وحدت از دیدگاه امام خمینی قدس سره معرفی کتاب و بیان فصول شش گانه آن

وحدت از دیدگاه امام خمینی، استخراج و تنظیم و نشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، تهران، 1376 ش، 431 صفحه، وزیری، 5000 نسخه، بها: 9000 ریال.

این کتاب، مجموعه بیانات و نوشته های امام خمینی - رضوان الله علیه - درباره وحدت اسلامی است که از کتاب های چهل حدیث، صحیفه نور، کشف الاسرار، مناسک حج، ولایت فقیه و وصیت نامه سیاسی - الهی، استخراج و تنظیم شده است.اثر مذکور شامل شش فصل است: 1.ماهیت وحدت; 2.ضرورت وحدت; 3.روش های ایجاد وحدت; 4.آثار و نتایج وحدت; 5.وجوه مختلف وحدت; 6.فقدان وحدت (علل و نتایج تفرقه).

در فصل اول، این مساله آشکار می گردد که وحدت چیست، بر چه پایه و مبنایی قرار دارد، و محور آن کدام است.امام خمینی به روشنی بیان می دارد که یکی از مقاصد بزرگ شرایع و انبیای عظام - سلام الله علیهم - و عامل مهم «در تشکیل مدینه فاضله » و «جلوگیری از تعدیات ظالمانه ارباب تعدی » ، «توحید کلمه و توحید عقیده » است.امام با اشاره به تاریخ صدر اسلام و این که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در بین مسلمانان «عقد اخوت » برقرار کرد و آنان بر اساس آیه «انما المؤمنون اخوة » (حجرات (49) آیه 10) با یکدیگر برادر شدند و نیز با اشاره به روایاتی مثل «تواصلوا و تباروا و تراحموا و کونوا اخوة ابرارا کما امرکم الله عز و جل » (اصول کافی، ج 2، ص 175) چنین استنباط می کند:

مسلمین مامورند به دوستی و مواصلت و نیکویی به یکدیگر و مودت و اخوت، و معلوم است آنچه موجب ازدیاد این معانی شود، محبوب و مرغوب است و آنچه این عقد مواصلت و اخوت را بگسلد و تفرقه در بین جمعیت اندازد، مبغوض صاحب شرع و مخالف مقاصد بزرگ اوست.

حضرت امام وحدت را «عامل قدرت » و تفرقه را موجب «سستی پایه دیانت » تلقی کرده و هشدار می دهد که تفرقه موجود در بین کشورهای مسلمان، «یا از خیانت سران ممالک اسلامی و یا از جهل و بی اطلاعی آنان » است.آن گاه با اشاره به آیه شریفه «انما اعظکم بواحدة ان تقوموا لله مثنی و فرادی » (نساء (4) آیه 46) توضیح می دهد که وحدت بدون «مبادی روحی و الهی » دوام ندارد و اگر قیام متکی بر خدا باشد، دوام خواهد داشت، زیرا «پشتوانه اش دایم » است.امام خمینی با عنایت به آیه «واعتصموا بحبل الله جمیعا و لاتفرقوا» (آل عمران (3) آیه 103) به بررسی ماهیت وحدت مطلوب می پردازد و چنین نظر می دهد:

در این آیه، فقط امر به اجتماع نیست.تمام دستورهای مردم عادی و رژیم های غیر الهی این است که همه با هم باشید و دستور به اجتماع است; لکن دستور خدا «و اعتصموا بحبل الله » است....امر این است که همه با هم اعتصام به حبل الله بکنید. راه، راه حق باشد و توجه به حق باشد و اعتصام به راه حق باشد.انبیا نیامده اند که مردم را در امور با هم مجتمع کنند، انبیا آمده اند که همه را در راه حق مجتمع کنند، یعنی این راهی...که از طبیعت شروع می شود تا ماوراء الطبیعه و...

خدا فرموده وحدت داشته باشید.[ما] برای او وحدت داریم و این وحدت که برای خداست، هر کیدی در مقابلش خنثی است، برای این که این کید، کید با خداست، این دشمنی با خداست.

در فصل دوم کتاب، لزوم و ضرورت وحدت بر اساس حکم عقل، شرع و مصلحت بیان می شود.در این باره امام خمینی قدس سره معتقد است:

عقل سیاسی اقتضا می کند که امروز با آن اشخاصی که در رویه هم حتی با ما مخالفت دارند، لکن در اصل مقصد با ما موافقند، با ملت موافقند و مسیرشان، مسیر ملت است، عقل سیاسی اقتضا می کند که ما امروز دست از تمام این اختلافات برداریم تا این مملکت را آرام کنیم و این مقصد اصلی که ما داریم و آن این که اسلام در این مملکت پیاده بشود و جمهوری اسلامی با محتوای حقیقی خودش در این جا پیاده بشود موفق بشویم، ان شاء الله.

