سخن اهل دل

این حریم کیست کز جوش ملایک روز بار(۱)

در مدح حضرت رضا(ع)

این حریم کیست کز جوش ملایک روز بار⁽¹⁾

نیست در وی پرتو خورشید را راه گذار؟

کیست یا رب شمع این فانوس کز نظاره اش⁽²⁾

آب می گردد به گرد دیده ها پروانه وار؟⁽³⁾

این شبستان خوابگاهِ کیست کز موج صفا

دودِ شمعش می رباید دل چو زلفِ مُشکبار

یا رب این خاک گرامی مغرب خورشیدِ کیست

کز فروغش می شود چشم ملایک اشکبار؟

این مقام کیست کز هر بَیضه قِندیل⁽⁴⁾ او

سر بر آرد طایری چون جبرئیل نامدار

کیست یا رب در پس این پرده کز انفاسِ خوش

می بَرَد از چشمها چون بوی پیراهن غبار

این مزار کیست یا رب کز هجوم زایران

غنچه می گردد در او بال ملایک در مطار⁽⁵⁾

جلوه گاه کیست یا رب این زمین مشک خیز

کز شمیمش می خورد خون ناف آهوی تتار⁽⁶⁾

ساکنِ این مهد زرین کیست کز شوقِ لبش

شیر می جوشد ز پستانْ صبح را بی اختیار⁽⁷⁾

این همایون بقعه یا رب از کدامین سرورست

کز شرافت می زند پهلو به عرش کردگار⁽⁸⁾

سرور دنیا و دین سلطان علی موسی الرضا

آنکه دارد همچو دل در سینه عالم قرار

جدول بحر رسالت کز وجود فایضش

خاک پاک طوس شد از بحر رحمت مایه دار⁽⁹⁾

گوهر بحر ولایت کز ضمیر انورش

هر چه در نه پرده پنهان بود گردید آشکار⁽¹⁰⁾

آنکه گر اوراق فضلش را به روی هم نهند

چون لباس غنچه گردد چاک این نیلی حصار⁽¹¹⁾

آسمان از باغ قدرش غنچه نیلوفری است

یک گل رعناست از گلزار او لیل و نهار⁽¹²⁾

مهره مومی است در سرپنجه او آسمان

می دهد او را به هر شکلی که می خواهد قرار⁽¹³⁾

حاصل دریا و کان را گر به محتاجی دهد

شق شود از جوش گوهر آسمانها چون انار

می شود گوهر جواهر سرمه در جیب صدف

در دل دریا شکوه او نماید بر مدار

رازِ سرپوشیدگانِ غیب بر صحرا فُتَد

پرده بردارد اگر از روی خورشید اشتهار

آنچه تا روز جزا در پرده شب مختفی است

پیش علم او بود چون روز روشن آشکار

گر سپر از موم باشد در دیار حفظ او

تیغِ خورشید قیامت را کند دندانه دار

بوی گل در غنچه از خجلت حصاری گشته است

تا نسیم خلق او پیچیده در مغز بهار⁽¹⁴⁾

تیغ او چون سر بر آرد از نیام مشکفام

می شود صبح قیامت از دل شب آشکار

آنکه تیغ کهکشان در قبضه فرمان اوست

چون تواند خصم با او تیغ شد در کارزار؟

تیغ جوهردار او را گو به چشم خود ببین

آنکه گوید برنمی خیزد نهنگ از چشمه سار

چون تواند خصمِ روبه باز با او پنجه زد؟

آنکه شیر پرده را فرمانش آرد در شکار⁽¹⁵⁾

همچو معنی در ضمیر لفظ پنهان گشته است

در رضای او رضای حضرت پروردگار

شکوه غربت غریبان را ز خاطر بار بست

در غریبی تا اقامت کرد آن کوهِ وقار

زهر در انگور تا دادند او را دشمنان

ماند چشم تاک تا روز قیامت اشکبار

تاک را چون مار هر جا سبز شد سر می زنند

تا شد از انگور، کام شکّرینش زهربار

وه چه گویم از صفای روضه پرنور او

کز فروغش کور روشن می شود بی اختیار

گوشوار خود به رشوت می دهد عرش برین

تا مگر یابد در او یک لحظه چون قِندیل بار⁽¹⁶⁾

می توان خواند از صفای کاشی دیوار او

عکس خطّ سرنوشت خلق را شبهای تار

روضه پرنور او را زینتی در کار نیست

پنجه خورشید مستغنی است از نقش و نگار

خیره می شد دیده ها از دیدنش چون آفتاب

گر نمی شد قبه نورانی او زرنگار

می توان دیدن چو روی دلبران از زیر زلف

از محجرهای او خُلد برین را آشکار⁽¹⁷⁾

همچو اوراق خزان بال ملایک ریخته است

هر کجا پا می نهی در روضه آن شهریار!

