عوام کسانی هستند که تابع اتفاقات و جریانات در جامعه هستند اگر همه یا اکثریت کاری را کردند آنها نیز می کنند خودشان تحلیلی از وقایع ندارند . جریان قوی به هر سمت که رفت آنها نیز به همان سمت می روند . حال اگر جریان قوی جریان درست بود و رهبری جامعه در دست افراد صالح بود آنها نیز به ضرب دست خوبان به سمت درست هدایت می شوند و اگر جریان قوی در جامعه جریان اشتباه بود . آنها نیز به سمت اشتباه می روند .
خواص کسانی هستند که خود مسائل را تحلیل می کنند بر اساس تفکر و تحلیل اقدام می کنند .
خواص در هر جامعه ای دو گروه هستند خواص طرفدار حق و خواص طرفدار باطل، نقش خواص طرفدار باطل که مشخص است در همه جا از جمله حادثه کربلا هر جا حقی را دیدند با آن، با تمام قوا مخالفت کنند و اما خواص حق، به دو گروه تقسیم می شوند، کسانی که اگر وقتی دین با دنیای آنها معارضه پیدا کرد حاضرند دنیا را فدای دین بکنند و کسانی که در چنین مواقعی دین را فدای دنیا می کنند .
در جریان حادثه عاشورا خواص طرفدار حق کم نیستند ولی اغلب مرجح دنیا بر دین هستند برای این می بینیم که نامه های زیادی به امام حسین (ع) نوشته می شود حدود 12 هزار نامه همه نیز نامه های خواص کوفه است نامه های سران آنها است آنها سران و خواص جبهه حق هستند ولی چون دنیا برایشان خیلی مهم است نتیجه این می شودکه علیه امام حسین (ع) عمل می کنند . در غیر کوفه نیز سران و خواص جبهه حق هستند کسانی مثل عبید الله بن زبیر که به خاطر اعتراض به حکومت از مدینه به طرف مکه حرکت کرده اند و حاضر نشده اند با یزید بیعت کنند ولی آنها نیز بیشتر از آنکه به فکر اسلام باشند به فکر خودشان هستند .
آری وقتی آرمان ها و معیارها عوض شود چیزی جز این هم انتظار نمی رود وقتی عبودت خالص برای خدا جایش را به عبودیت جاه و مقام و مال بدهد و هدف اصلی دنیا بشود آن وقت عمر سعد هم بین حکومت ری و حمله نکردن به امام حسین (ع) حکومت ری را انتخاب می کند و به آن نیز نمی رسد . وقتی عدالت جایش را به امتیازات وافر بدهد نتیجه این می شود که صحابه پیامبر از بزرگترین سرمایه داران اسلام می شوند .
مطلب دیگر آنکه تصمیم لازم در وقت لازم گرفته شود و در وقت لازم هم بدان عمل شود . در جریان کربلا و در کوفه در جریان قتل مسلم (ع) خواص طرفدار حق که مرجح دین بر دنیا بودند هم کم نیستند درست است که طرف دیگر بیشتر است ولی تعدادی هم هستند که در کوفه به کربلا می روند و تعدا بیشتری هم در قیام توابین حضور دارند تعداد نفرات در قیام توابین چند برابر کربلا است ولی مطلبی که هست این است که در لحظه ای که باید تصمیم نمی گیرند تردید می کنند یا در عملی کردن آن تردید می کنند و گرنه تا وقتی که مسلم بود چند بار می شد حمله کرد و او را از پای در آورد .
اولین بار وقتی مسلم در خانه هانی است و هنوز ابن زیاد قدرت نگرفته می شد با یک حمله کار را یکسره کرد و ابن زیاد را دستگیر کرد و بار دوم پس از دستگیری هانی که مردم در مسجد کوفه اجتماع کرده اند خواص طرفدار حق آنهایی که حاضر بودند دنیا را فدای دین کنند می توانستند با ایستادن و حمایت کردن و دعوت کردن مردم به پایداری بر سر بیعت با مسلم و ترتیب دادن یک حمله به دارالاماره پیش از آنکه ابن زیاد و اطرافیانش بتوانند کاری را بکنند او را بکشند و غائله را ختم کنند ولی به موقع تصمیم نگرفته و اگر گرفتند هم تردید کردند و بدان جامه عمل نپوشاندند و بار سوم وقتی که مسلم در خانه طوعه بود اگر در اطراف او گرد می آمدند بعید بود بتوانند او را بکشند مسلم وقتی تنها بود هم چند بار حمله کردند می آمدند دفاع می کردند مردم هم دوباره جمع می شدند ورق برمی گشت . و بار چهارم هم وقتی هانی را داشتند می بردند که شهید کنند می توانستند به عنوان جواب دادن به دعوت او که مردم و قومش را به یاری دعوت می کرد می رفتند و او را نجات می دادند و حمله ای را نیز به ابن زیاد ترتیب می دادند و او را می کشتند بعد هم امام حسین (ع) به کوفه می رسیدند و حکومت تشکیل می دادند ولی خواص طرفدار حق خیلی دیر تشخیص دادند که چه باید بکنند و دیر عمل کردند . نکته دیگر این است که آنچه لازم است که در وقت لازم باید انجام داد چرا که یک عبرت و تجربه تاریخی برای خواص انقلاب، که در رفتارهای فردی اجتماعی خود بازبینی و پرونده تصمیم گیری های کند و یا عجولانه بازخوانی کنند و متغیر زمان را نباید فراموش کرد و الا فرقی بین خواص و عوام نیست، این نگاه که برای خیلی از کارها فردا دیر است اکنون باید تشخیص داد و اکنون تصمیم گرفت و اکنون عمل کرد و نباید مسئولیت را بر عهده دیگران انداخت .
شالوده اندیشه رهبر انقلاب در سخنرانی تاریخی وی در خصوص «عوام و خواص » است .
