روز یازدهم ذیقعده، خجسته سال روز تولد نورالهدی، قرة عین الرسول، ابوالحسن الثانی حضرت امام علی بن موسی الرضاعلیه السلام است . مادر گرامی حضرت، نجمه نام دارد . او که در ابتدا کنیزی بود، به یاری دست غیب الهی، شرف همسری امام موسی کاظم (ع) و مادری امام رضا (ع) را یافت . در این باره روایت جالبی نقل شده است:
روزی امام موسی بن جعفر (ع) از یکی از یاران پرسید: آیا اطلاع داری که کسی از اهل مغرب به این جا آمده باشد؟
عرض کرد: نه .
امام فرمود: آری! مردی از آن جا آمده است . همراه ما شو تا نزد او برویم .
امام به همراه چند تن دیگر به سوی آن مرد راه افتادند . آن مرد به همراه خود چند غلام و کنیز آورده بود . امام از او خواستند که نام های آن ها را در اختیارشان قرار دهد . آن مرد نام نه تن را برد . ولی امام فرمودند: من به هیچ یک از آنها نیازی ندارم . کنیز دیگری را نشان بده . مرد سر باز زد . امام نیز او را ترک کردند .
روز بعد امام یکی از یاران را مامور کرد که نزد آن مرد برود و به او فرمود: به آن مرد بگو: برای آن کنیز چقدر می خواهی؟ و هر چقدر گفت قبول کن و کنیز را بگیر . یار امام نزد آن مرد رفت . او قیمتی را پیشنهاد کرد و تاکید کرد که کمتر از آن قبول نمی کند .
- کنیز را خریدم .
- کنیز برای تو ولی بگو آن مردی که دیروز با تو بود کیست؟
- مردی از بنی هاشم .
- از کدام بنی هاشم؟
- بیشتر از این چیزی برای گفتن ندارم .
- کنیزی را که به تو فروختم از بلاد مغرب خریده بودم . زنی از اهل کتاب او را با من دید و گفت: این کنیز با تو چه می کند؟ ! گفتم: من او را برای خود خریده ام .
- این کنیز نباید در اختیار کسی مثل تو باشد . او باید نزد برترین اهل زمین باشد . به زودی از او پسری به دنیا خواهد آمد که شرق و غرب زمین در برابرش تعظیم خواهد کرد .
راوی می گوید: کنیز را خدمت امام بردند و پس از مدتی امام علی بن موسی الرضا متولدشد .
در مورد نامگذاری آن حضرت، در روایات آمده است که خود امام موسی بن جعفر او را رضا نام نهاد . نقل شده که از امام محمد جواد (ع) پرسیدند: عده ای از مخالفان شما ادعا می کنند که مامون نام پدر شما را رضا گذاشت . آیا این حقیقت دارد؟
فرمود: به خدا سوگند دروغ می گویند . خداوند متعال او را رضا نامید زیرا او مطیع و فرمانبردار خداوند در آسمان و راضی به پیامبرش و امامان در زمین است .
تاریخ زندگانی امام رضا مالامال است از زهد و جود و خشوع و فروتنی و پارسایی و بردباری که براستی هرچه بگوییم و بنویسیم کم گفته ایم و کم نوشته ایم . به طور کلی تاریخ زندگی امام به دو مرحله اصلی تقسیم می شود:
یکی پیش از هجرت به خراسان
و دیگری پس از هجرت به خراسان .
با دقت در این دو مرحله می بینیم که چگونه امام به تناسب زمان و مکان برخورد می کند و با موضعگیری های حکیمانه خود حق را متجلی می سازد و باطل را محکوم می نماید . در مجالسی که مامون با گردهمایی بزرگان علم و دانش به هدف تحقیر و کوچک شمردن امام برگزار می کرد، همگی به شخصیت والای امام پی می بردند و در برابر دریای بی کران علم و دانش آن حضرت انگشت تعجب به دهان می گرفتند و در نهایت خود مامون و همراهانش بودند که رسوا می شدند و ناکام می ماندند .
نقل می کنند که روزی در یکی از مجالس مامون که امام و جمعی از بزرگان و فقها و اهل کلام مذاهب مختلف حضور داشتند، از امام پرسیده شد:
یا ابن رسول الله! چه آیه و نشانه ای برای مدعیان امامت وجود دارد؟
فرمود: نص و دلیل .
- دلیل امامت چیست؟
- علم و استجابت دعا .
- چگونه از آن چه در دل های مردم می گذرد آگاه می شوید؟
- آیا نشنیده اید سخن پیامبر را که فرمود: «از زیرکی و هوشیاری مؤمن آگاه باشید که او با نور خدا نگاه می کند» ؟
- بلی شنیده ایم .