در نظر امام خمینی، اختلاف «مال شیطان » است و «در رحمان اختلاف نیست » و اگر مردم برای اسلام و حق خدمت کنند، در این صورت، اختلاف پیدا نخواهد شد، و بر اساس همین «عقل سیاسی » است که امام قدس سره می فرماید:

شما می بینید که تمام سعی منافقین و مفسدین خارج و داخل بر این است که بین مردم شکاف ایجاد نمایند و این خود، بهترین دلیل است که ما باید وحدتمان را حفظ کنیم.این پیروزی عظیم و بزرگی که رزمندگان ما به دست آورده اند و [مزدوران ] وابسته به قدرت های بزرگ را از سرزمین خودمان بیرون کردند، از حفظ وحدت است.

حضرت امام قدس سره بیان می کند که اسلام و قرآن ما را به وحدت دعوت کرده و فرموده است: «و اعتصموا بحبل الله و لاتفرقوا» (آل عمران (3) آیه 103) ; بنابراین «تخلف از این دستور الهی جرم است، گناه است، ما همه باید با هم باشیم...همه باید معتصم به حبل الله باشند، با اعتصام به حبل الله پیشرفت کردیم و خواهیم کرد» و اسلام «بانی عقد اخوت » است و بنابراین «همه باید با هم باشند.این یک تکلیف الهی - شرعی است، به عهده ما و به عهده همه ملت ».امام خمینی با اشاره به سیره امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام می افزاید:

حضرت امیر - سلام الله علیه - در بسیاری از اموری که برایش خیلی سخت بود، دندان روی جگر می گذاشت و موافقت می کرد برای مصالح کلی، برای مصالح اسلام.ما اگر تبعیت از او داریم، باید این طور باشیم....

آن گاه امام خمینی وظیفه عالمان دین را یادآوری کرده و می گوید:

باید ما بدانیم که همه مکلف هستیم، علمای اسلام مکلفند در صف جلو، وظیفه آنها زیادتر از دیگران است، وظیفه آنها هدایت جامعه است.الآن ما احتیاج داریم به این که جامعه را هدایت کنیم، از این تفرقه ای که می خواهند بین جامعه بیندازند جلوگیری کنیم و این به عهده علما در درجه اول است که مردم را آگاه کنند....

ایشان وحدت را به علت حفظ «مصالح اهم » واجب می داند و اختلاف را «گناهی نابخشودنی » می شمارد.در نظر او، تنها با وحدت است که گرفتاری ها رفع می شود و می توان به باز سازی و سازندگی پرداخت و در نتیجه توصیه می کند:

برای بر پایی احکام اسلام عزیز، دست اتحاد به یکدیگر داده، محکم و استوار تا پیروزی اسلام حرکت کنیم.

در فصل سوم کتاب، برای ایجاد وحدت، چند روش و راهکار ذکر می گردد که عبارتند از: 1.خداخواهی; 2.عدم طرح مسائل اختلاف انگیز; 3.برگزاری مراسم و شعایر مذهبی; 4.امداد الهی; 5.تشکیلات مناسب; 6.توجه به هدف واحد; 7.استفاده از قیام و انقلاب اسلامی.

حضرت امام خمینی با تاکید بر لزوم «وحدت مذهبی » معتقد است:

وحدت مذهبی است که این اجتماع عظیم و فشرده را ایجاد می کند.اگر علاقه به استقلال ایران دارید، وحدت مذهبی داشته باشید.

«اتکال به خدا» ، در نظر ایشان، عامل وحدت و وحدت نیز رمز پیروزی است.«قدرت اسلام » درگرو وحدت است و اسلام، عامل وحدت ملت می باشد.برای حفظ وحدت، باید به «معنویت » و «انگیزه الهی » توجه کرد و نیز «اتحاد» باید «رحمانی » باشد.روزه و ضیافة الله نیز یکی از عوامل وحدت است و نباید غفلت کرد که وحدت، «امداد غیبی » است و «این وحدت کلمه ای که در تمام اقشار ایران پیدا شد، معجزه بود، کسی نمی تواند این را ایجاد کند، این معجزه بود، این امر الهی بود، این وحی الهی بود نه کار بشر...» و «خدا با جماعت است; یدالله مع الجماعة » و «وقتی اعتصام به حبل خدا بکنید، خداوند با شماست ».از سویی دیگر، «مجالس مذهبی » مایه حفظ وحدت بوده و «نماز جمعه » ، مردم را از «توطئه های دشمنان اسلام و مملکت » آگاه می کند و به «اتحاد و وحدت کلمه » دعوت می کند.

حضرت امام قدس سره هشدار می دهد:

دشمنان اسلام با تمام قوا سعی در ایجاد تفرقه و اختلاف میان جوامع اسلامی دارند و به هر وسیله که شده، می کوشند تا با درگیری میان مسلمانان، زمینه را برای تسلط کامل و مجدد خود بر همه کشورهای اسلامی و چپاول و غارت گری خود مساعد سازند و به همین جهت، لازم است از هر گونه عمل تفرقه انگیز خودداری کنند که این یک وظیفه شرعی و الهی است.

