میرزای رشتی، مجتهدی بود عامل و وارسته و متقی و متواضع و به علت زهد کم نظیر و پرهیز از شهرت طلبی، هیچ گاه به دنبال عناوین و مقامات ظاهری دنیا نمی رفت و حتی از پذیرفتن سهم امام (ع) خودداری می کرد.
ویژگی های آن مرحوم موجب شد که بیش تر مردم، پس از آن که شیخ حسن نجم آبادی تهرانی، مرجعیت را بعد از شیخ انصاری به دلیل داشتن وسوسه در مقام استنباط نپذیرفت، این گونه فکر کنند که مرجعیت عام، به وی منتقل خواهد شد، ولی با این وصف، چون میرزای شیرازی در آن عصر، اصلح و دارای سیاست و مدیریت خاص بود، عالمان بزرگ، او را برای مرجعیت برگزیدند و میرزای رشتی هم به این جهت اعتراف داشت و لذا خود او مرجعیت میرزای شیرازی رامورد تأیید قرار داد. (1) بسیاری از علما، از هر کاری که اندک شائبه ریاست غیرالهی داشت، اجتناب می کردند تا در شبهات و محرمات نیفتند.
شیخ عبدالکریم ایروانی استاد میرزا حبیب الله رشتی علاوه بر تشخیص علمی، آن قدر اهل مراقبت بود که از امامت مسجد هم دست شست و خودش بعدها علت را چنین شرح می داد:
در آغاز تحصیل، مرا به امامت مسجدی فرا خواندند. چند روز رفتم و دریافتم که شمار نمازگزاران روز به روز کم تر می شود. از کم شدن آنان غمگین شدم، با خود اندیشیدم که در این نماز، رضایت خداوند متعال حاصل نشده است و از آن پس، امامت را ترک کردم.
حسن ختام مقال را سخن امیر سخن، حضرت علی (ع) قرار می دهیم که:
الدنیا کلها جهل الا مواضع العلم؛ والعلم کله حجه الا ما عمل به، والعمل کله ریاء الا ما کان مخلصا؛ والاخلاص علی خطر حتی ینظر العبد بما یختم له.
همه ی دنیا، نادانی است مگر جایگاه های دانش؛ و علم و دانش همه اش، حجت و دلیل خدا، علیه انسان است به جز آن مقداری که بدان عمل شود؛ و به جز اعمال خالص، همه ی کارها ریا است، و اخلاص در معرض خطر است تا عاقبت کار روشن شود.
پی نوشت:
1 کیهان اندیشه، فروردین 1372 ، ص 89 و ر ک: میرزای شیرازی، شیخ آقابزرگ تهرانی
