یازدهمین مجمع علمای شیعه و سنی افغانستان با شرکت نزدیک به سیصدنفر از علما، فضلا و شخصیت های علمی، فرهنگی و جهادی افغانستان و با حضور تعدادی از مسؤولان جمهوری اسلامی ایران از 17 تا 19 اسفندماه 1382 در مشهد مقدس برگزار شد.
محورهای مورد بحث در مجمع که در فراخوان مقاله نیز اعلام شده بود، عبارتند از:
1. نقش و جایگاه علمای دینی در تحولات سیاسی افغانستان
2. رسالت علما و تجدید حیات حوزه های علمیه و مراکز دینی و فرهنگی افغانستان
3. ضرورت تقریب مذاهب اسلامی و راه های تحقق آن
4. راه های تأمین وحدت در جهان اسلام (بررسی مشکلات موجود در فرقه گرایی ها و قوم گرایی ها، جنگ و خشونت های سیاسی در جهان اسلام)
5. نقد و بررسی عملکرد دولت انتقالی اسلامی افغانستان
6. موانع موجود بر سر راه ثبات و امنیت پایدار در افغانستان و راه های تحقق وحدت ملی و صلح دایمی.
7. قانون اساسی افغانستان، بایدها و نبایدها.
8. مشکلات مربوط به فلسطین و لبنان و راه های مقابله با تجاوز صهیونیزم
9. نقش علمای دینی و جایگاه حوزه های علمیه عراق در تحولات این کشور
10. عراق بعد از صدام، مشکل ها و راهکارها.
تعدادی مقاله نیز به دبیرخانه مجمع ارسال شده بود که بعد از بررسی، در مجمع ارایه شد. حضور فعال علما و اهل فضل افغانستان از شهرهای مختلف کشور و شرکت آن ها همراه با نمایندگان لویه جرگه قانون اساسی از شهرهای مختلف کابل، مزار و هرات در این مجمع بسیار چشم گیر بود.
علاوه بر نشست های رسمی، سه جلسه نیز با عنوان تقریب مذاهب اسلامی و همگرایی سیاسی و فرهنگی تشکیل شد و شرکت کنندگان در نشست ها نظرهای خود را ارایه کردند. حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی نماینده مقام معظم رهبری در امور افغانستان در مراسم افتتاح مجمع با اشاره به شرایط کنونی افغانستان گفتند: «قانون اساسی مصوب به تأیید اغلب گروه ها و اقوام در افغانستان رسیده و حقوق همه قبیله ها و اقوام به صورت قابل قبولی در آن مراعات گردیده است». ایشان افزودند: «باید اسباب رفاه و آسایش مردم را فراهم کرد و این امر، در سایه تداوم سازندگی در افغانستان میسر خواهد شد».
ایشان با اشاره به نقش مهم علما، گفتند: «اگر علمای دینی به کار فرهنگی بپردازند و به ارزش های دینی و اجتماعی مورد احترام مردم توجه کنند، می توانند عامل مهمی در ایجاد امنیت و وحدت ملی در افغانستان باشند؛ هم چنان که اکنون یکی از عوامل مهم ایجاد امنیت دینی و فهم و شعور سیاسی مردم هستند».
حجت الاسلام والمسلمین مهدوی مهر، قایم مقام مرکز جهانی علوم اسلامی نیز در این مجمع با اشاره به نقش برجسته عالمان دینی در طول تاریخ افغانستان به خصوص در چند دهه اخیر گفتند: «علمای دینی فرقه ها در رقم زدن این تاریخ نقش اساسی داشته اند و نمی توان عملکرد آنان را در ایجاد وحدت ملی و اعتبار بخشیدن به تاریخ افغانستان نادیده گرفت.» ایشان افزودند: «با هر دیدگاه که به تاریخ افغانستان و جهان بنگریم یک نکته برای ما مسلم است و آن توجه به این نکته است که آن چه برای ما اتفاق می افتد یک تهدید است و ما باید آن را به یک فرصت تبدیل کنیم».
حجت الاسلام و المسلمین محمد فیاض رئیس دفتر منطقه ای کمیسیون تدوین قانون اساسی در تهران، یکی دیگر از سخنرانان بود که با اشاره به تصویب قانون اساسی در افغانستان گفت: «چون قانون اساسی افغانستان جایگاه مشارکت مردمی را در حکومت آینده تعیین کرده است، پذیرش عمومی و اجتماعی را نیز به همراه خواهد داشت».
وی گفت: «در طول تاریخ افغانستان قوانین باعث حاکم شدن نوعی بی عدالتی و تبعیض بوده اند اما اکنون با اقوام و مذاهب مختلف عادلانه برخورد می شود». وی با اشاره به تصویب قانون اساسی به عنوان اولین تجربه مردم برای استیفای حق خود، گفت: «جامعه افغانستان باید از حالت قبیله گرایی عبور کند».
