حجت‌الاسلام و‌المسلمین علی‌اصغر رحمانی‌خلیلی از اعضای بعثه آیت‌الله موسوی‌اردبیلی است که در دهمین روز از مناسک حج در مسیر منتهی به مکان جمرات در خیابان 204 و در بطن فاجعه غم بار صبح منا قرار داشته است، وی در گفتوگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، از دلایل بروز این حادثه و صحنه‌های تلخی که از پیش چشمش گذشته است سخن گفته است که در ادامه می‌خوانید.
ایکنا: لطفا از صبح روز دهم مناسک حج بگویید.
روز دهم ذی‌الحجه زمانی که به منا رسیدیم، پس از صرف صبحانه قصد انجام رمی جمره را کردیم، با تعدادی از دوستان و همراهان در مسیر 204 به سوی محل رمی جمرات حرکت کردیم و پس از طی مقداری از مسیر به یکباره با خیلی از جمعیت که در حال برگشت بودند مواجه شدیم و زمانی که جمعیتی که از مقابل می‌آمد و جمعیتی که در حال حرکت به سوی جمرات بود به هم رسیدند، زائرین هیچ اراده‌ای از خود برای انجام حرکت نداشتند و هیچ امکانی برای حرکت به جلو و یا عقب وجود نداشت.
درهای اطراف مسیر بسته شده بود و افرادی که لباس فرم خاصی به تن نداشتند به مراقبت از درها و خیابان‌های فرعی اطراف چادرها مشغول بودند، ضمن آن‌که این درها بوسیله مفتول‌هایی بسته شده بود که به هیچ وجه کسی قادر به باز کردن آن نباشد تا جمعیت در خیابان‌ها به صورت یکسان توزیع شود.
ایکنا: عکس‌العمل زائران پس از دیدن وضعیت پیش آمده چه بود؟
فضایی را مشاهده کردم که وضعیت بسیار سختی برای عبور و مرور داشت و در این فضا برخی زائران که از توان بیشتری برخوردار بودند، اقدام به بالا رفتن از نرده‌های اطراف خیابان کردند، کسانی از نرده‌ها بالا می‌رفتند و متاسفانه توان بالا رفتن از نرده‌ها را به طور کامل نداشتند و بر سر جمعیت سرگردان و فشرده سقوط می‌کردند و منجر به سرنگون شدن افرادی که در پایین نرده‌ها قرار داشتند می‌شدند و این افراد به زیر دست و پای جمعیت می‌افتادند.
صحنه ناگواری را به خاطر دارم که یکی از زائرین آفریقایی که توانسته بود به بالای نرده‌ها برسد، با استفاده از تکه سنگی مشغول باز کردن مفتولی بود که در را بسته نگه می‌داشت، پس از این‌که موفق به باز کردن مفتول شد، فشار جمعیت به قدری بود که مانع باز شدن در می‌شد، در پایین این در نیز یک خانم آفریقایی و کودکش سعی در خروج از این در داشتند، که مادر موفق شد کودکش را به آن طرف در منتقل کند ولی خودش در زیر پای جمعیتی که هیچ اراده و اختیار در کنترل حرکاتشان نداشتند، از دنیا رفت در حالی که کودکش در آن سوی در بی قراری می‌کرد.
ایکنا: مامورین سعودی کمکی به حل این بحران نمی کردند؟
موج جمعیت ما را بی اختیار به این سو و آن سو می‌برد و متاسفانه مامورین جوان و نوجوانی که در اطراف خیابان‌ها حضور داشتند و گویا از مدارس آورده شده بودند و هیچ اطلاع کاملی در خصوص کنترل جمعیت و حتی نقشه جغرافیایی منطقه نداشتند تنها اقدامی که انجام دادند، بستن درها بود و مانع حرکت جمعیت به مسیرهای دیگر می‌شدند.
ایکنا: هیچ راه خروجی در نزدیکی شما وجود نداشت؟
در این شرایط به دالانی رسیدیم که ابتدا احساس کردیم راهی برای خروج در انتهای آن وجود دارد که متاسفانه انتهای این دالان نیز بسته بود و جمعیت در این دالان بر روی هم قرار گرفت؛ در فضایی بودم که مقابلم پر از جسد بود و پشت سرم نیز از جنازه حاجیان انباشته شده بود و امکان حرکت به سمت راست و چپ را نیز نداشتم.
3 تا 4 ساعت در منطقه ای قرار داشتم که بدون اغراق جمعیتی از حاجیان کشته شده به ارتفاع یک متر بر روی هم قرار گرفته بودند، 8 تا 10 جسد بر روی هم قرار گرفته بود؛ بعضی از شکم‌ها پاره شده بود، چشم‌ها از حدقه در آمده بود، صورت و بینی حجاج درگذشته شکسته بود.
ایکنا: پس از فاجعه، شرایط چگونه پیش رفت؟
در چند سالی که در مناسک حج حضور داشته‌ام فضای خشونت باری که عربستان در سفر حج تمتع امسال انجام داد در تاریخ بی سابقه است؛ مامورینی که ابتدایی‌ترین مدیریت رفتاری را نداشتند و رفتار خشن آنها با زائران خانه خدا گواه این مداست. این توطئه حساب شده‌ای بود، چون شواهد و قرائن پس از حادثه نشان می‌دهد سعودی‌ها با برنامه این حرکت را شروع کردند و این جنایت قرن 21 را مرتکب شدند.
ایکنا: برخورد با کسانی که توانسته بودند از نرده ها عبور کنند چگونه بود؟
رفتاری که در قبال برخی از حاجیان ایرانی که از این مهلکه راه گریزی یافته بودند متاسفانه جالب نبود؛ دوستانی که توانسته بودند از نرده‌های اطراف خیابان بالا بروند و به آن سوی خیابان برسند، این چنین تعریف می‌کردند که چادرهای مربوط به زائرین اطراف خیابان که مربوط به کشور الجزایر بود، در ابتدای امر به زائرین نیمه جان ایرانی کمک می‌کردند و به آنها آب می‌دادند و تا حدودی پرستاری می‌کردند.
ایکنا: ساعت خاصی برای حرکت کاروان های ایرانی تعیین شده بود؟
چنین اطلاعیه‌ای وجود نداشت و ما در بعثه آیت‌الله موسوی‌اردبیلی چیزی نشنیدیم. این امر در سال‌های گذشته نیز روال نبود و در برگزاری مناسک حج در سال‌های گذشته نیز تعدادی مسیر برای رفت و تعدادی مسیر برای برگشت از رمی جمره تعیین و تعریف می‌شد؛ در هیچ کدام از سنوات گذشته نیز این گونه نبود که برای زائرین کشورهای مختلف ساعت‌های خاصی برای حرکت به سمت مکان جمره تعریف شود و اگر مشکلی هم در مسیر پیش می‌آمد به سرعت مشکل حل می‌شد.
نیروهای حاضر برای هدایت جمعیت و برقراری نظم و امنیت نیز افرادی کم سن و سال و بی تجربه بودند و حتی زمانی که در خصوص جغرافیای منطقه از آنان سوال می کردم هیچ اطلاعی در این خصوص نداشتند، ولی از روز دوم پس از حادثه نیروهای تخصصی و با تجربه به منطقه آمدند. در سال‌های گذشته حتی از نیروهای ایرانی برای راهنمایی زائرین ایرانی استفاده می‌کردند که امسال در روز اول جمرات این اتفاق صورت نگرفت و از روز دوم و پس از این فاجعه برای راهنمایی زائرین ایرانی از آنها استفاده شد.
