روزه در کلام مقام معظم رهبری

قال الله تبارک و تعالی[1]: :«یا ایها الذین امنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم.»
 
از خدای متعال مسالت می کنیم که این ماه را که ماه ضیافت الهی است بر همه ی امت اسلامی، بخصوص بر ملت عزیز ایران، و بالاخص بر شما نمازگزاران عزیز، مبارک فرماید
 
در این آیه ی شریفه، مساله ی روزه و این که این فریضه ی الهی بر امتهای قبل از امت اسلام هم قرار داده شده بود، مطرح شده است.از جمله ی فرایض و واجباتی که بشر در طول ادوار گوناگون به آن نیازمند است، یکی همین روزه گرفتن است; همچنان که نماز خواندن و ذکر الهی چنین است.در همه ی ادوار، در همه ی احوال، در همه ی تمدنها، در همه ی دوره های حیات بشری، در هر حالی که بشر باشد، به خاطر خاصیت بشری خود، به بعضی از این اعمال و فرایض نیازمند است، یکی هم همین روزه است.امروز در خطبه ی اول، چند جمله یی در باب روزه عرض می کنیم، در خطبه ی دوم هم ان شاء الله به بعضی از مسائل جاری کشور و جامعه مان خواهیم پرداخت.
 
این روزه که از آن به عنوان تکلیف الهی یاد می کنیم، در حقیقت یک تشریف الهی است; یک نعمت خداست; یک فرصت بسیار ذی قیمت برای کسانی است که موفق می شوند روزه بگیرند; البته سختیهایی هم دارد.همه ی کارهای مبارک و مفید، از سختی خالی نیست.بشر بدون تحمل سختیها به جایی نمی رسد.این مقدار سختی که در تحمل روزه گیری وجود دارد.در مقابل آنچه که از روزه عاید انسان می شود، چیز گم و سرمایه ی اندکی است که انسان مصرف می کند و سود بسیاری را می برد.
 
سه مرحله برای روزه ذکر کرده اند، هر سه مرحله هم برای کسانی که اهل آنها هستند، مفید است.یک مرحله، همین مرحله ی عمومی روزه است; یعنی پرهیز از خوردن و از نوشیدن و از سایر محرمات.اگر تنها محتوای روزه ی ما همین امساک باشد، این منافع زیادی دارد; هم ما را می آزماید و هم به ما می آموزد; هم درس هست، هم آزمایش برای زندگی است; تمرین و ورزش است; یک ورزش بسیار با اهمیت تر از ورزش جسمانی در این کار وجود دارد.
 
روایاتی از ائمه (علیهم السلام) وارد شده است که به همین مرحله ی از روزه توجه دارد.
 
یک روایت از امام صادق (علیه الصلاه و السلام) است که می فرماید: «لیستوی به الغنی و الفقیر»;خدای متعال روزه را واجب کرده است، تا در این ساعات و روزها، فقیر و غنی با یکدیگر برابر بشوند انسانی که تهیدست و فقیر است، نمی تواند در طول روز هر چه هوس کرد، بخرد و بخورد و بیاشامد; اما آدمهای غنی، در طول روز، هر چه که هوس می کنند و هرچه که می خواهند، برایشان فراهم است. غنی، حال فقیر و گرسنگی فقیر و تهیدستی او را از بدست آوردن چیزهایی که مورد اشتهای اوست، درک نمی کنند; اما در روزی که روزه می گیرد، همه یکسانند و با اختیار خودشان، از مشتهبات نفسانی محرومند.
 
یک روایت دیگر از امام رضا (علیه السلام) نقل شده است که به نکته ی دیگری اشاره دارد.می فرماید:«لکی یعرفوا الم الجوع و العطش فیستدلوا علی فقر الاخره ».در این روایت، به تهیدستی و گرسنگی و تشنگی روز قیامت اشاره می شود.در روز قیامت، یکی از ابتلائات انسان، تشنگی و گرسنگی است; که در آن حالت، انسان در مقابل مواخذه و سئوال و جواب الهی قرار می گیرد. انسان باید در گرسنگی و تشنگی روز ماه رمضان، به آن حالت روز قیامت توجه کند و به آن لحظه ی بسیار سخت و دشوار متنبه شود.
 
