خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- بهنام عبداللهی: فیلم ائو (خانه) ساخته اصغر یوسفی‌نژاد در جشنواره جهانی فیلم فجر با کسب سه جایزه «نتپک»، «سیمرغ سیمین بهترین فیلم‌نامه» و «سیمرغ زرین بهترین فیلم جشنواره»، توانست موفقیت بزرگی به دست آورده و مورد توجه منتقدین سینما و رسانه‌ها قرار بگیرد.
این فیلم که به زبان ترکی است و تمام عوامل و بازیگران آن بومی تبریز و آذربایجان شرقی هستند، از فیلم‌نامه متفاوتی نیز برخوردار است و این امر در کنار به‌کارگیری بازیگران تئاتری باعث شده منتقدان به این نتیجه برسند که «ائو» پیشنهادی جدید برای سینمای ایران است.
اصغر یوسفی‌نژاد سازنده فیلم ائو است که تنها یک اثر دیگر به نام «باران رویاها را نمی‌شوید» در کارنامه او دیده می‌شود. یوسفی‌نژاد متولد سال 1348 در تهران است و از سال 69 با ساخت فیلم هشت میلیمتری «سیاه و سفید» فعالیت خود را در عرصه سینما آغاز کرد. در کارنامه او چندین فیلم کوتاه و یک سریال مستند نیز دیده می‌شود. فیلم ائو اولین فیلم بزرگ محدثه حیرت، بازیگر اصلی این فیلم به شمار می‌رود.
در بخش دوم و آخر میزگرد فیلم ائو که با حضور اصغر یوسفی‌نژاد (کارگردان، تهیه‌کننده و نویسنده)، رامین ریاضی (بازیگر) و علیرضا فرشی (مدیر تولید) برگزار شد، سعی کرده‌ایم به موضوعات تخصصی‌تر درباره فیلم، حضور در جشنواره جهانی فیلم فجر و نیز اوضاع فیلم‌سازی در تبریز و آذربایجان شرقی بپردازیم که در ادامه می‌خوانید.
*درباره داستان فیلم، خیلی‌ها معتقد هستند که آن انگیزه کافی در شخصیت دختر برای کشتن پدرش وجود ندارد. نظر شما چیست؟
اصغر یوسفی‌نژاد: البته نمی‌توان اسمش را پدرکشی گذاشت بلکه سکوت در برابر پدرکشی است. اما درباره شخصیت و انگیزه‌های این سکوت باید بگویم اولین دلیل همان سحر و جادو و کاریزما شوهرش است که می‌تواند او را همه‌جا با خود همراه کند. دومی خود شخصیت پدر است که فردی بسیار متعصب است و چندان آدم خوبی معرفی نشده. عامل سوم نیز دختر است که در چنان خانواده‌ای بزرگ شده که در آن تمام عوامل جمع می‌شوند تا این دختر راحت به جنایتی که همسرش علیه پدرش برای به دست آوردن میراث انجام می‌دهد سکوت کند. ما در شخصیت سایه به قدر کافی برای این سکوت نشانه پیدا می‌کنیم.
*منتقدان و فیلم‌سازان حرفه‌ای نیز سوالاتی درباره فیلم دارند. اینکه دوربین «پی او وی» چه کسی هست؟ (دانای کل و راوی اصلی کیست؟) و اینکه علت روی دست گرفتن فیلم چه چیز می‌تواند باشد؟
یوسفی‌نژاد: دوربین «پی او وی» هیچ‌کس نیست و نماینده تماشاگر در صحنه است. من سعی کرده‌ام واسطه را بین آن فضا و تماشاگر از بین ببرم تا هرچه بیش‌تر مخاطب به عمق ماجرا نزدیک شود.
اما درباره علت روی دست گرفتن فیلم هم باید بگویم که ما احتیاج داشتیم آن جنب و جوش در صحنه‌هایمان پوشش داده شود و برای همین یا باید ریل و سه پایه آنقدر قوی باشد که از پس آن بربیاید و یا از عنصر انسانی که هیچ‌گونه محدودیت حرکتی ندارد استفاده کنیم که ما نیز چنین کردیم.
