قبرستان ابو طالب(ع)

قبرستان ابو طالب [1] یکی از زیارتگاههای مسلمانان در مکه به شمار می آید.این مکان را به نام مقبره معلی(یا معلاة)و مقبره بنی هاشم نیز می شناسند.قبرستان ابو طالب محل دفن بسیاری از افراد خاندان بنی هاشم و برخی از نزدیکترین یاران رسول خدا-ص-است.یکی از چهره های مهم بنی هاشم،عبد المطلب است.او از افراد بسیار با شخصیت مکه بود و در میان عربها نفوذ فراوان داشت.عبد المطلب دو سال سرپرستی رسول خدا-ص-را عهده دار بود. اعمال او همچون سنتی در میان عربها مورد پیروی قرار می گرفت.

چهره شاخص دیگر،ابو طالب است.وی در پرده تقیه توانست حمایتی سخت از رسول خدا-ص-به عمل آورد.او در برابر انواع تهدیدهای قریش،حاضر به تسلیم رسول خدا-ص-نشد و حمایت آشکار خود را از آن حضرت اعلام می کرد.اشعار بسیار زیادی از ابو طالب بر جای مانده که علاوه بر ایمان عمیق او،نشان دهنده چهره ادبی این بزرگمرد هاشمی است.این اشعار در دیوان وی،که در قرن سوم فراهم آمده،موجود و به چاپ رسیده است.

وی در همان آغاز بعثت،فرزندانش علی-ع-و جعفر را به خدمت رسول خدا-ص-فرستاد و خود نیز تا سال دهم بعثت که زنده بود هرگز در دفاع از آن حضرت کوتاهی نکرد.

خدیجه-س-چهره دیگر مدفون در قبرستان ابو طالب است.او زنی فداکار و ایثارگر و نخستین زن مؤمن به رسول خدا-ص-بود.وی تمامی اموال خود را وقف پیشبرد اسلام کرد و در برابر فشاری که قریش بر رسول خدا-ص-وارد می کردند،بهترین یار صمیمی او در خانه محسوب می شد.رسول خدا-ص-همیشه از او به نیکی یاد می کرد تا جایی که حسادت برخی از همسران وی برانگیخته می شد،اما آن حضرت از تحسین خدیجه-س-خودداری نمی کرد. بر روی قبر خدیجه بقعه ای بوده که سعودیها آن را خراب کردند. [2]

در این قبرستان بسیاری از عالمان شیعه نیز،که در مکه درگذشته یا به شهادت رسیده اند، مدفونند.یکی از آنها سید زین العابدین کاشانی است که از بانیان تجدید بنای کعبه در سال 1039 ه.ق.است.در آن سال کعبه به وسیله سیل خراب شد و این روحانی سید،با کمک شماری دیگر،آن را باز سازی کرد.این قبرستان از زیارتگاههای مورد علاقه مسلمانان،به ویژه شیعیان است و پیش از این بر سر برخی از قبور،قبه هایی نیز بر پا بوده که تخریب شده است. محیی لاری در قصیده بلند خود با نام «فتوح الحرمین »،از برخی از چهره های زاهد و صوفی یاد کرده که در قبرستان ابو طالب دفن شده اند.از آن جمله شیخ علی کرمانی،خواجه فضیل عیاض و شیخ اسماعیل شیروانی است.او به قبر عبد الله بن زبیر هم اشاره کرده است.عبد الله بن زبیر همان است که در سال 73 در کنار قبرستان ابو طالب توسط حجاج به دار آویخته شد. همو به قبر عبد الله بن عمر اشاره کرده است.

به نقل فاکهی،مورخ شهیر مکه،او در باغ خرمانیه-جایی که اکنون شهرداری مکه قرار دارد-دفن شده و اکنون جای قبرش بر کسی دانسته نیست. [3] منصور عباسی هم که در مکه درگذشت در همین قبرستان مدفون گردید.

گاهی به غلط قبرستان ابی طالب به عنوان شعب ابی طالب!شناخته می شود.همان گونه که گفته شد،محل شعب ابی طالب جایی است که اکنون با نام «شعب علی »معروف است و تا فضای باز خارج مسعی تا انتهای سوق اللیل-خانه های روبروی مسعی در بلندای کوه-امتداد می یابد.