باز روایت دیگری از امام رضا (علیه السلام) است که به بعد دیگری از ابعاد روزه در همین مرحله ی گرسنگی و تشنگی کشیدن توجه می کند، و آن این است که می فرماید:«صابرا لما اصابه من الجوع و العطش »; قدرت صبر به انسان داده می شود که بتواند گرسنگی و تشنگی را تحمل کند.انسانهای نازپرورده کسانی که معنای گرسنگی و تشنگی را نچشیده اند و نفهمیده اند قدرت صبر و تحمل هم ندارند; در بسیاری از میدانها، خیلی زود از پا در می آیند و امتحانهای گوناگون زندگی، آنها را در هم می فشرد و له می کند.انسانی که گرسنگی و تشنگی را چشیده است، معنای اینها را می داند; در مقابل دشواریهایی که از این راه ممکن است پیش بیاید، قدرت تحمل دارد.ماه رمضان، این قدرت تحمل و این صبر را به همه می دهد.
 
یک روایت دیگر هم در همین زمینه عرض می کنم که آن هم از امام رضا (علیه الصلاه و السلام) است; حالا شاید این یکی، دو مورد، فقره های یک حدیث باشد.«و رائضا لهم علی اداء ما کلفهم »; یعنی تحمل گرسنگی و تشنگی و اجتناب از مشتهیات نفسانی در روز ماه رمضان، یک نوع ریاضت است که انسان را بر ادا تکالیف گوناگون زندگی قادر می سازد.البته منظور، ریاضتهای شرعی و ریاضتهای الهی و ریاضتهای اختیاری است.
 
یکی از چیزهایی که انسان را قدرتمند می کند و بر پیمودن راههای دشوار زندگی توانا می سازد، ریاضت کشیدن است که خیلیها به آن پناه می برند; این یک یاضت شرعی است.بنابراین، در همین چند حدیثی که خوانده شد، می بینید که همین مرحله ی از روزه یعنی مرحله تحمل گرسنگی و تشنگی در اغنیا احساس همسانی با فقرا ایجاد می کند; احساس گرسنگی روز قیامت را به انسان منتقل می کند; صبر وتحمل در مقابل شدائد را به انسان می بخشد، صبر بر ادا تکلیف را به عنوان یک ریاضت الهی به انسان اهدا می کند; یعنی این همه فواید در همین مرحله است.علاوه بر خالی بودن شکم از غذا و اجتناب از این کارهایی که در حال عادی برای انسان مباح است، یک نورانیت وصفا و لطفاتی هم به انسان می دهد که بسیار مغتنم است.
 
مرحله ی دوم روزه، پرهیز از گناه است; یعنی نگاهداری گوش و چشم و زبان و دل; حتی طبق بعضی از روایات، نگاهداری بشره ی انسان، پوست بدن و موی بدن انسان از گناه.
 
از امیرالمومنین (علیه السلام) نقل شده است که «الصیام اجتناب المحارم کما یمتنع الرجل من الطعام و الشراب); همان طوری که از غذا و از آشامیدنی و از مشتهیات نفسانی اجتناب می کنید، از گناه هم اجتناب بکنید; این یک مرحله ی بالاتر از روزه است.این فرصت ماه رمضان، فرصت مغتنمی است که انسان تمرین اجتناب از گناه کند.بعضی از جوانان در مراجعاتی که دارند، به بنده التماس دعا که می کنند، از جمله مکرر می گویند که شما دعا کنید که ما بتوانیم گناه نکنیم.البته دعا کردن خوب است و لازم است و می کنیم; اما گناه نکردن، به اراده ی انسان احتیاج دارد.باید تصمیم بگیرید که گناه نکنید; و وقتی تصمیم گرفتید، این کار بسیار آسانی خواهد شد.اجتناب از گناه، چیزی است که مثل یک کوه در چشم انسان جلوه می کند اما با تصمیم، مثل یک زمین هموار می شود.در ماه رمضان، بهترین فرصت است که همه این را تمرین بکنند.

