1. جایگاه بانوان در اسلام
موضوع «جایگاه و موقعیت بانوان» از دیرباز گفتمان اندیشمندان و صاحب نظران بوده و نویسندگان و نظریه پردازان در این زمینه دیدگاه های گوناگونی ارائه داده و هر یک از آن برداشت و تحلیلی داشته و طبق جهان بینی خود نظراتی ابراز داشته اند.
در این میان، مکتب حیات بخش اسلام، که کامل ترین ادیان است، با توجه به نظر واقع بینانه به انسان و وظایف و تکالیف او، موقعیت بانوان را به نحو اصلی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و با عنایت به ساختار خلقت زنان به تبیین حقوق آن ها پرداخته است که با نگرشی دقیق و خالی از غرض باید گفت: در هیچ مکتبی این گونه حریم و حقوق زنان مورد حمایت قرار نگرفته و شأن و منزلت آنان مصونیت پیدا نکرده است.
در کتاب حاضر، آیة اللّه العظمی حسین نوری همدانی (از مراجع تقلید) سعی کرده است با رویکردی جدید و عمیق، به تحقیق همه جانبه در زمینه تبیین جایگاه زن در مکتب اسلام بپردازد و با بهره گیری از منابع غنی اسلامی و با توجه به برخی از شبهه ها و شائبه ها، پاسخ های لازم را ارائه دهد.
بخش های مختلف اثر حاضر عبارتند از: چهره زن در تاریخ، چهره زن در ادبیات و اشعار، چهره زن در قرآن کریم، چهره زن در عصر پیغمبر صلی الله علیه و آله ، چهره زن در امور اجتماعی، چهره زن در عرصه جهاد، چهره زن در عرصه مهاجرت در راه خدا، ارتحال پیغمبر صلی الله علیه و آله و آغاز قوس نزول زنان، چهره زن در فرهنگ اهل بیت عصمت علیهم السلام ، تفاوت مرد و زن، حجاب، ازدواج، خانواده، نقش مادر، و احکام بانوان.
2. آیینه زن: مجموعه موضوعی سخنان مقام معظّم رهبری درباره زن
تألیف امیر حسین بانکی پورفرد، قم، کتاب طه، 1381، 406 ص، قطع وزیری، موضوع: دیدگاه های رهبر انقلاب درباره زن.
سخنان مقام معظّم رهبری در مورد زنان، علاوه بر آنکه اهداف و خطوط کلی نظام را در این زمینه ترسیم می کنند، بیانگر دیدگاه فقیهی دین آشنا، آگاه به زمان، دلسوز و موضوع شناس است که به اصلاح مشکلات و بهبود وضعیت زنان، از صمیم قلب اعتقاد دارد.
در این اثر، رئوس دیدگاه های ارائه شده توسط رهبر فرزانه انقلاب را می توان چنین برشمرد:
الف. ضرورت دفاع از شخصیت، ارزشمندی و جایگاه زن؛
ب. اهتمام به رشد معنوی، اخلاقی و علمی زنان؛
ج. لزوم حمایت های حقوقی و حرکت های اصلاحی به منظور رفع محرومیت ها و مقابله با تعدّی به زنان؛
د. ضرورت طرح الگوهای اسلامی زن با محوریت حضرت زهرا علیهاالسلام ؛
ه. توجه به نقش محوری زن در خانواده؛
و. توجه به تناسبات ساختاری زنانه و مردانه و نفی الگوی تشابه محوری.
کتاب حاضر توسط دفتر مطالعات و تحقیقات زنان منتشر شده است. در استخراج، گردآوری و دسته بندی سخنان رهبری و ارائه آن در قالب اثر حاضر، کلیه سخنرانی ها و پیام های ایشان درباره زنان، از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا سال 1380 مورد بررسی قرار گرفته اند که حجم گسترده آن ها (بالغ بر 150 مورد)، توجه و اهتمام رهبر معظّم انقلاب را نسبت به مسائل زنان نشان می دهد.
لازم به ذکر است که تاریخ ذکر شده در ذیل هر سخن یا پیام، تاریخِ صدور آن است. از این رو، در مواردی که منبع نقل، روزنامه های کثیرالانتشار می باشد، برای دست یابی به متن اصلی، باید به روزنامه های پس از تاریخ مذکور مراجعه نمود.
در پایان اثر، فهرست تفصیلی مطالب کتاب، فهرست آیات، فهرست احادیث و روایات، اعلام و اشخاص، اعلام امکنه مراکز، مؤسسات و نهادها و منابع مورد استفاده در تکمیل اثر به ترتیب آورده شده اند.
3. تبیان (دفتر هشتم): جایگاه زن در اندیشه امام خمینی رحمه الله
استخراج و تنظیم مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمه الله مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمه الله ، 1376، 312 ص، قطع وزیری، موضوع: زن در اندیشه امام خمینی رحمه الله .
