.دعای آن حضرت است در وداع ماه رمضان.
ای خداوندی که در برابر نعمتهایی که بندگانت را ارزانی می داری به پاداشت رغبتی نیست .
ای خداوندی که از بخشیدن پشیمان نمی شوی.
ای خداوندی که پاداش عمل بنده را نه برابر عمل،بلکه بیش از آن می دهی.
نعمتت بی هیچ سابقه است و عفو تو بر مقتضای فضل و احسان توست و عقوبتت بر آیین عدالت است و هر چه تقدیر کنی خیر ما در آن است.
اگر عطا کنی،عطای خویش به منت نیامیزی و اگر منع کنی،منع کردنت نه از روی ستم باشد.
پاداش نیک دهی کسی را که سپاست گوید،با آنکه تو خود او راسپاس گفتن الهام کرده ای.
جزای خیر دهی کسی را که تو را بستاید،با آنکه تو خود او راستایشگری آموخته ای.
عیب کسی را می پوشی که اگر می خواستی،رسوایش می ساختی.
به کسی عطا می کنی که اگر می خواستی،عطا از او باز می گرفتی.و آن دو یکی در خور آن بود که رسوایش کنی و یکی سزای آن بود که عطای خویش از او بازگیری.ولی تو ای خداوند،کار خود بر تفضل بنانهاده ای و قدرت خود را بر گذشت از گناهان جاری داشته ای.
با آنان که تو را عصیان کنند،با بردباری رویاروی شوی و آنان را که آهنگ ستم بر خود کنند،مهلت دهی.آری ای پروردگار من،مهلتشان دهی و با آنان مدارا کنی،باشد که به سوی تو باز گردند،و چاره کارشان به تو به سپاری،تا آن که باید هلاک شود به خلاف رضای تو در مهلکه نیفتد و آن که از نعمت تو مست غرور شده و طریق شقاوت در پیش گرفته بدبخت نگردد،مگر آنگه که دیگرش عذر نماند و حجت بر اوتمام شود.همه اینها از روی کرم و عفو توست ای خدای بخشنده وسودی است که از عطوفت تو حاصل گردد،ای خدای بردبار.
ای خداوند،تویی که در عفو به روی بندگانت گشوده ای و آن راتوبه نامیده ای.و برای رسیدن به این در،آیاتی را که بر پیامبرت وحی کرده ای راهنما ساخته ای،تا کسی آن در گم نکند،که تو ای خداوندی که بزرگ و متعالی است نام تو،خود گفته ای:«به درگاه خدا توبه کنید،توبه ای از روی اخلاص باشد که پرودگارتان،گناهانتان را محو کند وشما را به بهشتهایی داخل کند که در آن نهرها جاری است.در آن روز،خدا پیامبر و کسانی را که به او ایمان آورده اند فرو نگذارد،و نورشان پیشاپیش و در سمت راستشان در حرکت باشد.می گویند:ای پروردگار ما،نور ما را برای ما به کمال رسان و ما را بیامرز،که تو بر هر کاری توانایی.»#(1) پس کسی که از دخول به چنین سراییسرای توبهپس از گشودن در و بر گماشتن راهنما غفلت ورزد،چه عذر تواند آورد؟
ای خدای من،تو کسی هستی که در معامله با بندگان خود،همواره به سود آنان در بها می افزایی و می خواهی که در معامله با تو سود برند و به افزون دهی و نزول بر آستان تو کامیاب شوند،که تو خود گفته ای بزرگ و متعالی است نام تو و بلند است مرتبت تو«هر کس کار نیکی انجام دهد،ده برابر به او پاداش داده شود و هر که کار بدی انجام دهد،تنها همانند آن کیفر بیند .»#(2) و نیز تو خود گفته ای:«مثل آنان که مال خودرا در راه خدا انفاق می کنند مثل دانه ای است که هفت خوشه بر آورد،و در هر خوشه ای صد دانه باشد،خدا پاداش هر که را که بخواهد،چندبرابر می کند.»#(3) و نیز تو خود گفته ای:«کیست که به خدا قرض الحسنه دهد،تا خدا بر آن چند برابر بیفزاید؟»#(4) و نظایر این آیات که در قرآن درباب مضاعف شدن حسنات نازل کرده ای .
