الف- زندگینامه
این جانب سیّد احمد خاتمی در سال 1339شمسی در سمنان متولد شدم. پدرم مرحوم سیّد مهدی مردی بسیار متدیّن و غیرتمند بود و در میان فامیل، ضرب المثلِ ایمان و تقوا به شمار می آمدمادرم خانم طیّبه سادات خاتمی خانمی متدیّن و مأنوس با قرآن و دعا بوده و هم اکنون در قید حیات است.أبقاهااللّه.
خاندان خاتمی از سادات معروف سمنان بوده و جدّ اعلای این خاندان، مرحوم سیّد هاشم به حدّی محبوب و مورد عنایت مردم بوده است. پس از اتمام دوره ابتدایی دروس طلبگی را آغاز کردم. آن چه از این دوره به یاد دارم تقیّد پدرم به نماز جماعت و جلسات معنوی دعای ندبه، سمات، کمیل و...است که می توانم بگویم: استخوان بندی اوّلیّه دینیِ این جانب در همین جلسات الهی که به حقّ بوستان های بهشت بود، شکل گرفت.
بعد از اتمام تحصیل ابتدایی، در حدود یازده سالگی دروس طلبگی را درحوزه علمیّه سمنان شروع کردم. ناگفته نماند سه سال راهنمایی را به طور متفرّقه در دو سال امتحان داده، قبول شدم و مقداری از دروس دبیرستان را هم خواندم، ولی در امتحانات شرکت نکردم. تا سال 1354شمسی دروس مقدّماتی را در آن حوزه از محضر حضرات آقایان حجّة الاسلام و المسلمین سیّد محمد شاهچراغی و حجّة الاسلام و المسلمین محمد تقی نصیری آموختم و سپس در سال 1354شمسی مهرماه همان سالی که رژیم طاغوت مدرسه فیضیّه و دارالشّفاء را در اشغال در آورد وارد حوزه مقدّس قم شدم و بیش تر دروس خوانده شده در حوزه سمنان را نزد مرحوم حجّة السلام و المسلمین مدرّس افغانی که به تازگی از نجف آمده بود و تبحّر بسیار خوبی در ادبیّات داشت، تجدید کرده، دو باره خواندم.
دروسی که در حوزه علمیّه قم تحصیل نمودم عبارت اند از:
شرح لمعه را از محضر حضرت حجّة الاسلام و المسلمین آقای فاضل هرندی، اصول الفقه را نزد حضرت حجّة الاسلام و المسلمین آقای هادی مروی خراسانی، مکاسب را از محضر حضرات آیات ستوده، خزعلی، اشتهاردی و بنی فضل، رسائل را از محضر حجّة الاسلام و المسلمین آقای موسوی، کفایة الاصول را از محضر حضرات آیات سیّد علی محقّق داماد و دوزدوزانی، شرح منظومه و تجرید را از محضر حضرت آیةاللّه حاج شیخ یحیی انصاری شیرازی و جناب حجّة الاسلام و المسلمین آقای دکتر احمد بهشتی فسائی، اسفار را از محضر فقیه متألّه حضرت آیةاللّه جوادی آملی و آیةاللّه حاج شیخ ابراهیم امینی، اشارات را از محضر فیلسوف و عارف معاصر حضرت آیةاللّه حسن زاده آملی، تفسیر را از محضر حضرت آیةاللّه مشکینی و حضرت آیةاللّه خزعلی، عهدنامه مالک اشتر نهج البلاغه را از آیةاللّه حسین نوری همدانی، یک دوره خارج اصول و بخش های زیادی از فقه را از محضر حضرت آیةاللّه العظمی میرزا جواد آقا تبریزی، خارج اصولِ جلد اوّل کفایه و بحث خارج اجاره را از محضر آیةاللّه العظمی فاضل لنکرانی، مدّت هفت سال از درس فقه آیةاللّه منتظری، نیز از محضر حضرات آیات آیةاللّه العظمی میرزا هاشم آملی، حضرت آیةاللّه العظمی وحید خراسانی و حضرت آیةاللّه العظمی شبیری زنجانی استفاده کردم.
هم چنین یک دوره بحث فلسفی شناخت را از محضرشهید علّامه آیةاللّه مطهّری در سال آخر عمر مبارکشان بهره مند شدم که محلّ تدریس آن در حسینیّه ارک قم بود.