مولوی عبدالله خاموش یکی دیگر از علمای اهل سنت افغانستان گفت: «امروز وظیفه علمای دینی است که ضمن آشنا کردن جامعه با ارزش های اسلامی با تصویب قانون اساسی و روند سامان یافتن جامعه به پرسش های جوانان پاسخ گویند و آنان را هدایت کنند.» وی افزود: «ما باید تبلیغ خود را با قرآن آغاز و به آن ختم کنیم».
حجت الاسلام مشکور یکی از علمای شیعه، با اشاره به وظیفه عالمان و مبلغان دینی گفت: «دوران جدیدی میان انسان ها و رسانه ها به وجود آمده است و مبلغان دینی باید از این دوره استفاده کنند». وی افزود: «امروز منبر رفتن و کتاب نوشتن هنر نیست بلکه علما باید از فضای رسانه ها استفاده و ارزش های دینی را در جامعه فراگیر نمایند». وی سیاست زدگی، گروه گرایی، تعصب، تفرقه مذهبی، تحجر و واپس گرایی را از جمله مشکلات فعلی جامعه افغانستان خواند.
حجت الاسلام سید صفدر موسوی یکی دیگر از علمای شیعه افغانستان طی سخنانی با اشاره به وظایف علما اظهار داشت: «اگر علما در کنار مسائل سیاسی به مسائل فرهنگی توجه کافی می کردند، امروز شاهد آسیب های اجتماعی نبودیم، اما متأسفانه علاقه کمتری به مسائل فرهنگی دیده می شود. در این نشست همچنین مولوی مخلص رئیس دانشگاه هرات، حجة الاسلام سجادی، مولوی سیدمحمود ناصح، مولوی سیدمحمد صمیم رئیس دانشکده شرعیات هرات و مولوی عبداللطیف راضی نیز سخنانی ایراد کردند.
دکتر ولایتی نیز طی سخنانی در مراسم پایانی مجمع اظهار داشت: «تنها راه نجات امت اسلامی بازگشت به اسلام است»، آقای ولایتی افزود: «دنیای استکبار تا کنون پشت نقاب در صدد مبارزه با اسلام و حمایت از اسرائیل بود اما اینک آنها با حمایت از اسرائیل ضدیت با اسلام را عملی کرده اند». مشاور مقام رهبری افزود: «در افغانستان نیز آمریکایی ها آرزو داشتند از اسلام خبری نباشد اما تلاش و ایستادگی علما و متفکرین افغانستانی موجب شد نظام حاکم بر افغانستان جمهوری اسلامی باشد».
در نشست های مختلف مجمع، بیش از 20 نفر از علما و فضلای افغانستانی به ایراد سخن و ارائه مقاله پرداختند. در پایان قطعنامه ای در 16 ماده صادر گردید. در این قطعنامه، ضمن حمایت از قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان بر اصلاح ساختار اداری که مقدمه اجرای عادلانه قانون می باشد، تاکید شده است. در بند دیگری از آن وحدت شیعه و سنی و اقوام مختلف مورد تاکید قرار گرفته است. در بند دیگر، بر فضای آزاد موجود در کشور که زمینه خنثی سازی تهاجم فرهنگی بیگانگان و ترویج فرهنگ انسان ساز اسلام را فراهم آورده، تأکید شده است. از این رو، از علما، اندیشمندان و اهل قلم خواسته شده که برای تهیه ابزارهای جدید پیام رسانی مانند نرم افزارهای قرآنی، اعتقادی و دینی تلاش لازم را مبذول دارند. از آنجایی که اجلاس و گفتگوی علما و دانشمندان شیعه و سنی زمینه تفاهم و تقریب بین فرقه ها و گفتمان سازنده را فراهم می کند از علما و روشنفکران متعهد اسلامی کشور درخواست شده است که زمینه این گونه مجامع و جلسه ها را در داخل افغانستان فراهم نموده و با ارائه قرائت واحد از دین زمینه هرگونه سوء تفاهم و مداخله تفرقه افکنانه مغرضین و دشمنان اسلام را برطرف نمایند.
از وزارت تحصیلات عالی و وزارت معارف دولت انتقالی اسلامی افغانستان خواسته شده که زمینه حضور علما و چهره های فرهنگی را در مراکز آموزش عالی، اداری و فرهنگی، مساعد ساخته و تسهیلات را در این زمینه فراهم بنمایند. در این قطعنامه همچنین به استیفای حقوق مردم عراق و فلسطین اشاره شده است.