می توان رفتن به آسانی به بال قدسیان

از حریم روضه او تا به عرش کردگار

قُلزُمِ رحمت حبابی چند بیرون داده است

نیست قندیل اینکه می بینی به سقفش بی شمار!⁽¹⁸⁾

زیر بال قدسیان چون بیضه پنهان گشته است

قبه نورانی آن سرور عرش اقتدار

از مُحجّرهای زرینش که دام رحمت است

می توان آمرزش جاوید را کردن شکار

تا غبار آستانش جلوه گر شد، حوریان

از عبیر خلد افشانند زلف مشکبار

هر شب از گردون ز شوق سجده خاک درش

قدسیان ریزند چون برگ خزان از شاخسار

کشتی نوح است صندوقش که از طوفان غم

هر که در وی دست زد آمد سلامت بر کنار⁽¹⁹⁾

خادمان صندوق پوشِ مرقدش می ساختند

گر نمی بود اطلس گردون ز انجم داغدار

با کمال بی نیازی مرقد زرین او

می کند با دام سیمین مرغ دلها را شکار

اشک شمع روضه او را ز دست یکدگر

حور و غلمان می رباید از برای گوشوار

نقد می سازد بهشت نسیه را بر زایران

روضه جنت مثالش در دل شبهای تار

می توان خواند از جبین رحل مصحفهای او

رازهای غیب را چون لوح محفوظ آشکار

بس که قرآن در حریم او تلاوت می کنند

صفحه بال ملایک می شود قرآن نگار

هر شب از جوش ملک در روضه پرنور او

شمعها انگشت بردارند بهر زینهار

تا دم صبح از فروغ قبه زرین او

آب می گردد به چشم اختران بی اختیار

هر شبی صد بار از موج صفا در روضه اش

در غلط از صبح افتد زاهد شب زنده دار

حسن خلقش دل نمی بخشید اگر زوّار را

آب می شد از شکوهش زهره ها بی اختیار

اختیار خدمتِ خدامِ این در می کند

هر که می خواهد شود مخدوم اهل روزگار⁽²⁰⁾

از صفای جبهه خدام او دلهای شب

می توان کردن تلاوت مُصحف خطِّ غبار⁽²¹⁾

از سر گلدسته اش چون نخل اَیْمَن تا سحر

بر خداجویان شود برق تجلی آشکار⁽²²⁾

از نوای عندلیبان سر گلدسته اش

قدسیان در وجد و حال آیند ازین نیلی حصار

داغ دارد چلچراغ او درخت طور را

این چنین نخلی ندارد یاد چشم روزگار

از سر دربانی فردوس، رضوان بگذرد

گر بداند می کنندش کفشدارِ این مزار

خضر تردستی که میرابِ زلال زندگی است

می کند سقّایی این آستان را اختیار⁽²³⁾

می فتد در دست و پای خادمانش آفتاب

تا مگر چون عودسوز آنجا تواند یافت بار

مطلب کونین آنجا بر سر هم ریخته است

چون بر آید ناامید از حضرتش امیدوار؟⁽²⁴⁾

روز محشر سر برآرد از گریبانِ بهشت

هر که اینجا طوق بر گردن گذارد بنده وار

می کند با اسب چوب از آتش دوزخ گذر

هر که را تابوت گردانند گِرد این مزار

چشمه کوثر به استقبالش آید روز حشر

هر که را زین آستان بر جبهه بنشیند غبار

از فشار قبر تا روز جزا آسوده است

هر که اینجا از هجوم زایران یابد فشار

می رود فردا سراسر در خیابان بهشت

هر که را امروز افتد در خیابانش گذار

هر که باشد در شمار زایران درگهش

می تواند شد شفیع عالمی روز شمار

آتش دوزخ نمی گردد به گِردش روز حشر

از سر اخلاص هر کس گشت گِرد این مزار

بر جبین هر که باشد سکه اخلاص او

از لحد بیرون خرامد چون زر کامل عیار⁽²⁵⁾

می شود همسایه دیوار بر دیوار خلد

در جوار روضه او هر که را باشد مزار

هر که شمع نیم سوزی بُرد با خود زین حریم

ایمن از تاریکی قبرست تا روز شمار

می گذارد هر که در پایین پای او نماز

می دهد بالای سر فردوس جایش را قرار

می گشاید چشم زیر خاک بر روی بهشت

هر که از خاک دَرَش با خود بَرَد یک سرمه وار

بر جبین هر که بنشیند غبارِ درگهش

داخل جنت شود از گرد ره بی انتظار

هر که را چون مهر در پا خار راهش بشکند

سوزن عیسی برون آرد ز پایش نوک خار

آن که باشد یک طوافِ مرقدش هفتاد حج

فکر «صائب» چون تواند کرد فضلش را شمار؟⁽²⁶⁾

1 بار: دیدار عمومی با بزرگان.

2 نظاره: نگاه کردن.

3 آب گردیدن به دور دیده کنایه از اشک ریختن است.

4 بَیضه قِندیل: بیضه تخم پرندگان را گویند و قندیل چلچلراغ است. بیضه قندیل کنایه از حباب چراغ است که به تخم پرنده تشبیه گردیده.

5 مطار: پرواز یا محل پرواز.

6 خون خوردن: کنایه از رشک بردن؛ در باره ناف آهوی تتار (یا آهوی ختن) گفته اند که خونی در ناف او بوده که به مشک سیاه بدل می شده است از این رو مشک را گاه نافه می گفته اند.

7 مهد زرین: کنایه از گنبد طلا؛ شیر جوشیدن از پستان صبح، کنایه از دمیدن سپیده است.

8 پهلو زدن: برابری کردن، رقابت کردن.

9 جدول: نهر؛ مایه دار: برخوردار.

10 نه پرده: نه خلف، عالم نهانیها.

11 نیلی حصار: آسمان آبی، این بیت کنایه از فضایل بی شمار آن حضرت است.

12 گل رعنا: گل دو رنگ، کنایه از شب و روز.

13 آسمان در پنجه اش مهره موم است، همو که اختیار آسمان به دست اوست.

14 حصاری: اسیر، نسیم: بوی خوش.

15 شیر پرده: تصویر شیر.

16 گوشوار عرش برین: کنایه از خوشه پروین.

17 خلد برین: بهشت جاودان.

18 قُلزم: دریای سرخ.