بار خدایا،تویی که به وسیله وحیی که از عالم غیب فرستادی و به ترغیب خویش،آدمیان را به چیزهایی راه نمودی که اگر پنهان می داشتی،از دیدگانشان پنهان می بود.گوششان از شنیدن آواز آن ناتوان و اندیشه هایشان از تصور آن عاجز می آمد،که تو خود گفته ای:
«مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم.مرا سپاس گویید و ناسپاسی من مکنید.»#(5) و نیز گفته ای :«اگر مرا سپاس گویید،بر نعمت شما می افزایم و اگر کفران کنید بدانید که عذاب من سخت است.»#(6) و گفته ای:
«بخوانید مرا،تا شما را پاسخ گویم.آنهایی که از پرستش من سرکشی می کنند زودا که در عین خواری به جهنم در آیند.»#(7) بار خدایا،دعای بندگان را به درگاه خود،عبادت خوانده ای و ترک آن را خودپسندی وسرکشی،و کسانی را که از آن سر بر تابند وعده جهنم و خواری آن داده ای .از این روست که تو را به نعمت و بخششت یاد کردند و به فضل واحسانت سپاس گفتند و هم به فرمان تو،تو را به دعا خواندند،و در راه توصدقه دادند تا به ثوابشان بیفزایی،و در آن بود رهاییشان از خشم تو وکامیابیشان به خشنودی تو.
بار خدایا،اگر یکی از آفریدگان تو،آفریده دیگر را چنان راهنمایی کرده بود که تو بندگانت را راهنمایی کرده ای،او را به صفت انعام واحسان متصف می ساختند و به هر زبان می ستودندش .پس حمدو سپاس تو را،تا هر زمان که سپاست توان گفت و تا آنگاه که بر حمد تولفظی باقی است و معنایی که در این طریق بهره ای از آن توان یافت.
ای خداوندی که احسان و فضل خویش به بندگانت عطا کرده ای وآنان را در بخشش و عطا غرقه ساخته ای.آثار نعمت تو بر ما چه آشکاراست و احسان تو در حق ما چه بسیار.و چه بسیار ما را به بر و نیکی خویش مخصوص گردانیده ای.
ما را به دین برگزیده خود،آیین پسندیده خود،شریعت سهل وآسان خود هدایت کردی و دیدگانمان را بینا ساختی که به تو تقرب جوییم و به مقام کرامت تو واصل آییم.
بار خدایا،یکی از این برگزیده ترین وظایف و خاص ترین واجبات،ماه رمضان را قراردادی.ماهی که آن را از میان دیگر ماهها ویژگی دیگری بخشیده ای و از میان همه زمانها و روزگارها اختیارش کرده ای و بر همه اوقات سال برتری اش نهاده ای،زیرا که در آن قرآن و نور نازل کرده ای و بر تکالیف مؤمنان چند برابر افزوده ای و روزه را در آن واجب داشته ای و مردمان را به بر پای خاستن برای عبادت خود ترغیب کرده ای و شب قدر را که از هزار ماه بهتر است تجلیل فرموده ای.و چون رمضان را به ما عطا کردی،ما را بر دیگر امتها فضیلت نهادی و از میان پیروان دیگر کیشها برگزیدی.پس ما به فرمان تو روزش را روزه داشتیم و شبش را به نماز برخاستیم،و با روزه داشتن و نماز خواندن دراین ماه به رحمتی که ما را ارزانی داشته بودی روی نهادیم و آن را وسیله نیل به ثواب تو قرار دادیم.تویی که هر چه از تو خواهند توانی داشت وآنچه از فضل و احسان تو طلبند توانی داد و به خواستاران مقام قرب خود نزدیک هستی.
ای خداوند،ماه رمضان در میان ما بس ستوده زیست و ما را مصاحب و یاری نیکو بود و گرانبهاترین سودهای مردم جهان را به ما ارزانی داشت.اما چون زمانش به سر رسید و مدتش و شمار روزهایش پایان گرفت،آهنگ رحیل کرد.
ای خداوند،اینک با او وداع می کنیم،همانند وداع با عزیزی که فراقش بر ما گران است و رفتنش ما را غمگین و گرفتار وحشت تنهایی کند،عزیزی که او را بر ما پیمانی است که باید نگه داریم و حرمتی که باید رعایت کنیم و حقی که باید ادا نماییم.پس،اکنون می گوییم:
بدرود ای بزرگ ترین ماه خداوند و ای عید اولیای خدا.
بدرود ای گرامی ترین اوقاتی که ما را مصاحب و یار بودی،ای بهترین ماه در همه روزها و ساعتها.
