وحی در قرآن

وحی در قرآن کریم در مورد فرشتگان، شیاطین، انسان، حیوان و زمین به کار رفته است. بیشترین استعمال این واژه و مشتقات آن در خصوص وحی مربوط به پیامبران است که در فصل آینده مستقلا به آن خواهیم پرداخت. در موارد پنج گانه فوق، معانی مختلفی از وحی مورد نظر است که البته با معنای لغوی هماهنگی دارند. نمونه هایی از آن موارد، بدین قرار است:

الف) الهام روحانی به ملائکه: واذ یوحی ربک الی الملائکة انی معکم;⁽¹⁾هنگامی که پروردگارت به فرشتگان وحی می کرد که من با شما هستم.

ب) الهام روحانی به انسان: واوحینا الی ام موسی ان ارضعیه;⁽²⁾و به مادر موسی وحی کردیم که: «او را شیر ده ».

ج) الهام روحانی به جمادات: یومئذ تحدث اخبارها × بان ربک اوحی لها;⁽³⁾آن روز است که [زمین] خبرهای خود را بازگوید [همان گونه] که پروردگارت بدان وحی کرده است.

د) وسوسه شیطانی: 1. وکذلک جعلنا لکل نبی عدوا شیاطین الانس والجن یوحی بعضهم الی بعض;⁽⁴⁾و بدین گونه برای هر پیامبری دشمنی از شیطان های انس و جن برگماشتیم. بعضی از آنها به بعضی، برای فریب، سخنان آراسته القا می کنند. 2. و ان الشیاطین لیوحون الی اولیائهم لیجادلوکم;⁽⁵⁾و در حقیقت، شیطان ها به دوستان خود وسوسه می کنند تا با شما ستیزه نمایند.

ه) اشاره: فخرج علی قومه من المحراب فاوحی الیهم ان سبحوا بکرة وعشیا;⁽⁶⁾پس، از محراب بر قوم خویش درآمد و ایشان را آگاه گردانید [اشاره کرد] که روز و شب به نیایش بپردازند.

و) غریزه: و اوحی ربک الی النحل...;⁽⁷⁾و پروردگار تو به زنبور عسل، وحی [الهام غریزی] کرد.. . .

علامه طباطبائی می گوید:

از موارد استعمال وحی چنین استنباط می گردد که القای معنا به نحوی که بر غیر مقصودین، مخفی بماند، وحی است. بنابراین، الهام به واسطه القای معنا در فهم حیوان از طریق غریزه وحی است. هم چنین ورود معنا در نفس ازطریق رؤیا (آیه 7 قصص) یا وسوسه، یا اشاره (آیه 11 مریم) همگی «وحی »اند.⁽⁸⁾

در روایت جالبی به نقل از علی بن ابی طالب(ع) استعمالات وحی در قرآن به وحی نبوت، وحی الهام، وحی اشاره، وحی تقدیر، وحی امر، وحی کذب (در مورد شیاطین) و وحی خبر تقسیم گشته و در هر مورد آیاتی مورد استفاده قرارگرفته است.⁽⁹⁾