*درباره زبان فیلم در محافل مختلف صحبت‌های زیادی می‌شود. برخی استفاده از زبان ترکی را در فیلم شما امتیاز مثبت می‌شمارند، برخی دیگر منفی. نظر خودتان چیست؟ زبان ترکی چقدر در درخشش فیلم کمک کرد؟
یوسفی‌نژاد: من بعد از سال‌ها کار کردن در حوزه‌های مختلف مثل فیلم‌سازی و برنامه‌سازی، احساس می‌کنم آدم باید پی کاری برود که بلد است؛ چه از نظر موضوع و سبک و چه بازیگر و زبان ... . درباره زبان باید ببینیم کدام یک به ما نزدیک‌تر است؟ با کدام زبان به راحتی می‌توانیم اندیشه‌هایمان را انتقال دهیم؟ و ...
از طرف دیگر نیز برخی موانع درباره زبان فیلم از بین رفته. سینما به هیچ زبانی وابسته نیست که در تعریف آن بگوییم سینما یعنی ترکی، یعنی انگلیسی. همچنین برای مخاطبان خارجی چیزی به نام زیرنویس مطرح نیست هرچند کیفیتش مهم است اما هرگز از اینکه یک فیلم را به جای زبان خودشان با زیرنویس تماشا کرده‌اند و... گلایه نمی‌کنند و این موضوع کم کم در جامعه ما هم بین مخاطبان حرفه‌ای اتفاق می‌افتد.
مطمئن باشید ائو بدون زبان ترکی هم تولید می‌شد ولی دیگر این فیلم نبود! اگر دلنشینی هست به همین خاطر است.
*اما برسیم به اصلی‌ترین عاملی که در واقع ائو را نه‌تنها در ایران، بلکه در کل جهان و بین تمام فیلم‌سازان ریز و درشت دنیا مطرح کرد: جشنواره جهانی فیلم فجر!
یوسفی‌نژاد: بزرگ‌ترین ویژگی جشنواره جهانی فیلم فجر برای من این بود که فیلمم در سطح خیلی بالایی دیده شد و مورد ارزیابی صدها داور که متشکل از نخبگان و صاحب نظران این عرصه بودند قرار گرفت. فیلم‌سازان در فجر متولد می‌شوند چرا که بزرگ‌ترین تفاوتش با جشنواره‌های دیگر این است که آینده حرفه‌ای فیلمساز را رقم می‌زند. البته آن طرف سکه هم هست و برخی‌ها از فجر جوابی منفی می‌گیرند ولی ما خوشبختانه جوابی کاملا مثبت گرفتیم.
رامین ریاضی: همانطور که عنوان شد اصلی‌ترین امتیاز حضور در فجر، دیده‌شدن است، مخصوصا برای بازیگر.آنجا که بودیم آقای یوسفی‌نژاد گفتند ببینید اینجا بام سینمای ایران است. آنجا فیلم‌سازان بزرگی هم بودند که برخلاف انتظار، فیلم‌شان اصلا دیده نشده بود و اینکه ما در بام سینمای ایران توانسته بودیم دیده شویم بسیار لذت‌بخش بود.
چیز مهمی که درباره فجر وجود دارد این است که نباید به تجربه و خاطره شدن آن اکتفا کرد بلکه باید برای تداوم آن تلاش کرد. من سعی می‌کنم به دانش‌ام بیفزایم، مشکلات بازی‌ام را کاهش بدهم و بار دیگر در فجر حتی به عنوان کاندیدا حضور داشته باشم.
نقطه بعدی آن است که در این دوره جشنواره جهانی فیلم فجر به وسیله فیلم ائو بازیگران شهرستانی هم ارزش یافتند. یعنی تنها سوپراستارها نیستند که می‌توانند در فجر یا جشنواره‌هایی مشابه بدرخشند. آنجا خیلی‌ها بازی ما را به خاطر اینکه متفاوت‌تر از سوپراستارهایی است که هرروز سر چندین کار حضور می‌یابند می‌دانستند و همین برای ما افتخار بود.
*چه آینده حرفه‌ای برای ائو و خودتان در نظر دارید؟
یوسفی‌نژاد: فیلم ائو روال طبیعی خود را طی می‌کند و برنامه بعدی اکران آن در سینماهای ایران و جهان است و بعد از اکران نیز به رسانه فکر خواهیم کرد. برخی فیلم‌سازها به رایت تلویزیونی فیلم خود هم فکر می‌کنند اما ائو چنین قابلیتی ندارد.