بدرود ای ماه دست یافتن به آرزوها،ای ماه سرشار از اعمال شایسته بندگان خداوند.
بدرود ای یار و قرینی که چون باشی،قدرت بس جلیل است و چون رخت بر بندی،فراقت رنج افزا شود.ای مایه امید ما که دوریت برای مابس دردناک است.
بدرود ای همدم ما که چون بیایی،شادمانی و آرامش بر دل ما آری وچون بروی،رفتنت وحشت خیز است و تألم افزای.
بدرود ای همسایه ای که تا با ما بودی،دلهای ما را رقت بود و گناهان ما را نقصان.
بدرود ای یاریگر ما که در برابر شیطان یاریمان دادی و ای مصاحبی که راههای نیکی و فضیلت را پیش پای ما هموار ساختی.
بدرود که آزاد شدگان از عذاب خداوند،در تو چه بسیارند،و چه نیکبخت است آن که حرمت تو نگه داشت.
بدرود که چه بسا گناهان که از نامه عمل ما زدودی و چه بسا عیبها که پوشیده داشتی.
بدورد که درنگ تو برای گنهکاران چه به درازا کشید و هیبت تو دردل مؤمنان چه بسیار بود .
بدرود ای ماهی که هیچ ماه دیگر را توان همسری با تو نیست.
بدرود ای ماهی که تا تو بودی،امن و سلامت بود.
بدرود ای آن که نه در مصاحبت تو کراهت بود و نه در معاشرتت ناپسندی.
بدرود که سرشار از برکات بر ما در آمدی و ما را از آلودگیهای گناه شست و شو دادی.
بدرود که به هنگام وداع از تو نه غباری به دل داریم و نه از روزه ات ملالتی در خاطر .
بدرود که هنوز فرا نرسیده از آمدنت شادمان بودیم و هنوز رخت بر نبسته از رفتنت اندوهناک .
بدرود که چه بدیها که با آمدنت از ما دور شد و چه خیرات که ما را نصیب آمد.
بدرود تو را و آن شب قدر تو را که از هزار ماه بهتر است.
بدرود که دیروز که در میان ما بودی آزمند ماندنت بودیم و فردا که ازمیان ما خواهی رفت آتش اشتیاق در دل ما شعله خواهد کشید.
بدرود تو را و آن فضل و کرم تو را که اینک از آن محروم مانده ایم.و بر آن برکات که پیش از این ما را داده بودی و اینک از کفش داده ایم.
بار خدایا،ما آشنای این ماهیم،ماهی که ما را بدان شرف و منزلت دادی و به برکت نعمت و احسان خویش روزه داشتنش را توفیق دادی،در حالی که مردمان شقی قدرش را نشناختند و شور بختی خویش را ازفضیلتش محروم ماندند.
ای خداوند،تو بودی که ما را برگزیدی و به شناخت این ماه توفیق عنایت کردی و به سنت آن راه نمودی.تو بودی که ما را توفیق روزه داشتن و نمازگزاردن ارزانی داشتی،هر چند ما قصور ورزیدیم و اندکی از بسیار به جای آوردیم.
بار خدایا،حمد تو راست در حالی که به بدکرداری خویش اقرارمی کنیم و به تبهکاری خویش معترفیم.برای رضای توست اگر دراعماق دلمان پشیمان شده ایم و از سر صدق از تو پوزش می طلبیم .پس در برابر قصوری که در این ماه در طاعت تو ورزیده ایم،ما را پاداشی ده که به یاری آن بر فضیلت مرغوب دست یابیم و آن اندوخته های گوناگون را که به آن مشتاق شده ایم بستانیم .عذر تقصیر ما را در ادای حق خود بپذیر و عمر ما را تا رمضان دیگر دراز کن.و چون به رمضان دیگر رسیدیم،یاریمان ده تا آن سان که سزای خداوندی توست عبادتت کنیم و ما را به منزلتی رسان که سزاوار طاعت توست و به چنان اعمال شایسته ای برگمار که ادای حق تو را در این رمضان و رمضان دیگر،بایسته باشد. بار خدایا،در این ماه اگر قصد گناه کرده ایم،یا مرتکب آن شده ایم،یا به عمد خطایی از ما سر زده،یا از سر فراموشی ستمی بر خود رواداشته ایم،یا پرده حرمت دیگری را دریده ایم،بار خدایا،بر محمد وخاندانش درود بفرست و گناه ما در پرده اغماض فرو پوش و ما را عفوکن و در برابر دیدگان شماتت کنندگان قرار مده و زبان طاعنان در حق مادراز مگردان و ما را به رأفت پایان نیافتنی و فضل و کرم نقصان ناپذیرخود به کاری برگمار که خطاهایی را که در این ماه مرتکب شده ایم و توآن را نپسندیده ای،از میان ببرد یا فرو پوشد.
