پژوهش و خلاقیت

روشن است که امروزه، برداشت و نگرش از پژوهش، دگرگون شده است و نمی توان به دیدگاه های

منسوخ تکیه کرد. با این همه شاید بتوان برای پژوهش دو مؤلفه را اجتناب ناپذیر دانست:

أ. گرد آوری داده های خام و یافته های دیگران.

ب. تحلیل و پردازش آن مواد، برای رسیدن به دیدگاهی دیگرگون و نو.

نکته مهم در گردآوری، حضور فن آوری اطلاعات و رایانه های شخصی از دهه 1980 است که تحولی

بنیادین در این گستره، به وجود آورد و همه شیوه های کهنه در جمع آوری اطلاعات را از میدان به در

کرد. این رهیافت، فرصتی گرانبها، برای پژوهشگران به وجود آورد تا چندان وقت خویش را صرف این

مرحله از تحقیق نکنند و به مرحله دوم که همانا تحلیل، پردازش و خلاقیت است بپردازند؛ تکاپوی آنان،

افق های ناگشوده بسیاری به روی جستجوگران اندیشه گشود.

بنابر این از نکات مهم در دنیای امروزین پژوهش، استفاده بهینه و کارآمد از فن آوری پژوهشی است.

واقعیت آن است که در کشورهای عقب مانده، این امر، روندی کار آمد و مطلوب به خود نگرفته است.

در چرخه شتابنده ارتباطات لحظه ای، پیگیری روشهای سنتی گردآوری، علاوه بر آنکه وقت را تلف

می کند، مجال اندیشیدن را نیز از پژوهش گر می گیرد. مجالی بسیار اساسی که می تواند زمینه ساز

نظریه پردازی ژرف اندیشانه و عالمانه گردد. در نتیجه، آن تعمق ها، تکراری، ناکام و ناکارا می گردد و دو

پیامد را به دنبال می آورد:

1. به ظاهر پژوهش ها، جستجو گر را گرفتار مالیخولیای تحقیق می کند، آن سان که کار انجام شده را

مطلوب و کافی می پندارد.

2. این وضع، چندان گستره اندیشگی را تنگ می کند که فرصتی برای نوآوری و خلاقیت به وجود نمی آید

و با نبود خلاقیت که نوعی توانایی برای مشاهده نادیده دیگران، ارائه رهیافتی دیگرگون، نو و اثربخش

است؛ امری به نام نظریه پردازی نیز انجام نمی شود و وضعیتی پیش می آید که امروزه در جهان سوم و

دنیای اسلام شاهد آنیم.

لذا باید به این معادله به فراست نگریست که: بهره وری بهینه از فن آوری اطلاعات + پردازش اجتهادانه

= خلاقیت و نو آوری ] نظریه پردازی.

از همین نگاه است که باید تلقی ما از پژوهش دگرگون شود، با این تغییر زاویه دید، می توان شاهد

پویایی و بالندگی در علوم اسلامی - انسانی بود، به گونه ای که گسست های موجود بین پژوهش ها

و عرصه های تصمیم گیری و نظریه پردازی پرشود.

مرکز جهانی علوم اسلامی با توجه به حضور پویندگان بسیاری از کشورهای اسلامی، توان شایان و

شکوفنده ای در اختیار دارد و می تواند با برنامه ریزیهای پژوهشی سنجیده، به ساحتهای مطلوبی

دست یابد. معاونت پژوهش، در تکاپو برای رسیدن به آن خواسته، هم به به سازی سامانه های اطلاع

رسانی پرداخته است و هم با نشر و چاپ نشریه اطلاع رسانی پژوهش، در تلاش برای خبررسانی و

تعامل میان پژوهشگران است، امری که امروزه از ضرورتهای تحقیق گردیده است. اگر مجله اطلاع

رسانی پژوهه اندکی از این رسالت را به انجام رساند، گامی امیدوار کننده برداشته است.

سردبیر