علی علیه السلام جوانمردی که در مقام بزرگداشتش هر چه می خواهی بگو، جز آنچه عیسویان درباره مسیح گفتند; هم او بود که پیامبر در روز غدیر به امر خداوند او را به پیشوایی خلق برگزید و بدان تصریح کرد. او سر کشتی نوح، پرتو آتش کلیم و راز بساط سلیمان بود. «شیخ بهائی »
رهبر فرزانه انقلاب حضرت آیة الله خامنه ای مد ظله العالی سال جاری را به عنوان سال امیر المؤمنین علیه السلام اعلان نمودند; معظم له در پیام نوروزی خود فرمودند:
. . . همان طوری که می دانید امسال، هم در آغاز هم در پایان خود مزین به عید مبارک غدیر است. . . خیلی مناسب است که ما این سال را به این مناسبت سال امام امیر المؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام بدانیم.
«. . . امیر المؤمنین علیه السلام یک الگوی کامل برای همه است، جوانی پرشور و پر حماسه او الگوی جوانان است، حکومت سراسر عدل و انصاف او، الگوی دولتمردان است، زندگی سراپا مجاهدت و سراپا مسؤلیت او الگوی همه مؤمنان است.» با سپری شدن دومین فصل سال، ثمرات ارزنده این نامگذاری مبارک به خوبی آشکار گردید و روز به روز امواج نگاهها به ساحت قدسی امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام بیشتر معطوف گشت.
ابعاد وجود مقدس امیرالمؤمنین علیه السلام را به عنوان یک انسان کامل نمی توان به صورتی همه جانبه در قالب الفاظ به تصویر کشید چرا که «بحر را در کوزه نتوان جای داد» .
مولای موحدان خود فرمود: «ینحدر عنی السیل ولا یرقی الی الطیر» ; سیل آبهای خروشان از وجود رفیع من فرو می ریزد و هیچ سیمرغی را نرسد که بر فراز وجودم به پرواز درآید.
ساحت قدس علی علیه السلام وادی خداشناسی است، وادی تجلی صفات جلال و جمال است و عارفان خودشناس چون بدان گام نهند خویشتن خویش را فراموش کرده و در حیرت فرو می مانند. مولای متقیان شخصیتی است که محک و معیار شناخت مؤمنین تا روز واپسین است چنانکه رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: لولا انت یا علی لم یعرف المؤمنون بعدی; ای علی چنانچه تو نبودی بعد از من مؤمنان شناخته نمی شدند.
تکاپوی گرامیداشت یاد و نام آن رادمرد و باز نمود قطره ای از دریای اوصاف خدایی او ما را بر آن داشت تا تلالو یاد و نام مقدس علی بن ابی طالب علیه السلام را در نرم افزار نور (2) جامع الاحادیث، تولید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی جستجو کنیم.
مجموعه نرم افزارهای نور که حاصل یک دهه تلاش محققان و متخصصان مرکز تحقیقات است در موضوعات قرآن، حدیث و روایت، منطق و فلسفه، عرفان، تاریخ و غیره به جامعه علمی داخل و خارج از کشور عرضه شده است.
این نرم افزارها که در قالب 15 لوح فشرده عرضه گردیده است حاوی صدها جلد کتاب و صدها صفحه اطلاعات کتابشناختی و مطالب ارزنده و مفید در موضوعات مختلف معارف اسلامی و منابع شیعی است.
برای یافتن اطلاعات پیرامون وجود نورانی امیر المؤمنین علی علیه السلام لوح فشرده نور (2) را مورد کاوش قرار دادیم. مطالبی در این خصوص یافت شد که در دو بخش قابل دسته بندی است:
الف: کتب و رسائلی که به صورت اختصاصی در مورد امیر المؤمنین علیه السلام تالیف و تدوین شده است.
ب: منابعی که به صورت غیر اختصاصی و ضمنی به طرح مباحثی پیرامون وجود مقدس امام علی علیه السلام پرداخته است.
لوح فشرده نور (2) جامع احادیث; که به عنوان شاخص در این بررسی انتخاب شده است دارای مشخصه های منحصر به فردی است.
این نرم افزار در بر گیرنده 442 جلد کتاب در 187 عنوان از 90 مؤلف است. متن کامل قرآن کریم و کتابهایی چون نهج البلاغه و شرح آن، صحیفه سجادیه، کتب اربعه، وسائل الشیعة، مستدرک الوسائل، بحار الانوار، بیشتر منابع و مصادر بحار الانوار، کتب هشت گانه رجالی و مجموعه کتابهای شیخ مفید، شیخ صدوق و سید بن طاووس در این نرم افزارموجود است.
در بخش کتابشناسی نرم افزار مشخصات کتابشناختی این کتب ذکر شده است: نام کتاب، ناشر، نوبت چاپ، سال انتشار، قطع، تعداد جلد، تعداد صفحات متن، تعداد صفحات مقدمه، تعداد صفحات فهرستها و توضیحات دیگر.