بار خدایا،درود بفرست بر محمد و خاندان او.ما از سپری شدن رمضان اندوهگینیم،تو ما را بر اندوه این فراق پاداش خیر ده و این روزعید و روز روزه گشادن را بر ما مبارک گردان .چنان کن که روز عید ازشمار بهترین روزهایی باشد که بر ما گذشته و عفو تو را به سوی ماآورده و گناه ما را زدوده است.بار خدایا،گناهان آشکار و نهان ما رابیامرز.
ای خداوند،با به پایان رسیدن این ماه ما را از لوث گناه پاک نمای وبا رفتنش،از ورطه گناهان برهان و از نیکبخت ترین کسانی قرار ده که در آن به عبادت تو پرداخته اند و نصیبشان از همه بیشتر بوده و بیش ازهمه از آن بهره یافته اند.
بار خدایا،اگر کسی از بندگان تو،حق این ماه آن چنان که شایسته اوست رعایت کرده و حرمتش نگه داشته و وظایف خود و احکام آن را به جای آورده و از گناهان پرهیز کرده و به تو تقرب جسته،آن سان که خشنودی تو نصیبش شده و رحمت تو بر او روی نهاده،ای خداوند،همانند مزدی که او را می دهی،از خزانه بی نیازیت به ما نیز ارزانی دار وچند برابر آن از فضل خود عطا فرمای،که خزاین فضل تو را نقصان نیست،بلکه همواره در افزایش است،و معادن احسان تو دستخوش فنا نشود و بخشش تو چه بخششی گواراست.
بار خدایا،بر محمد و خاندانش درود بفرست و برای ما مزدی بنویس چونان مزد کسی که این ماه را تا روز قیامت روزه داشته و تو راعبادت کرده است.
ای خداوند،ما در این روز فطر،روز عید و شادمانی مؤمنان،روزاجتماع مسلمانان به گرد یکدیگر،از هر گناه که مرتکب شده ایم و از هرکار زشت که زین پیش از ما سر زده،و از هر خیال بد که در دل خود پنهان داشته ایم،توبه می کنیم،توبه کسی که در دل خیال بازگشتش به گناه نیست و بار دیگر به گناه باز نگردد،توبه ای بی بازگشت،عاری ازهر گونه شک و ریب.بار خدایا،چنین توبه ای را از ما بپذیر و از ما خشنودشو و ما را در آن توبه ثابت قدم گردان.
ای خداوند،روزی ما ساز خوف از عقاب جهنم را و شوق به نعیم بهشت را،تا لذت آنچه را که از تو خواسته ایم در یابیم و از اندوه آنچه ازآن به تو پناه می آوریم وارهیم.
ای خداوند،ما را در شمار توبه کنندگانی در آور که محبت خود را به آنان ارزانی داشته ای و پذیرفته ای که به طاعت تو باز گردند،ای دادگرترین دادگران.
ای خداوند،از پدران و مادران و همکیشان ما،آنان که دیده از جهان بسته اند و آنان که هنوز جام مرگ ننوشیده اند،در گذر.
بار خدایا،بر محمد پیامبر ما و خاندان او درود بفرست همچنان که بر ملائکه مقربین خود درود فرستاده ای.و بر او و خاندانش درودبفرست،آن سان که بر پیامبران مرسل خود درود فرستاده ای .و درودبفرست بر او و خاندانش،آن سان که بندگان صالح خود را درودفرستاده ای،درودی بر تر از درود آنها،ای پروردگار جهانیان.درودی که برکت آن به ما رسد و سود آن نصیب ما گردد و سبب استجابت دعای ما شود،که تو کریم تر کسی هستی که بدو رغبت توان یافت وکارسازترین کسی هستی که بدو توکل توان کرد و تو خود بخشنده ترین کسان به سائلان درگاه خود هستی .و انت علی کل شی ء قدیر.
پی نوشتها
1.سوره 66/آیه 8
2.سوره 6/آیه 160
3.سوره 2/آیه 261
4.سوره 2/آیه 245
5.سوره 2/آیه 152
6.سوره 14/آیه 7
7.سوره 40/آیه 60