- هر مؤمنی می تواند به اندازه علم و ایمان خود با نور خدا ببیند و خداوند آن چه به همه مؤمنان داده در ما جمع نموده است و در کتاب خود می فرماید: «ان فی ذلک لآیات للمتوسمین » . پس اولین متوسم رسول خدا و پس از او امیرالمؤمنین و حسن و حسین و نه امام از نسل حسین علیهم السلام متوسمین هستند .
در این هنگام مامون رو به امام کرد و گفت: بیشتر درباره امتیازاتی که خدا به شما اهل بیت داده بیان کنید .
امام فرمود: خداوند متعال ما را با روح خود یاری می نماید که این روح پیش از این در اختیار کسی جز پیامبر اسلام نبوده و پس از او همراه با امامان است و آن ها را یاری می نماید و آن ستون نوری است بین ما و خداوند .
- در مورد تناسخ چه می گویید؟
- هر که به تناسخ عقیده داشته باشد، کافر و منکر خدا و بهشت و دوزخ است .
- درباره مسخ چه می گویید؟
- آنان قومی بودند که خدا بر آنان غضب کرد و آنان را مسخ نمود، به این ترتیب که سه روز زندگی می کردند و سپس می مردند و از آنها نسلی [به شکل انسان] باقی نمی ماند . میمون ها و خوک ها از جمله آنان هستند که خوردن آن ها و بهره گیری از آن ها حرام است .
در این جا مامون گفت: یا اباالحسن خدا مرا پس از تو بر زمین باقی نگذارد . به خدا سوگند علم درست وجود ندارد مگر نزد اهل بیت . خداوند به تو جزای خیر دهد .
و امام که همه در برابر علم و عظمت او خیره و خاموش می ماندند، هنگامی که وارد محراب پرستش و وصال معبود و معشوق می شود از خود بی خود شده غرق در عظمت و کبریاء و جلال و جمال او می شود .
یکی از افرادی که مامون فرستاده بود تا در راه مدینه به مرو، امام را زیر نظر داشته باشد، می گوید: به خدا سوگند انسانی باتقواتر و پارساتر و ذاکرتر از او ندیده ام . وقتی صبح می شود پس از نماز رو به قبله می نشیند و تا طلوع خورشید ذکر می گوید و بر پیامبر و آلش درود می فرستد . پس از طلوع خورشید به سجده ای طولانی می رود که تا روشن شدن کامل هوا به طول می انجامد . هنگام زوال دوباره وضو می گیرد و شش رکعت نماز به جا می آورد و پس از آن نماز ظهر را می خواند . پس از سلام تا مدت زیادی به خواندن تسبیحات مشغول می شود و بعد به سجده شکر می رود و صد مرتبه شکرا لله می گوید . نماز عصر را نیز به همین ترتیب به جا می آورد و در سجده بعد از نماز، صد مرتبه حمدا لله می گوید . وقت غروب آفتاب وضو می گیرد و نماز مغرب را به جای می آورد، پس از آن مشغول تسبیحات می شود سپس به سجده شکر می رود و بدون آن که با کسی سخنی بگوید برمی خیزد و چهار رکعت نماز می خواند وپس از سلام آخر به تعقیبات می پردازد، آن گاه افطار می کند و نماز عشا را می خواند و باز پس از آن تسبیحات می خواند و سجده شکر می کند . هنگامی که یک سوم از شب باقی مانده با تسبیح و تحمید و تهلیل و تکبیر و استغفار از خواب برمی خیزد و مسواک می زند، وضو می گیرد و دو رکعت نماز می خواند، در هر رکعت حمد و سی مرتبه توحید، پس از آن چهار رکعت نماز جعفر طیار می خواند و آن ها را از نوافل شب به حساب می آورد و بعد دو رکعت باقی مانده را به جا می آورد، پس از آن، نماز شفع و وتر را می خواند، در قنوت نماز وتر این چنین می گوید:
«اللهم صل علی محمد و آل محمد اللهم اهدنا فیمن هدیت و عافنا فیمن عافیت و تولنا فیمن تولیت و بارک لنا فیما اعطیت و قنا شر ما قضیت فانک تقضی و لایقضی علیک انه لایذل من والیت و لایعز من عادیت تبارکت ربنا و تعالیت .»
پس از آن هفتاد مرتبه استغفر الله و اساله التوبة می گوید . پس از اتمام نماز به تعقیب مشغول می شود تا هنگام نماز صبح شود .
و این روایتی است که از زبان یکی از دشمنان امام نقل شده است .
به امید این که بتوانیم با الگو گرفتن از آن حضرت و گام نهادن در راه راستین امامت و ولایت در دنیا و آخرت سعادتمند شویم و در پیشگاه اولیای پاک خداوند سرافراز و روسفید باشیم .
فرارسیدن این عید بزرگ را به همه هموطنان و عتبه بوسان حضرتش تبریک و تهنیت می گوییم .