در دوران تحصیل بیش ترین حشر و نشر درسی ام با حجج اسلام اخوان محترم سعیدی: حاج سیّد محمد، حاج سیّد حسن و حاج سیّد حسین بوده است و حشر و نشر ویژه ای با مرحوم حجّة الاسلام سیّد حسین سعیدی داشتم. او آیتی از اخلاص، صفا و معنویّت بود و فراقش برایم بسیار سنگین بود. هم چنین با آقایان حجج اسلام حاج شیخ نجم الدّین طبسی (مؤلّف النّفی و التغریب و موارد السّجن فی النصوص و الفتاوی)، حاج شیخ محمد قائینی نجفی (نوه مرحوم حاج شیخ عبدالرّزاق که از شاگردان مرحوم آیةاللّه العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری بودند)، محمد رحمانی زروندی نیشابوری، این جانب نه برای خود شخصیّتی علمی و نه اخلاقی می بینم، امّا همین اندکی هم که از این مقولات دارم، مدیون هدایت های عالمان وارسته دینی هستم. در آغاز طلب گی ام حضرت آقایان حجّة الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمد تقی نصیری و حجّة الاسلام و المسلمین سیّد محمد شاهچراغی تلاش شایسته تقدیری در پرورش بنیه علمی و اخلاقی حقیر داشتند به ویژه آقای شاهچراغی تقریباً در آغاز طلبه شدن بنده از نائین به سمنان آمدند. هم هدایت های علمی ایشان به ویژه در متون معارف قرآنی و حدیثی و هم منش متواضعانه و اخلاقی ایشان در روحیّه بنده تأثیر به سزایی داشت.
وقتی که به قم آمدم، سخت کوشی استاد آیةاللّه ستوده و تشویق ایشان و سلوک بسیار ارزشمند اخلاقی استاد آیةاللّه شیخ یحیی انصاری شیرازی و سلوک الهی فقیه متألّه آیةاللّه جوادی آملی و آیةاللّه حسن زاده آملی در این جانب بسیار تأثیر داشته و کارگشا بوده است. رفاقت و حشر و نشر با جناب حجّة الاسلام و المسلمین آقای محسن قرائتی و همکاری با ایشان در برنامه های تلویزیونی و تألیف برخی از کتاب ها در ساده گویی و ساده نویسی برای بیان معارف اسلامی و سخن گفتن در حدّ فهم عموم إنا معاشر الأنبیاء أمرنا أن نکّلم الناس علی قدر عقولهم بسیار مؤثّر بود. به ویژه برخی از نکات اخلاقی ارزشمندی که با عمل و رفتار خود داشتند، خاکی بودن و تواضع ایشان برای بنده الهام بخش بود. انس با درس تفسیر حضرت آیةاللّه آقای مشکینی و حضرت آیةاللّه آقای خزعلی از برکاتی بود که در دوره تحصیل، خداوند عنایت فرمود. اگر برکتی در بعد علمی و اخلاقی نصیبم شده به برکت تلاش این بزرگواران و برخی دیگر است که نام مبارکشان به یادم نمانده است.
از آغاز کودکی می دیدم که مرحوم پدرم چه نفرتی از رژیم طاغوت دارد و شخصیّت سیاسی بنده با این حال و هوا شکل گرفت. بعد که طلبه شدم، حجّةالاسلام و المسلمین آقای شاهچراغی در انتقال مفاهیم انقلاب به بنده که دوره کودکی ام را می گذراندم، بسیار مؤثّر بود. زمانی که به قم هجرت کردم، فضای انقلابی قم ما را با انقلابیون به ویژه برخی از علمای بزرگی که آن روزها در تبعید بودند و آزاد شدند مأنوس کرد و همین سبب شد که از زمان شهادت مرحوم آیةاللّه حاج آقا مصطفی خمینی(ره) به طور فعّال در حدّ توانِ اندکِ خود، وارد میدان مبارزه شوم. فضای انقلابی کشور، به ویژه حوزه علمیّه قم تأثیر مهمّی در بعد سیاسی بر من داشت. هم اساتید انقلابی مثل حضرت آیةاللّه مشکینی و حضرت آیةاللّه خزعلی و هم سخن رانی های انقلابی که در قم می شد تأثیر شایان توجّهی در این بنده ناچیز داشت.
در این جا لازم می دانم از خطیب گران قدر جناب حجّة الاسلام شیخ محمد تقی عبدوست یاد کنم که هم در فنّ خطابه از ایشان بهره مند شدم و هم در مسائل سیاسی، شجاعت و شهامت ایشان قبل از انقلاب ضرب المثل بود و رفاقت و انس با ایشان تأثیر خوبی بر من در مسائل سیاسی داشت.