با توجه به منابعی که به صورت غیر اختصاصی و ضمنی پیرامون وجود مقدس مولای متقیان در این نرم افزار به وفور یافت می شود و با به کارگیری دستورات و امکاناتی که برای بازیابی اطلاعات طراحی شده و امکان دسترسی به آنها وجود دارد از پرداختن به این قسمت صرف نظر می کنیم زیرا خود نیازمند مقاله ای مستقل است.
در اینجا کتب و رسائلی را که منحصرا به موضوعاتی پیرامون امیر المؤمنین علیه السلام پرداخته و به صورت تمام متن در لوح فشرده جامع احادیث نور (2) آمده است بر می شماریم:
1- کتاب الالفین فی امامة امیر المؤمنین علیه السلام; تالیف علا
مه حلی:
علامه حلی با ذکر دلایل اثبات امامت امیر المؤمنین علیه السلام از ادله یقینی و برهانهای عقلی و نقلی هزار دلیل بر امامت سید الوصیین علی بن ابی طالب علیه السلام و هزار دلیل بر ابطال شبهات مخالفین آورده است .
2- الاستنفار و الغارات; تالیف ابراهیم حلال ثقفی:
غارت هایی که بعد از جنگ نهروان به قلمرو امیر المؤمنین علیه السلام و سرزمینهای تحت تصرف آن حضرت از طرف معاویه صورت گرفته است و سخنان آن حضرت بعد از جنگ نهروان و روش آن حضرت نسبت به تقسیم اموال و غنایم از جمله مطالبی است که در این کتاب مطرح شده است.
3- الافصاح فی الامامة; تالیف شیخ مفیدقدس سره:
این کتاب در مبحث امامت و عقائد است و به شبهه های گروهها و مذاهب مختلف بر امامت و دیدگاه شیعه در مورد آن پاسخ داده است.
4- الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة; تالیف شیخ مفید:
این کتاب معروف به «الجمل » است و درباره حوادثی که در میان اهل قبله و مسلمانان در بصره اتفاق افتاده است نگاشته شده و بیانگر حوادثی است که میان امیر المؤمنین علیه السلام و عایشه و طلحه و زبیر پیش آمده است.
5- الفضائل; تالیف شاذان بن جبرئیل قمی:
این کتاب در رابطه با فضائل و مناقب امیر المؤمنین علیه السلام است.
6- الکافئة فی ابطال توبة الخاطئة; تالیف شیخ مفید:
این کتاب به جنگ جمل و معرفی سه شخصیت اصلی آن یعنی عایشه، طلحه و زبیر پرداخته است و اینکه این افراد آگاهانه به جنگ با امیر المؤمنین علیه السلام پرداختند و از این کار هم توبه نکردند.
7- مسئلة فی النص علی علی علیه السلام; تالیف شیخ مفید:
این کتاب در اثبات خلافت حضرت علی علیه السلام می باشد.
8- مسئلة اخری فی النص علی علی علیه السلام; تالیف شیخ مفید:
این کتاب در موضوع اثبات امامت حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام نوشته شده و مناظره ای است میان شیخ مفید و ابوبکر باقلانی رئیس اشاعره در باره امیر المؤمنین علیه السلام.
9- الیقین باختصاص مولانا علی علیه السلام بامرة المؤمنین; تالیف
سید بن طاووس:
این کتاب شامل روایاتی ازپیامبر است که لقب امیر المؤمنین را فقط به علی علیه السلام اطلاق نموده و اینکه این لقب مختص امیر المؤمنین علی علیه السلام است.
10- اقسام المولی فی اللسان; تالیف شیخ مفید:
شیخ مفیدقدس سره (ره) در این کتاب با استدلال به حدیث شریف پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم که می فرمایند «من کنت مولاه فهذا علی مولاه » امامت آن حضرت را ثابت می کند.
11- ایمان ابی طالب; تالیف سید فخار بن معد موسوی:
موضوع این کتاب اثبات ایمان حضرت ابوطالب پدر بزرگوار امیر المؤمنین علی علیه السلام است.
12- ایمان ابی طالب; تالیف شیخ مفید:
موضوع این کتاب زندگانی حضرت ابوطالب علیه السلام پدر بزرگوار امیر المؤمنین علی علیه السلام و اثبات ایمان ایشان به حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم است
13- بناء المقالة الفاطمیة فی نقص الرسالة العثمانیة; تالیف سید احمد ب
ن طاووس:
این کتاب در اثبات ولایت امیر المؤمنین علیه السلام و رد شبهات وارد شده بر شیعه است.
14- تفضیل امیر المؤمنین علی علیه السلام; تالیف شیخ مفید:
موضوع این کتاب فضائل امیر المؤمنین علی علیه السلام و اثبات برتری آن بزرگوار بر سایر اصحاب و انسانهای دیگر و فضیلت او بر همه انبیاء غیر از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم است.