«تبیان» عنوان کلی مجموعه آثاری است که در هر مجلّد آن مواضع و رهنمودهای حضرت امام خمینی رحمه الله درباره موضوعی خاص گردآوری و منتشر شده است. همان گونه که از عنوان اثر برمی آید، دفتر هشتم این سلسله انتشارات به جایگاه زن در اندیشه امام خمینی رحمه الله می پردازد. حضرت امام رحمه الله ، که خود از نزدیک برداشت های متحجّرانه از جایگاه زن به عنوان «ضعیفه» و عیال محبوس در اندرونی را شاهد بود، و از سوی دیگر، با تیزبینی خاص خود، نقش زن فریبا و ملعبه شاه و استعمار در ابتذال و فساد و از خودبیگانگی و خودباختگی جوامع مسلمان را به خوبی حس کرده بود، با سود جستن از کوثر زلال معارف اسلام ناب محمّدی و تعمّق و تأمّل مجتهدانه در میراث گران قدر سنّت نبوی و تعالیم ائمّه اطهار علیهم السلام از موضع مرجع تقلیدی روشن ضمیر و مبارز به چنان درک درستی از نقش و مسئولیت زن دست یافت که تجلّی و بروز آن را در احیای هویّت زن مسلمان در انقلاب اسلامی شاهدیم.
سیره عملی، فرمایش ها، مواضع روشنگر و فتاوای راهگشای حضرت امام رحمه الله درباره زن، که ضمن وفاداری تام به اصول و محکمات دین و در چارچوب حقوق مسلّم شرعی بیان شده اند، می توانند راهنمای عملی نسلی باشند که به جایگاه حقیقی زن می اندیشند. آنان که از محدودیت ها و بی منزلتی های سنّتی، که متأسفانه در بسیاری از کشورهای مدعی اسلام به نام «شرع» بر زن اعمال می شود، بیزارند و در عین حال، مواضع افراطی مدعیان حقوق زن، که با ادعای موهوم «تساوی حقوق»، حتی تمایزهای طبیعی و فطری را نیز انکار نموده و عملاً در مسیر اضمحلال خانواده و کانون های معنویت و اخلاق گام برمی دارند، روح حقیقت طلبشان را ناکام می گذارد، با مراجعه به این اثر، با اندیشه مردی از سلاله زهرای مرضیه علیهاالسلام مواجه خواهند شد که در منظر وی، زن مربّی انسان و مظهر تحقق آمال بشر است و از دامن وی مرد به معراج می رود، تا آنجا که می فرماید: اگر زنان شجاع و انسانساز از ملت ها گرفته شوند، ملت ها به شکست و انحطاط کشیده می شوند.
در این اثر، مجموعه فرمایش ها و پیام های گران قدر آن حضرت با سرفصل های کلی زنان بزرگ عالم، جایگاه حقوق زن در نظام اسلامی، نقش خانواده و زنان در تربیت انسان ها، نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی، زنان و دفاع مقدّس، و جنایات و نقشه های استعمار و رژیم پهلوی درباره زن ارائه شده اند. قطعات منتخب ذیل هر عنوان بر اساس توالی زمان صدور آن تنظیم شده اند، البته به استثنای قطعاتی که از کتب تألیفی آن حضرت گرفته شده اند که مأخذ کامل آن ها ذیل هر یک از قطعات آمده است. در مورد پیام ها و سخنرانی ها، فقط به ذکر تاریخ آن ها اکتفا شده است، ولی برای سهولت مراجعه احتمالی محققان به صدر و ذیل مطالب، نشانی کامل مطالب نیز در پایان کتاب آورده شده اند. متن کامل برخی بیانات ایشان درباره جنایات و نقشه های استعمار و رژیم پهلوی درباره زنان نیز در پایان اثر، پیش از فهرست مآخذ آمده است.
4. شیوه همسری در خانواده نمونه
تألیف ناصر مکارم شیرازی، مشهد، انجمن محبّان الفاطمه، 1371، 80 ص، قطع رقعی، موضوع: همسری و خانواده نمونه
یکی از شئون بسیار مهم زنان، نقش آن ها در جایگاه همسری است و از جمله مشکلات طاقت فرسای جامعه امروز ما، معضلات مربوط به تشکیل خانواده و ازدواج و مسائل پس از آن است. در دین اسلام و سیره معصومان علیهم السلام ، سرچشمه های زلالی از حقایقی وجود دارند که با بهره گرفتن از آن ها می توان شیوه های همسری در نهاد خانواده آرمانی را تبیین نمود و می توان به رهیافت ها و راهبردهایی برای تسهیل تصحیح، تعدیل و تعالی امور مربوط به ازدواج دست یافت. در این کتاب، مسئله تشکیل خانواده بر اساس الگوها، معیارها و ارزش های تشیّع و با توجه به سیره عملی بهترین همسران جهان، یعنی حضرت علی علیه السلام و فاطمه علیهاالسلام ، مورد بررسی قرار گرفته است. آیة الله مکارم شیرازی، که خود از مراجع معاصر می باشد، در این تألیف، برای طرح ارزش های اسلام در امر ازدواج، از آیات و روایات مأثور در این زمینه و سیره معصومان علیهم السلام با توجه به واقعیات اجتماعی بهترین استفاده ها را برده است.
بیان مشخصات خانواده نمونه و مقایسه بین خواستگاریِ ارزشی حضرت علی علیه السلام از حضرت فاطمه علیهاالسلام و بعضی از خواستگاری هایِ غیرارزشی در جامعه امروز، بررسی مسئله مهریه و جهیزیه و مراسم خطبه عقد و مراسم زفاف و جشن عروسی مطلوب و مقایسه آن با بعضی از حقایق تلخ اجتماعی معاصر از دیگر بخش های این کتاب گران قدر می باشند.
1 دانشجوی برگزیده نمونه کشوری سال 13831384، رشته کتابداری دانشگاه قم.