گفتنی است در فنّ خطابه بهره فراوانی نیز از خطیب توانا حجّة الاسلام و المسلمین جناب آقای فلسفی(ره) بردم. در جلساتی که در شب های پنج شنبه در دفتر تبلیغات بر پا بود و گروهی از برجستگان از خطبا در آن شرکت می کردند آموزش عملی ارزنده ای برای خطبا داشت.
در آستانه پیروزی انقلاب، حضور در درس های شهید علّامه آیةاللّه مطهّری(ره) در حسینیّه ارک، تأثیر ارزشمندی در این بنده ناچیز در جهت شناخت تفکرات التقاطی و انحراف آنان، بر جای گذاشت در تمامی این مباحث از نکته ای که هرگز نمی توان گذشت که بنده و امثال بنده تمام حیات سیاسی، اجتماعی و اخلاقی خود را مدیون آن سفر کرده که صدها قافله دل همره او است یعنی حضرت آیةاللّه العظمی امام خمینی(ره) هستیم که به حقّ احیاگر نفوس بود و هدایتگر انسان ها به صراط مستقیم. بحمداللّه از آغاز طلبگی بانام مقدّس او و راهش آشنا شدم و از آغاز بلوغ تا پایان عمر مبارک آن عزیز، مقلّدش بودم. جزاهم اللّه خیراً.
کتب
1.ابعاد جنگ در فرهنگ اسلام
2.سیمای نفاق در قرآن
3.رسالت خواص
4.عبرت های عاشورا
5.مدیریّت در قرآن و حدیث
6.شایعه از نظر قرآن و حدیث
7.اخلاق سیاسی
8.سیری در سیره سیاسی امام علی(ع)
9.امر به معروف و نهی از منکر(دو جلد)
10.سیمای حماسی امام سجّاد(ع)
11.سازمان دهی و تشکّل در سیره امام هادی(ع)
12.نگاهی به مبانی تفکر امام خمینی پیرامون ولایت فقیه.
- تفسیر سوره الرحمن و واقعه
- حوزه علمیه هستها و بیدها
- سیره سیاسی امیر المومنین دو جلد
- آسیب شناسی مجالس دینی
- شرح زیارت جامعه کبیره که به صورت سلسله مقالات چاپ شده و چاپ دوم در آستانه چاپ است
کتب زیر چاپ
- سیره علوی (مباحثی که در رادیو معارف گفته شده است)
- سیره نبوی
- سیره فاطمی
مقالات
- تشنگان قدرت / پاسدار اسلام 213ش1
- روشهای مخالفت پیمان شکنان / پاسدار اسلام 215ش2
- روشهای حق ستیزی / پاسدار اسلام 217ش3
- ضرورت و مشروعیت رهبری از دیدگاه امام علی(ع)/حکومت اسلامی 17ش4
- اخلاق اجتماعی در قرآن
- قرآن و عدالت
- حزب اللّه از نگاه قرآن
- جامعه نمونه در قرآن
- خانواده نمونه در قرآن / مجموعه مقالات در روزنامه کیهان
- آداب در قرآن (در مقاله)/ روزنامه اطلاعات
- عشق به خداوند
- بصیرت
- انقطاع إلی اللّه و توکّل و آثار آن
- بیماری های دل
- بیماری های اخلاقی
- نگاه گناه آلود
- ریشه گناهان
- تنبلی علل ناکامی
- پیرامون شب قدر و آداب آن
- نگرانی وراه زدودن آن / روزنامه کیهان
- اخلاص(نه مقاله)
- تهذیب نفس( حدود بیست مقاله در هفته نامه سپهر منتشر شده است)
- وحدت و تفرقه و عوامل آن
- هتک شخصیّت، بدگمانی، تجسّس، غیبت
- تواضع و جلوه آن
- حریم پدر و مادر و وظیفه آن
- حریم مؤمنان
- توصیه ای مهم در روابط اجتماعی
- آداب مجلس
- کمک به مستمندان و ویژگی های انفاق ارزشمند
- رفاقت و دوستی و آداب آن
- استقامت و نقش آن
- اصلی ترین رسالت والدین
- ویژگی های شوهرنمونه
- ویژگی های همسر نمونه
- انتقاد و انتقادسازنده
- (این مجموعه مقالات در روزنامه کیهان به مناسبت ایّام ماه مبارک رمضان به چاپ رسیده است)
- سخنی پیرامون سیره پیامبر(ص)
- سیره پیامبر در رابطه با خداوند
- سیمای امام علی(ع) در نهج البلاغه
- اخلاق اجتماعی امام علی(ع)
- علی در قرآن
- امام علی(ع) و شوق شهادت
- شهادت از دیدگاه امام علی(ع)
- هشت ویژگی امام علی(ع)