در فصل چهارم، آثار و نتایج وحدت ذکر شده است.امام خمینی، وحدت را باعث «شکست چپاول گران » ، «پیروزی ملت » ، «سرنگونی طاغوت » ، «اخراج شاه » ، «پیروزی خون بر شمشیر» ، «کندن ریشه ظلم و استبداد» ، «غلبه بر قدرت های شیطانی » ، «لرزاندن پشت ابر قدرت ها» ، «دفن توطئه ها» ، «شکستن سلطنت » ، «نفی قدرت های غول آسا» ، «عنایت خدا» ، «هر گونه پیشرفت » ، «افزایش مقاومت » ، «رشد» و «عزت » و «رمز بقای نظام » می داند.

بنیان گذار بزرگ انقلاب اسلامی - رضوان الله علیه - وحدت را سبب «آسیب ناپذیری » ، «مصونیت از آسیب خارجی » ، «سلامت ملت » ، «پایداری حکومت مردمی » و «شکست دشمن » بر شمرده و می فرماید:

امروز تبلیغات علیه من و شما نیست، تبلیغات علیه اسلام است.اگر ما با اسلام کار نداشتیم، کسی با ما بد نبود.امروز آمریکا و شوروی را که آنقدر در دنیا فساد می کنند، کسی محکوم نمی کند، ولی تمام محکومیت ها مال ماست.در دنیا، تنها ایران است که مورد سؤال است، ولی اگر ما وحدت خودمان را حفظ کنیم و هم صدا و هم جهت باشیم، از هیچ چیز نباید بترسیم.مهم این است که با هم خوب باشیم و تصمیم داشته باشیم که مستقل و آزاد حرکت کنیم و مطمئن باشید که می توانید.ترس آن موقعی است که رؤسا با هم اختلاف داشته باشند و مردم در صحنه نباشند که به حمد الله امروز، هم مردم در صحنه هستند و هم همه دست اندرکاران با هم خوب هستند.

فصل پنجم درباره وجوه مختلف وحدت: 1.وحدت مسلمانان; 2.وحدت شیعه و سنی; 3.وحدت ملی; 4.وحدت روحانیون; 5.وحدت حوزه و دانشگاه; 6.وحدت روحانیون با اقشار دیگر; 7.وحدت نیروهای مسلح; 8.وحدت نیروهای مسلح با مردم; 9.وحدت دولت و مردم; 10.وحدت دولت و مجلس; 11.وحدت دانشجویان; 12.وحدت انجمن های اسلامی است.امام خمینی، «برنامه اسلام » را «وحدت کلمه مسلمین » می داند و معتقد است که پیغمبر اسلام می خواست در تمام دنیا وحدت کلمه ایجاد کند.می خواست تمام ربع مسکون را در تحت کلمه توحید قرار بدهد و «مسلمین به حکم اسلام باید ید واحده باشند که بتوانند دست اجانب و مستعمرین را از دخالت در کشور خود قطع کنند».

امام خمینی - رضوان الله علیه - «روحانی و دانشگاهی » را «مربی جامعه » می داند و «پیروزی » را «حاصل اجتماع روحانی و دانشگاهی » می شمارد و نیز «اتحاد روحانیون و دانشگاهیان » را باعث خنثی شدن «توطئه ها» ذکر کرده و هشدار می دهد که «برنامه دشمن » ، «جدایی بین روحانی و دانشگاهی » است و «رشد واقعی » با «وحدت دو قطب متفکر (روحانیان و دانشگاهیان) » حاصل می گردد; بنابر این تصریح می کند:

امروز تکلیف آن است که همه قشرهای ملت، خصوصا دو قشر معظم (روحانیان و دانشگاهیان) که مغز متفکر ملت هستند، دست به دست هم داده و علیه قدرت های شیطانی و مستکبرین کوشش نموده و در صف واحد، نهضت اسلامی را جلو رانده و استقلال و آزادی را چون جان عزیز خود نگهبانی کنید.

در فصل آخر (ششم) بیان می گردد که علل تفرقه، «توطئه شیاطین » و «هواهای نفسانی » و «گروه گرایی » و «جزئی نگری » است و «تفرقه » را باعث «ذلت مسلمین » ، «شکست » ، «سلب نایت خدا» ، «آسیب به کشور» و «باز گشت به رژیم فاسد گذشته » و «استفاده دشمن » می داند. امام - رضوان الله علیه - تاکید دارد که «اگر خدای نخواسته ما با هم اختلاف کنیم و «واعتصموا بحبل الله » را فراموش کنیم...عنایت خدا کنار می رود...» و «باید وحدت کلمه داشته باشیم، خدای تبارک و تعالی تایید می کند و کارها انجام می گیرد».