همایش دو روزه یکصدمین سالگرد نهضت مشروطیت ایران و نقش اجتهاد در آن، طی روزهای 23 و 24 مهرماه با حضور دانشمندان و استادان حوزه و دانشگاه در موسسه آموزشی، پژوهشی امام خمینی(ره) و مدرسه عالی دار الشفاء قم برگزار گردید.
در روز اول این همایش آیت الله مصباح یزدی طی بیاناتی اظهار داشت: «مشروطیت که به عنوان یک پدیده اجتماعی در یک دوره از تاریخ کشورمان اتفاق افتاد از دو دیدگاه قابل بررسی است؛ اول، به عنوان وقایع نگاری و توضیح یک واقعه تاریخی که چگونه شروع شد و چه تحولاتی پیدا کرد. دومین دیدگاه، تحلیل این حادثه تاریخی است که چرا اتفاق افتاد و چه عواملی در این حادثه دخیل بود.»
ایشان تصریح کرد؛ هر حرکتی که موافق با دین بوده به سود مملکت ما تمام شده است. و سعی ما باید بر این باشد که اسلام را همان گونه که هست، بشناسیم و معرفی کنیم، پس هر قدر این کار در مشروطیت انجام پذیرفته، صحیح بوده و هر قدر از این راه منحرف شده اشتباه بوده است. بنابراین، معیار ارزشیابی تطبیق با اسلام است.
حجت الاسلام و المسلمین رجبی، دبیر همایش نیز، طی سخنانی، ضمن خیرمقدم به حضار گفت: «تأکید قرآن و روایات این است که در تاریخ گذشتگان سیر کنیم، و با شناخت عوامل و ساز و کارهای فراز و فرود ملتها برای آینده خودمان سرنوشت درستی انتخاب کنیم.
دکتر کریم مجتهدی سخنران بعدی همایش نیز طی سخنان خود گفت:
«چیزی که باعث ورود مردم به جریان نهضت مشروطیت می شود و کاملاً مشهود است، اعتقاد آنهاست و ممیز این نهضت با انقلابهای دیگر جهان، عبارت است از محتوای آن، که همان اعتقاد مردم می باشد.
در ادامه این همایش حجت الاسلام و المسلمین ابوالحسنی گفت: «مشروطه ورود ما به جهانی دیگر بود، در این جهان، انسان به پندار خام خویش، به جای خدا می نشست و سرنوشت خود را رقم می زد، بی هدایت انبیا و معنویت وحی. سیاست آن جدایی از دین بود و انسانش بی پیرو و لاکتاب.»
عصر روز اول این همایش حجج اسلام، ابوطالبی، رهدار، مهدوی زادگان، خسروپناه و سرکار خانم رجبی مقالات خود را ارائه نمودند. در پایان، میزگردی با حضور حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا، دکتر مظفر نامدار و حجت الاسلام و المسلمین ابوالحسنی پیرامون نقش اجتهاد شیعه در مشروطه تشکیل شد.
برنامه بعدی نمایش، سخنرانی آقای شهبازی یکی از محققان و مورخان بود که در مورد «تجدد گرایان افراطی و علما در دوران مشروطه» ایراد شد.
وی اظهار داشت: «جریانی که در مقابل علماء بودند، روشنفکر نبودند؟ بلکه ترکیبی از گرایشهای مختلف سیاسی، شبکه های سری جاسوسی و غرب گرایانه بودند.»
در ادامه، حجت الاسلام و المسلمین حمید پارسانیا، مدرنیته در ایران را مورد بحث و بررسی قرار داد و گفت: «مدرنیته با دین ستیزی معنا پیدا نمی کند، بلکه در مقطع خاصی دین ستیزی آن شروع می شود. چون آن زمانها کلیسا حکومت می کرد و در برابر عقل ایستادگی می نمود و طبیعتاً نیازهای جامعه را نیز پاسخگو نبود، بدین جهت مدرنیته شکل گرفت.»
در ادامه، دکتر موسی نجفی، مدل مشروطیت را مستمسک علما در برابر مدل شر شیطانی و ظلم حکومت ذکر کرد، و ابتکار علما را در مطرح کردن مشروطیت، برای رفع برخی انحرافات فکری در باره جامعه مدنی تحسین برانگیز خواند.
دکتر مظفر نامدار یکی دیگر از سخنرانان همایش بود که در مورد «مقایسه دیدگاه جریانهای دینی و سکولاریسم پیرامون غرب و غرب شناسی در ایران عصر مشروطیت» به بحث و بررسی پرداخت. به نظر ایشان، سکولاریسم جریان خارج از دین نیست، چون جریانهای خارج از دین لائیسم اند. یعنی آنها اصلاً اعتقادی به دین ندارند تا بین دین و دنیا تفکیک قائل شوند. وسکولاریسم بنا به تعریفی که در غرب مطرح است، به معنای کنار گذاشتن آگاهانه دین از معیشت و سیاست است، که خاستگاه این نظریه، مقطعی کردن دین است.
در ادامه، دکتر علیرضا ذاکر اصفهانی در مورد «ریشه یابی ناسیو نالیسم ایرانی در عصر مشروطه» به سخنرانی پرداخت. و گفت «همان گونه که روشنفکران دوران مشروطیت، همواره به صورت تقلیدی عمل می کردند و مفاهیم را از دنیای غرب گرفته بودند و خودشان را رو به دنیای غرب می دیدند؛ مفهوم ناسیونالیسم را نیز از دنیای غرب اخذ کردند.»
در بخش پایانی همایش حجت الاسلام والمسلمین علی دوانی در باره «مشروطه و شیخ فضل الله نوری» سخنرانی کرد و در انعکاس نقش ایشان در نهضت مشروطه از مؤلفانی که نام و نقش ایشان را مطرح نکرده اند، انتقاد کرد و افزود: «اگر بگوئیم تنها کسی که نقش ایشان را به درستی مطرح کرده، خود کسروی است، گزاف نگفته ایم!»