- امام علی(ع) و انجام تکلیف الهی
- امام علی(ع) و عدالت
- امام علی(ع) الگوی بردباری مجموعه مقالات در روزنامه کیهان
- رهبری و مشروعیّت آن از دیدگاه امام علی(ع) حکومت اسلامی
- روشن بینی امام علی(ع) مجلّه پاسدار
- جامعیّت امام علی(ع)/ ره توشه
- ناکثین در نهج البلاغه
- درس هایی از مکتب فاطمه(س)
- سیمای فاطمه(س) از دیدگاه امام خمینی(ره)(این دو مقاله در کنگره بزرگ داشت منزلت زن عرضه شد و در روزنامه کیهان نیز به چاپ رسیده است)
- پیرامون صلح امام مجتبی(ع)
- اخلاق اجتماعی امام مجتبی(ع)
- امامان شیعه(ع) و نهضت عاشورا (پنج مقاله)
- عبرت های عاشورا (سه مقاله)
- سیمای حماسی امام سجاد(ع) / ره توشه
- امام صادق(ع) و نهضت فرهنگی/ روزنامه کیهان
- انتظار و آثار سازنده آن
- عصر عزّت اسلام
- ویژگی های یاران مهدی(ع) روزنامه کیهان
- ویژگی های ممتاز امام خمینی(ره) روزنامه رسالت
- قرآن از دیدگاه امام خمینی(ره) (دو مقاله)/ روزنامه کیهان
- امام خمینی(ره) و جوانان / پاسدار اسلام
- غروب خورشید فقاهت (زندگی نامه آیةاللّه العظمی گلپایگانی) / روزنامه کیهان
- علّامه طباطبائی اسوه اخلاق و ولاء/ مجلّه پیام انقلاب
- شهید مطهّری شهید مبارزه با التقاط/ مجلّه پیام انقلاب
- فقه سیاسی از دیدگاه شیخ مفید/ کنگره شیخ انصاری
- فقه الاخلاق از دیدگاه شیخ انصاری/ کنگره شیخ انصاری
- نقش زمان و مکان در فقه/ کنگره امام خمینی و نقش زمان و مکان در فقه
- پیرامون نماز/ پاسدار اسلام
- نقش رهبری کنگره امام و نهضت عاشورا
- سخنی با مدّاحان اهل بیت روزنامه جمهوری اسلامی
- مباحثی پیرامون شیوه تحصیل در حوزه علمیّه روزنامه جمهوری اسلامی
- مجموعه مقالات پیرامون ماه مبارک رمضان روزنامه کیهان
- مجموعه مقالات پیرامون جنگ از دیدگاه قرآن و حدیث مجلّه پیام انقلاب
- مجموعه مقالات پیرامون سیره سیاسی امام علی(ع) پاسدار اسلام
- مجموعه مقالات تحت عنوان مدخلی بر سیره امامان شیعه(ع) نشریه کویر
- پاسخ به بیانیّه مجمع روحانیون مبارز روزنامه رسالت و هفته نامه شما
- صفات و ویژگی های پیامبر(ص) در قرآن
- خاتمیّت
- امامت
متفرقه
آثار به چاپ نرسیده
- سیره نبوی(ص)
- سیره امامان(ع)
- شرح دعای مکارم الاخلاق
- اخلاق
- کتاب الحج
- کتاب القصاص
- کتاب الدیات
- بحثی پیرامون صلات مسافر
- الاسیر فی الفقه الاسلامی
- تقریرات دروس اساتید
آثار در دست چاپ
1.مجموعه چهارده مقاله پیرامون امام علی(ع)
2.مجموعه مباحث اخلاقی
3.تربیت در مکتب انبیا
4.مجموعه مباحث پیرامون امام زمان (عج) تدریس شده در مدرسه حجّتیّه
5.مجموعه مباحث پیرامون ولایت فقیه تدریس شده در مدرسه حجّتیّه
6.اسباب النّزول
7.مبانی تربیت اسلامی
8.رساله ای پیرامون ولایت مطلقه فقیه
9.خانواده از دیدگاه اسلام.
ب) مصاحبه ها، سخن رانی ها و نوارها
1.مصاحبه با مجلّه پیام حوزه در باره حوزه 2.مصاحبه با روزنامه کیهان در باره حوزه 3.مصاحبه با روزنامه رسالت در زمینه اصلاح طلبی 4.مصاحبه با روزنامه رسالت در باره نوروز 5.سخن رانی در مجموعه تحصّن 6.مصاحبه در باره آقای فلسفی، نشریه بلاغ مبین 7.تساهل و تسامح دینی چاپ شده در کتاب تسامح آری یا نه؟ 8.امر به معروف و نهی از منکر چاپ شده در مجموعه نظارت صالحان 9.اسلام و مقتضیات زمان چاپ شده در روزنامه اطلاعات و... 10.مصاحبه پیرامون امام علی(ع) که در روزنامه جوان چاپ شد.
