دغدغه شهید صدر در تفسیر قرآن مسائل انسان معاصر بود

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست بررسی اندیشه‎های تفسیری شهید صدر در جامعةالمصطفی العالمیه امروز (23دی) برگزار شد و در آن حجت‌الاسلام و المسلمین محسن میری رئیس پژوهشگاه اسلام و غرب مالزی به سخنرانی پرداخت.
مدیری در آغاز سخنانش گفت: ممکن است تصور شود که تفسیر به صورت سنتی مورد توجه بوده است و نیازی به توجه ویژه به بعد تفسیری شهید صدر وجود ندارد، اما چه بخواهیم و چه نخواهیم، تفسیر قرآن و تفسیر موضوعی که روش تفسیری شهید صدر بوده است، باید مورد توجه در جهان معاصر باشد.
تفسیر ترتیبی
وی ادامه داد: قرآن مهم‌ترین منبع تغذیه فکری مسلمانان و راهنمای بشر در همه زمان‌ و مکان‌ها برای ما مسلمانان بوده است و اهمیت بسیاری دارد، تفسیر قرآن که فهم مراد خداست می‌تواند نقطه محوری اندیشه ما قرار بگیرد. طبعا تقسیم‌بندی که برای تفسیری وجود دارد و آن تقسیم تفسیر به ترتیبی و موضوعی است. تفسیر ترتیبی تفسیر یک به یک آیات سوره‌هاست که مراد و منظور آیه مورد توجه قرار می‌گیرد.
ریاست پژوهشکده اسلام و غرب مالزی افزود: این نگاه تجزیه‌ای است و در نگاه ترتیبی نمی‌توانیم به صورت کلی به معنا برسیم، بنابراین مفسرین برای رسیدن به نگاه جامع ضمن تفسیر ترتیبی به تفسیر موضوعی روی آورده‌اند، تا مراد قرآن را دریابند. این نگاه پیشرفتی در فهم قرآن کریم و مورد توجه معاصرین قرار گرفته است.
تفسیر موضوعی
وی ادامه داد: در تفسیر موضوعی همه آیات ذیل یک موضوع مورد توجه قرار می‌گیرد و ابهامات در خصوص برخی از آیات حل می‌شود. در این تفسیر به نگاهی جامع‌نگر، کلی‌گرانه یک موضوع از ابعاد مختلف قرآنی مورد نگاه و نتیجه‌گیری قرار می‌گیرد.
میری با بیان اینکه گذشته از جامع‌نگری، مزیت دیگ تفسیر موضوعی تعمق در قرآن است، گفت: در تفسیر موضوعی قرآن کریم، وقتی آیات ذیل موضوعی انباشته شده و آن را شرح داده می‌شود، می‌توانیم به لایه‌ها و معارف مختلف آن پی ببریم.
ریاست پژوهشکده اسلام و غرب مالزی، افزود: مزیت دیگر این تفسیر، با توجه به اینکه قرآن اصلی‌ترین کتاب مسلمانان است، علاوه بر اینکه ما به معارف قرآن نزدیک می‌شویم این است که ما بین مذاهب اسلامی نیز تعایش سلمی و تقارب بیشتری صورت می‌گیرد و قرآن در واقع نیز کتاب وحدت خواهد بود.
وی تصریح کرد: ویژگی دیگر تفسیر موضوعی این است که انسان در هر دوره‌ای نیازهای خاص خود را دارد. تفسیر موضوعی می تواند نگاه جامع آیات قرآن کریم در هدایت الهی قرآن را برجسته کند و نسبت به نیازهای امروز پاسخ‌های مفید را به بشر بدهد.
میری ادامه داد: ما در جهان مشکلات زیادی داریم، احساس تنهایی بشر امروز، مشکل محیط زیست، رابطه آزادی و دین، دموکراسی و دین، حقوق زن و رابطه بشر با حقوق که قرآن می‌تواند با تفسیر موضوعی، این مشکلات را حل کند.
وی تصریح کرد: تفسیر موضوعی می‌تواند در حل این مشکلات نقش مهمی داشته باشد، آخرین مزیت تفسیر موضوعی این است که وقتی نگاه جامعی به قرآن می‌شود به اضافه اعجاز لفظی قرآن دارد، انسان می‌تواند به درک انسجام درونی قرآن و  اعجاز معنایی و محتوایی قرآن نائل شود.
ریاست پژوهشکده اسلام و غرب مالزی، افزود: با این توضیحات به این جا می‌رسیم که در خصوص این تفسیر چه موانعی وجود دارد، پیش‌فرض تفسیر موضوعی این است که ما پذیرفته باشیم، قرآن از نظر کمال جامعیت لازم برای هدایت انسان در هر زمان و مکان را دارد. مبنای دیگر تفسیر موضوعی این است که معارف قرآن کریم، مفاهیم تجزیه‌ای مانند اتم نیستند، بلکه مانند یک نقاشی مینیاتور هستند که همه اجزای‌شان با یکدیگر پیوند دارد و همه اینها به شکل یک نظام و سیستم به هم مرتبط هستند.
میری ادامه داد: مبنای دیگر توسط شهید صدر این است که نیازهای انسان و پاسخ‌های قرآنی در یک بستر و جایگاه متناسب با هم دیده می‌شوند. همان خدایی که قرآن پیام کتبی اوست، همان خدا خالق این انسان است و در قرآن مشکلات انسان را پاسخ داده است.
وی افزود: همین موجب می‌شود شهید صدر به تفسیر موضوعی بپردازد و هدفش این است که انسان که موجودی واقعی است و نیازهایی دارد و این نیازها را به قرآن عرضه کرده و پاسخ بگیرد. او به دنبال شناسائی دغدغه‌های انسان و استنطاق قرآن است تا به نظریه قرآنی دست یابد که راهکاری برای مسائل انسانی باشد.
ریاست پژوهشکده اسلام و غرب مالزی، تصریح کرد: شهید صدر از دغدغه قرآنی شروع می‌کند و سپس به استنطاق قرآن می‌پردازد. تمایز وی با برخی دیگر از مفسرین که تفسیر موضوعی کرده‌اند این است که او برخلاق ایشان با دغدغه حل مسائل این کار را انجام می‌دهد. دغدغه اصلی شهید صدر یافتن جواب برای مسئله انسان معاصر زمان خویش است.
وی در پایان گفت: شهید صدر از سؤالات انسان شروع کرده و پاسخ‌ها به نیازهای مربوط می‌شود، مثلا در خصوص سنت‌های تاریخی در قرآن، ایشان کار قابل توجهی داده‌اند، چون سنت‌های تاریخی در آن زمان با توجه به مارکسیسم، سؤالاتی را برای بشر ایجاد کرده بود که لازم بود به سنت‌های تاریخی توجه شود.