درباره خودم و کارهای آینده‌ام نیز نمی‌توانم زیاد صحبت کنم ولی قطعا مشغول نوشتن پروژه بعدی هستم که پس از اتمام نوشته جواب مثبت را از دوستانم گرفته و شروع می‌کنیم سلسله‌وار مراحل را انجام می‌دهیم. تفاوت کارهای من این است که برایشان مدت زمان بیش‌تری نسبت به فیلم‌های مشابه سینمایی صرف می‌شود؛ ائو اینگونه بود و فیلم بعدی‌ام نیز به همین روال خواهد بود.
*حالا که ائو و چند فیلم و چند فیلمساز دیگر از خطه تبریز و آذربایجان افتخاراتی جهانی کسب کرده‌اند، بهتر می‌توان راجع به استعدادهای موجود در شهرستان‌ها صحبت کرد.
علیرضا فرشی: درست است. ما در این خطه استعدادی دست‌نخورده داریم. در بحث فیلم‌نامه، داستان‌هایی داریم که مختص ما هستند و این خیلی مهم است. در ایران از ضعف فیلم‌نامه رنج می‌بریم و با وجود هزینه‌های زیاد می‌بینیم که تقریبا بیش‌تر فیلم‌نامه‌ها شبیه هم هستند.
فکر می‌کنم اینجا شبیه معدن است که تازه رگه‌هایش پیدا می‌شود. در بحث عوامل فیلم هم هیچ‌وقت نمی‌توانیم بشماریم که فیلم‌بردار یا بازیگر داریم یا نه؛ چون واقعا همه‌شان را داریم اما در درجه‌بندی‌های مختلف.
درمورد تجهیزات هم به قوه صنعت دیجیتال که امروزه حاکم است، تمام دنیا از تجهیزات تقریبا یک‌سانی برخوردار است؛ یعنی نمی‌توان بهانه گرفت که دوربین یا لوازم صدابرداری نداریم. امروزه بحث بر سر اندیشه است که اگر آن باشد بقیه مسائل قابل حل است.
ریاضی: درست است که در شهرستان‌ها استعدادها و پتانسیل‌های خوبی وجود دارد ولی نباید اتفاقی که سر تهران آمده، سر شهرستان‌های دیگر هم بیاید. منظور من این است که ما عادت داریم یک جا اشباع می‌کنیم، وقتی پر شد می‌رویم سراغ جاهای دیگر درحالی که باید تعادل را رعایت کرد. یعنی نباید طوری شود که این‌بار هم فیلم‌سازها تهران را رها کنند و بیایند شهرستان‌ها. این‌جور مسائل نیازمند سیاست‌گذاری‌های صحیح و کلان است.
*و حرف آخر؟
یوسفی‌نژاد: لازمه تداوم جریانات فیلم‌سازی موفقی مثل ائو، استقبال تماشاگران و مخاطبان است. ائو فیلمی ترکی است که انتظار می‌رود حین اکران، صف‌های اول سالن تماشا را ترکی‌زبانان پر کنند. همچنین برای استقبال تماشاگران نیز رسانه مطرح است که باید از بین هزاران فیلم اطلاع‌رسانی کند که فیلمی کاملا مستقل با پتانسیل‌های شهرستانی و به زبان ترکی تولید شده و می‌تواند به واسطه همین زبانش میلیون‌ها مخاطب در کشور جذب کند.
ریاضی: می‌گویند خوش به حال فلانی که جایزه گرفت و موفق شد؛ درحالی که پشت صحنه این موفقیت‌ها را در نظر نمی‌گیرند. مثلا می‌گویند آقای یوسفی‌نژاد توانست دیده شود اما در نظر نمی‌گیرند که پشت این موفقیت تلاشی 20 ساله وجود دارد. واقعیت این است که نمی‌توان راه صدساله هنر را یک‌شبه پیمود و برای همین باید در سایه تلاش و مطالعه و تولید اندیشه جلو رفت.
فرشی: همه‌چیز در عمل جلوه می‌کند. حالا نوبت چیدن میوه‌ها و برداشت بذرهایی است که سال‌ها پیش در این خطه کاشته شده. اندیشه‌ای که در خودش منحصر بماند ارزشی ندارد و باید هنرمندان تلاش کنند اندیشه خود را در قالب هنر ارائه کنند. فیلم‌سازی هم با تمام پیچیدگی‌هایش امروزه سهل شده و راه‌های ابتکاری زیادی هست؛ فقط باید بخواهیم!