گفتنی است در بسیاری از موارد، درس های تفسیر، تاریخ و نهج البلاغه بنده ضبط شده است که اکنون حدود 1280 نوار از درس تفسیر آن در دست رس است.
هم چنین نوار درس های سیره پیامبر(ص)، سیره امام علی(ع)، سیره حضرت زهرا(س)، سیره امام حسن(ع)، سیره امام حسین(ع) تا امام زمان (عج) نیز موجود است که متأسّفانه به خاطر نداشتن امکانات از کیفیّت پایینی برخوردار است و برخی از نوارها نیز مفقود شده است.
نیز برخی از نوارهای درس های نهج البلاغه و نوار درس های متفرّقه در ماه مبارک رمضان نیز موجود است.
ج) تدریس
از سال 1363شمسی تدریس عمومی دروس حوزه ای را آغاز کردم و تاکنون چهارده دوره معالم الاصول، سه دوره شرح لمعه، سه دوره رسائل، هفت دوره اصول الفقه، دو دوره تمام مکاسب، چهار دوره کفایه، تدریس نموده ام و در ایّام تعطیل نیز دروس شرح تجرید، شرح باب حادی عشر و درایه شهید ثانی را برای طلّاب می گفتم.
حدود شش سال است که خارج اصول تدریس می کنم و چهارمین سالی است که به تدریس خارج فقه مشغولم و دوازدهمین سالی است که درس تفسیر شب ها بعد از نماز مغرب و عشا برای طلّاب دارم که - بحمداللّه - تاکنون علاوه بر تفسیر جزء آخر قرآن و تفسیر سوره مسبحات و سوره حجرات و لقمان، منافقون، از جزء اوّل قرآن تا جزء ششم تفسیر شده است که به لطف خداوند نوار کاست همه این دروس موجود است و تا این لحظه که این سطور را می نگارم 1300 جلسه درس تفسیر داشته ام و به برکت قرآن کریم پیوسته این درس مورد اقبال دوستان طلبه بوده است و هم چنان هست و چهاردهمین سالی که درس سیره پیامبر و ائمّه را روزهای پنج شنبه برای طلّاب محترم در مدرسه فیضیّه دارم که سال گذشته دوره اوّل این بحث با اتمام مباحث سیره امام زمان(عج) پایان پذیرفت و در سال جاری تحصیلی سیره امام علی(ع) را برای بار دوم با روشی جدید و مباحثی نو آغاز کرده ایم، از خداوند متعال توفیق اتمام این دوره را نیز دارم تا - ان شاءاللّه - پس از آن بتوانیم دوره ای مفید از سیره امامان(ع) را به صورت مکتوب تقدیم شیفتگان خاندان عصمت و طهارت بنمایم.
- حوزه ها و مراکز تدریس
بیش ترین تدریس بنده در حوزه قم و در مدرسه فیضیّه بوده است. دو ترم در رشته تخصّصی، درس تفسیر گفته ام: یک ترم در باره تحریف ناپذیری قرآن و ترم دیگر،درباره اسباب النّزول.نیزدر دانشکده شهیدمحلّاتی، فقه سیاسی تدریس می کنم.
تاکنون در مدارس و اماکن ذیل تدریس داشته ام:
1.مدرسه مرحوم آیةاللّه العظمی گلپایگانی 2.مدرسه خان 3.مسجد فاطمیّه (مسجد آیةاللّه بهجت) هم چنین در سالیان اخیر تمامی دروس بنده در مدرسه فیضیّه برگزار می شود.
- ارتباط با مراکز علمی و تحقیقاتی
سالیانی است که در هیئت مدیره مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی عضویّت دارم. گفتنی است این مرکز تحت نظارت عالی مقام معظّم رهبری اداره شده و - بحمداللّه - تاکنون در عرصه نرم افزاری علوم اسلامی، خدمات ارزنده ای عرضه کرده است.
مرکز تحقیقات سپاه گاهی برخی جزوات خود را برای اظهار نظر برایم می فرستند.
در مجلّه پاسدار اسلام نیز مقاله می نویسم و در کمیسیون سیاسی - فرهنگی جامعه مدرّسین حوزه علمیّه قم عضویّت دارم و به عنوان استاد راهنما در مدیریّت حوزه علمیّه قم و مؤسّسه پژوهشی امام خمینی در خدمت عزیزان طلبه می باشم.