلب پنجم ، مقابله جدی با هرگونه تندروی و تندروانی است که جاده صاف کن دشمنند؛ یعنی مدل یلتسینی ! همه ی دستگاهها باید با مدل یلتسینی بشدت مقابله کنند؛ نگذارند یک جاه طلب ، یک فریب خورده ، یک مغرض و یک غافل بیاید و حرکت را از حالت صحیحِ خودش خارج کند و حالت مسابقه و حالت تعارض به وجود بیاورد.
مطلب ششم ، مقابله جدی با دخالت خارجیها و غربیها و بی اعتنایی به انگشت اشاره ی غربیها و سوءظن به آنهاست . البته بحث دیپلماسی و بحث ارتباطات خارجی ، بحث دیگری است . انسان در مقام دیپلماسی ، می دهد، می گیرد، قرارداد می بندد و همه کار می کند؛ اما در مسائل اساسی نظام بایستی انگشت اشاره ی آنها را با سوءظن مورد ملاحظه قرار داد؛ بعکسِ آنچه که آدم در وضعیت گورباچف مشاهده می کند. آنها به هیچ وجه حسن نیت ندارند. ما در جنگ هشت ساله دیدیم که تمام اروپا به صدام کمک کردند؛ فرانسه کمک کرد، آلمان کمک کرد،انگلیس کمک کرد، یوگسلاویِ سابق کمک کرد، بلوک شرقِ آن روز کمک کرد. البته ما هیچ وقت در مقام دیپلماسی نمی گوییم که چون شما به صدام کمک کردید، ما با شما رابطه مان را با شما قطع می کنیم ؛ نه ، عالم دیپلماسی یک عالم دیگر است . همین تشنج زدایی یی که امروز در بحث سیاست خارجی ما مطرح می شود، مورد تاءیید ماست ؛ باید تشنج زدایی بشود؛ اما تشنج زدایی غیر از این است که کسی به آنها اعتماد پیدا کند؛ نه ، او هم به ما اعتماد ندارد؛ ما هم به او اعتماد نداریم . کسانی که در زمینه ی مسائل دیپلماسی فعالند، کاملا می فهمندکه بنده چه دارم عرض می کنم . اصلا میدان دیپلماسی ، میدان یک نبرد واقعی است ؛ منتها نبردی که پشت میز و با لبخند وبا گفتن صبح بخیر و شب بخیر انجام می گیرد! وجود ارتباطات دیپلماتیک ، هرگز نباید به معنای اعتماد به دشمن تلقی بشود؛ نباید اعتماد کرد.
مطلب هفتم ، هماهنگی اصلاحات در بخشهای مختلف است ؛ این نکته مهم است . ببینید عزیزان من ! در بعضی از بخشها، اصلاحات ، پیچیده و دشوار و کُند است ؛ مثلا در بخش اقتصادی ، کار بسیار کُند انجام می گیرد؛ توزیع عادلانه ی درآمدها هم همین طور است ؛ کارِ خیلی سختی است ؛ کار آسانی نیست . ریشه کن کردن فقر و رسیدگی به مناطق محروم ، همه ی اینها جزو اصلاحات است . اصلاح ساختار اداری کار بسیار دشوار و پیچیده و سنگینی است ؛ اینها دیر پیش می رود. در بخش معادل گلاسنوست آقای گورباچف نه ، کار آسان است ؛ در یک روز هم می شود به بیست روزنامه مجوز داد تا منتشر بشوند؛ این می شود ناهماهنگ ؛ این طوری نمی شود؛ باید هماهنگ حرکت کنیم ؛ باید پابه پای بخشهای دشوار حرکت کنیم . این که بنده تاءکید می کنم مساءله ی معیشت اولویت دارد، یک بخش عمده اش به خاطر این است ؛ چون بخش معیشت ، بخش مشکلی است . همه ی نیرویتان را که شما جمع بکنید، با همه ی صداقت و دلسوزی و علاقه مندی هم که کار بکنید، سرعت خاصی خواهید داشت ؛ بقیه ی بخشها را هم باید با همان سرعتِ حرکت بدهید. اگر این سرعت برابر و هماهنگ را رعایت نکردید، آن وقت مشکلاتِ بسیار اساسی پیش می آید که البته بعضی از آنها قابل محاسبه است ، برخی دیگر قابل محاسبه نیست ؛ از آنهایی که قابل محاسبه است ، بعضی قابل پیشگیری است ، برخی قابل پیشگیری هم نیست .
مطلب هشتم ، مقابله ی جدی با عوامل تجزیه ی قومی در کشور است . من این را دارم عرض می کنم ؛ بخصوص خطاب من به آن کسانی است که در این بخش صاحبان مسؤ ولیتند؛ چه در وزارت کشور، چه در جاهای دیگر. توجه کنید؛ امروز انگیزه ی تحریک قومیتها جدی است . مسؤ ولان ذی ربط ما که می خواهند دنبال مسائل بگردند، دارند می بینند. همه ی اقوام ایرانی به ایران و جمهوری اسلامی علاقه مندند و ایران را میهن خودشان می دانند. بنده پیوندم با منطقه ی ترک نشین معلوم است . مدتها در منطقه ی بلوچ نشین زندگی کرده ام و از نزدیک با عناصر بلوچ ارتباط داشته ام ؛ با بعضی از بخشهای دیگر هم ارتباطات دور و نزدیک داشته ام ؛ با آنهایی هم که ارتباط نداشته ام ، از آنها اطلاعاتی دارم که کم نیست ؛ می دانم روحیه شان چیست . من در دوره ی مسؤ ولیتهای مختلف ، سفرهای فراوانی به میان اینها کرده ام . اقوام ایرانی مسلمانند و به این آب و خاک دلبسته اند؛ عزت و رفاه خودشان را در ایرانِ سربلند و آزاد مشاهده می کنند؛ اما دشمن مشغول تحریکات است . تحریکات دشمن را نباید دست کم گرفت . مراقب باشید؛ این از جمله چیزهای بسیار مهم است و احساس می شود که دستهایی در جریان هستند برای این که زمام این کار را از دست دولت خارج کنند. البته در آن صورت اگر خدای نکرده چنین وضعی پیش بیاید، مشکلات پیش خواهد آمد؛ پول ، همت و وقت صرف آن خواهد شد و مسؤ ولان کشور از کارهای اساسی باز خواهند ماند.