15- دیوان الامام علی علیه السلام;
مجموعه اشعار منسوب به حضرت علی علیه السلام است که توسط قطب الدین کیدری شارح نهج البلاغه جمع آوری شده است.
این کتاب شامل اشعاری است که دارای مضامین احادیث و آیات قرآن است و در قالبی احساسی به نظم درآمده و شامل مباحث اخلاقی، اعتقادی و حماسی می باشد.
16- رسالة فی معنی المولی; تالیف شیخ مفید:
شیخ در این کتاب یکی از مباحث خود را با علمای اهل تسنن درباره حدیث شریف رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم که می فرماید «من کنت مولاه فهذا علی مولاه » به نگارش در آورده است.
17- شرح نهج البلاغه; تالیف ابن ابی الحدید معتزلی:
این کتاب در 20 مجلد به شرح خطبه ها و نامه ها و مواعظ حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه پرداخته است.
مؤلف این کتاب از اهل تسنن است و این شرح او در میان دهها شرحی که بر نهج البلاغه نوشته شده است شهرت بسزایی دارد. این کتاب مجموعا حاوی 998 حدیث از کلمات قصار در موضوع حکم ومواعظ - افزون بر آنچه در نهج البلاغه گرد آمده است - می باشد.
18- غرر الحکم و درر الکلم; تالیف عبد الواحد بن محمد تمیمی آمدی:
این کتاب مجموعه ای است از کلمات و مواعظ امیر المؤمنین علیه السلام در موضوعات مختلف. در این کتاب یازده هزار و صد و نود و دو حدیث و کلمه قصار جمع آوری شده است.
19- فرحة الغری بصرحة القربی; تالیف سید عبدالکریم بن طاووس:
موضوع این کتاب ذکر معجزات و کرامات مرقد امیر المؤمنین علی علیه السلام و اثبات وجود مرقد مطهر آن حضرت در نجف اشرف است .
20- کتاب سلیم بن قیس هلالی; تالیف سلیم بن قیس:
این کتاب در باره فضایل امیر المؤمنین علیه السلام و اهل بیت از زبان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم است. حوادث ناگوار بعد از وفات پیامبر به نقل از شاهدان عینی بیان شده است و افتخارات و امتیازات علی بن ابی طالب علیه السلام و حوادث زمان آن حضرت در آن نقل شده است.
21- کشف الیقین فی فضائل امیر المؤمنین علیه السلام; تالیف علامه ح
لی:
موضوع این کتاب فضایل مولای متقیان حضرت علی (ع) است. این کتاب شامل یک مقدمه و چهار فصل است. مؤلف در این مقدمه نسبت به فضیلت ذکر مناقب آن حضرت مطالبی را بیان می کند. مؤلف درفصول چهارگانه کتاب فضایل آن حضرت را قبل از خلقت، در حال خلقت و هنگام رشد و بلوغ و بعداز وفات ذکر می کند.
22- مئة منقبة من مناقب امیر المؤمنین من طرق العامة; تالیف ابن شاذا
ن قمی:
این کتاب یکی از منابع مهم روایی شیعه است که بزرگانی همچون ابوالفتح کراجکی، سید بن طاووس، علامه مجلسی، سید هاشم بحرانی و علامه امینی احادیث کتاب را در کتب خود نقل کرده اند.
23- نهج البلاغه امیر المؤمنین علی علیه السلام ; گردآورنده - سید رضی
:
این کتاب شامل خطبه ها، نامه ها و وصیت ها و کلمات قصار مولا امیر المؤمنین علی علیه السلام است که از نظر فصاحت و بلاغت ممتاز و فوق کلام بشر است و در طول تاریخ به عنوان اخ القرآن مطرح بوده و دهها شرح و ترجمه به زبانهای مختلف بر این کتاب نوشته شده است.
24- واقعة صفین; تالیف نصر بن مزاحم:
این کتاب علاوه بر بیان واقعه صفین به حوادث تاریخی آن زمان و نقل سخنرانی ها و اشعار حماسی پرداخته است.
در پایان از همکاری جناب حجة الاسلام رحیمی مسؤول واحد بررسی نرم افزار مرکز تحقیقات در تهیه این مقاله تشکر می نمایم.
کلام امام (ره)
نهج البلاغه معجونی است برای شفا و مرهمی است برای دردهای فردی و اجتماعی.
هان! فیلسوفان و حکمت اندوزان، بیایید و در جملات خطبه اول این کتاب الهی (نهج البلاغه) به تحقیق بنشینید و افکار بلند پایه خود را به کار گیرید و با کمک اصحاب معرفت و ارباب عرفان این یک جمله کوتاه را به تفسیر بپردازید.
نهج البلاغه مجموعه ای است دارای ابعادی به اندازه یک انسان و یک جامعه بزرگ انسانی از زمان صدور آن تا هر چه تاریخ به پیش رود.