در شماره گذشته در باره «علم و اختیار انسان »به استناد نوشته پرفسور چینز در کتاب راز آفرینش(ترجمه مهندس رضا) از آقای ماکس پلانک فیزیکدان مشهور مطلبی را نقل کردیم و آن این که : نظم و ترتیب قانون علیت که پیشتر پیشوای سیر علوم و اندیشه علمای ما بود دیگر توانایی هدایت افکار ما را ندارد....
پس از انتشار مجله، دانشمند محترم جناب آقای دکتر مهدی گلشنی، فیزیکدان ممتاز کشور و نویسنده کتاب «دیدگاههای فلسفی فیزیکدانان معاصر»، نامه ای به دفتر مجله ارسال داشته و خاطر نشان ساختند که نسبت یاد شده غیر صحیح است. اینک متن نامه ایشان با عرض تشکر و سپاس منعکس می شود:
×××
باسمه تعالی
حضور محترم حضرت آیة الله سبحانی دامت افاضاته
پس از عرض سلام و اهداء تحیات خاطر شریف را مستحضر می دارد:
در مقاله اخیر حضرتعالی تحت عنوان"علم و اختیار انسان یا انسان و طبیعت" که در مجله شریفه کلام چاپ شده است مطلبی به آقای ماکس پلانک، فیزیکدان مشهور نسبت داده شده است که خلاف واقع است. واقع مطلب این است که «هایزنبرگ » بر اساس بعضی محاسبات ریاضی و آزمایشهای فکری، نتیجه گرفت که تعیین دقیق مکان و سرعت یک ذره در آن واحد، میسر نیست و چون این دو کمیت از لحاظ فیزیک کلاسیک، برای پیش بینی آینده ذره، ضروری است منکر پیش بینی پذیری شد و بعد بلافاصله از این موضع عرفت شناختی به یک موضع هستی شناختی پرید که در طبیعت شانس حاکم است و اصل لیت حاکم نیست. اینشتین و پلانک از مخالفان این موضع گیری «هایزنبرگ » بودند و تا آخر عمرشان از حاکمیت علیت دفاع کردند. برای تفصیل قضیه، حضرتعالی را به بخش " عدم قطعیت یا عدم تعین" از کتاب حقیر، که به پیوست تقدیم می شود، ارجاع می دهم.
با آرزوی مزید توفیقات برای حضرتعالی
ملتمس دعا: دکتر مهدی گلشنی
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