 
روایت دیگری از فاطمه ی زهرا (سلام الله علیها) نقل شده است که فرمود: «ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه »، انسان از روزه چه بهره یی خواهد برد، اگر زبان و گوش و چشم و جوارح خود را از گناه باز ندارد؟
 
در یک روایت نقل شده است که زنی به خدمتکار خود اهانت کرد. ظاهرا آنها در همسایگی پیامبر، یا مثلا در سفری همراه آن حضرت بودند. پیامبر اکرم طعامی در دستشان بود، به او تعارف کردند و فرمودند که از این بخور.آن زن گفت من روزه هستم.نقل شده است که پیامبر به او این طور فرمودند:«کیف تکونین صائمه و قد سببت جاریتک »: چه طور تو روزه ای، در حالی که به خدمتکار خودت دشنام داده ای؟ «ان الصوم لیس من الطعام و الشراب »; روزه فقط این نیست که از خوراک و نوشیدنی اجتناب بکنید; «و انما جعل الله ذلک حجابا عن سواهما من الفواحش من الفعل و القول »; خدا خواست که انسان روزه دار به سراغ گناهان و آلودگیها نرود، و از جمله ی این گناهان، گناهان زبان است؟ بدگویی و اهانت به دیگران است از جمله ی این گناها، گناهان دل است; دشمنی و کینه ی دیگران را در دل پرواندن است.بعضی گناهان به معنای اصطلاح شرعی است; بعضی گناهان اخلاقی است، مراتب گوناگونی دارد.پس، مرحله ی دوم روزه داری این است که انسان بتواند از گناهان خود را جدا کند و بخصوص شما جوانان عزیز از این فرصت استفاده کنید.شما جوانید. جوان، هم قدرت و توانایی دارد، و هم صافی دل و نورانیت دل برای او یک فرصت است.در طول ماه رمضان، از این فرصت استفاده کنید و اجتناب از گناهان را که مرحله ی دوم روزه داری است تمرین کنید.
 
مرحله ی سوم از روزه داری، پرهیز از هر چیزی است که ذهن و ضمیر انسان را از یاد خدا غافل کند; این، آن مرحله ی بالای روزه داری است که در حدیث معراج آن طور که وارد شده است پیامبر به حضرت پروردگار (جلت عظمته) عرض می کند:«یا رب و ما میراث الصوم »; دستاورد روزه چیست؟ ذات اقدس ربوبی فرمود:«الصوم یورث الحکمه و الحکمه تورث المعرفه و المعرفه تورث الیقین فاذا استیقن العبد لا یبالی کیف اصبح بعسر ام بیسر»; روزه سرچشمه های حکمت را در دل می جوشاند. وقتی که حکمت بر دل حاکم شد، آن معرفت نورانی و روشن به وجود می آید; معرفت که به وجود آمد، همان یقینی به وجود می آید که حضرت ابراهیم از خدای متعال آن را می خواست و در دعاهای این ماه مرتب درخواست شده است.وقتی کسی دارای یقین بود، همه ی دشواریهای زندگی بر او آسان می شود; انسان شکست ناپذیر از حوادث می شود، ببینید چه قدر اهمیت دارد; این انسانی که می خواهد در مدت سالهای عمر خود، یک راه تعالی و تکامل را بپیماید، در مقابل مشکلات و حوادث زندگی و موانع راه، شکست ناپذیر می شود; یقین، چنین حالتی به انسان می دهد; اینها ناشی از روزه است.
 
وقتی که روزه یاد خدا را در دل زنده کرد و فروغ معرفت خدا را در دل به وجود آورد و دل را روشن کرد، اینها به دنبالش می آید.هر چیزی که انسان را از یاد خدا غافل کند، به روزه ی برای این مرحله مضر است.خوشحال به حال کسانی که می توانند خود را به این مرحله برسانند.البته ما باید آرزو کنیم و از خدا بخواهیم و همت کنیم که خودمان را به این مرحله برسانیم.
 
پروردگارا! به محمد و آل محمد، ما را از روزه داران واقعی قرار بده.
 
پروردگارا! توفیق رسیدن به درجات عالی روزه داری را به ما عنایت کن و همه ی این برکاتی را که برای این فریضه ی الهی ذکر شده است، به ما متوجه بفرما.