بهار در راه است، مراقب آلرژی باشید

دکتر ریحانه برکتین؛ متخصص نوزادان و کودکان

بیماری‌های آلرژیک، شرایط ژنتیکی پیچیده‌ای هستند که در اثر برخی از تحریکات محیطی، فعال و شعله‌ور می‌شود رابطه بین چندین گروه بزرگ از ژن‌ها با بیماری‌‌های آلرژیک شناخته شده است، از این رو این بیماری‌ها یک استعداد فامیلی قوی دارند، به طوری که در بعضی از آنها تا 30 تا 40 درصد توارث ثابت شده است.

برای اثبات این بیماری‌ها، لازم است توصیف کاملی از تمام علائم بیماری همراه با زمان بروز و طول مدت بروز علائم پس از تماس با مواد آلرژی‌زای شایع و پاسخ به درمان آنها به دست آورد.

اغلب این بیماران معمولا به بیشتر از یک بیماری آلرژیک مبتلا هستند این بیماری‌ها شامل رینیت آلرژیک (آلرژی مربوط به بینی)، کونژیکتویت آلرژیک (آلرژی مربوط به چشم)، آسم، آلرژی‌های غذایی، آلرژی‌های پوستی و آلرژی‌های دارویی می‌باشند.

سابقه خانوادگی وجود این بیماری‌ها، نیز اهمیت دارد و یکی از فاکتورهای مستعد کننده کودک جهت ابتلا به آلرژی است. 

وقتی فقط  یکی از والدین، پدر یا مادر، به آلرژی مبتلا باشند، خطر این بیماری‌ها 50 درصد است، اما اگر پدر و مادر هر دو مبتلا باشند این خطر به 66 درصد می‌رسد، البته سابقه آلرژی در مادر معمولا تأثیر بیشتری نسبت به سابقه آلرژی در پدر دارد.

رفتارهایی که در کودکان مبتلا به آلرژی دیده می‌شود

در کودکانی که مبتلا به آلرژی هستند، چندین رفتار مشخص اغلب دیده می‌شود، کودکانی که دچار رینیت آلرژیک (آلرژی بینی) هستند، معمولا با کف دست خود، بینی خود را به سمت بالا خارش و یا ماساژ می‌دهند، تکرار این عادت باعث بروز یک چین روی بینی می‌شود، در موارد آلرژی‌های چشمی مالش شدید چشم‌ها با انگشت به صورت مکرر دیده می‌شود.

علائم آلرژی

زمان شروع و پیشرفت علائم با یکدیگر در ارتباط هستند، در مواردی که علایم به صورت مکرر یا مداوم همزمان با حضور کودک در مهد کودک رخ می‌دهد، بیشتر مطرح کننده عفونت است تا آلرژی، اما زمانی که علائم کودک همزمان با حضور او در پارک‌ها و یا محیط‌های حاوی چمن رخ می‌دهد، آلرژی نسبت به قارچ و یا گرده‌های چمن بیشتر مطرح است.

در حالی که اگر علائم همیشه در خانه رخ دهد و همزمان در این خانه حیوان نگهداری می‌شود، آلرژی به پوسته حیوانات و یا پشم و موی آنها مطرح است.

واکنش‌های بروز کننده پس از مصرف غذای خاص احتمال آلرژی‌های غذایی را بر می‌انگیزد. آلرژی‌های هوایی مثل گرده‌ها و یا اسپورهای قارچ که غلظت آنها در محیط خارج ساختمان بطور مرتبط با فصول سال در نوسان است، یکی از علل بارز بیماری‌های آلرژیک است.

علائم مرتبط با الگوهای گرده‌افشانی فصل گیاهان بومی، بسته به منطقه جغرافیایی می‌تواند به شناسایی آلرژنی که بیمار به آن حساسیت دارد کمک کند.

گرده‌افشانی و آلرژی فصلی 

در بیشتر مناطق، درختان در ابتدای فصل بهار، گرده‌افشانی می‌کنند، چمن‌ها در آخر فصل بهار و اوایل تابستان گرده‌افشانی می‌کنند، در حالی‌ که علف‌ها در انتهای فصل تابستان تا پاییز گرده‌افشانی می‌کنند.

اسپورهای قارچی بسته به منطقه جغرافیایی، الگوی فعالیت متفاوتی دارند، گروهی در فصول گرم افزایش یافته و با وقوع آب و هوایی سرد کاهش می‌یابند.

اما برخی از اسپورهای خارجی و گرده‌‌های چمن می‌توانند موجب بروز علائم دایمی شوند. جدای از علائم فصلی برخی از بیماران از علائم آلرژی در تمام طول سال رنج می‌برند.

در این بیماران حساسیت به منابع آلرژنی که به طور دائم در محیط زندگی یافت می‌شود، مثل گردوغبار،‌ پوسته حیوانات، سوسک‌های حمام و قارچ‌ها نیاز به توجه دارند، برخی از قارچ‌ها تنها در داخل ساختمان یافت می‌شوند، اما بعضی از آنها هم در محیط‌های داخل و هم خارج ساختمان دیده می‌شوند.

آلرژی‌های ناشی از سوسک‌های حمام در مراکز شهری مشکل‌ساز هستند.

بیماران حساس به آلرژی‌های دائمی اغلب به آلرژ‌های فصل هم حساسیت پیدا می‌کنند و معمولا یکسری علائم پایه در طول سال دارند که در طی فصل گرده‌افشانی به ویژه بهار و پاییز تشدید می‌یابد.

نکاتی در مورد آلرژی

سن بیمار هم یکی از نکات مهم مورد توجه در آلرژی‌ها است. کودکان و شیرخواران، ابتدا به آلرژن‌هایی حساس می‌شوند که به طور مداوم با آنها برخورد می‌کنند مثل گردوغبار و پوسته حیوانات، سپس در صورت گذشت چندین فصل متوالی، احتمال بروز آلرژی‌های فصلی رخ می‌دهد.

آلرژی‌های غذایی در کودکان و بچه‌های کوچک‌تر شایع است که در ابتدا موجب علائم پوستی، گوارشی و یا با شیوع کمتر تنفسی می‌شود، علائم واکنش‌های غذایی گاهی طی چند دقیقه تا چند ساعت پس از خوردن غذای مشکوک رخ می‌دهد.

در طی ارزیابی بیماری‌های آلرژیک برخی از نکات زیر نیز اهمیت دارند. سن کودک، محل زندگی، سیستم گرمایشی یا سرمایش منزل، دستگاه‌های مرطوب کنده و یا تصفیه کننده همگی اهمیت دارند.

گرمای ناگهانی هوا، مثلا در اواخر بهار باعث حرکت گردوغبار، قارچ‌ها و آلرژن‌های حیوانی و در نتیجه بیماری‌های مرتبط با آن می‌شود.

اثرات تحریکی ناشی از شومینه‌ها و یا بخاری‌های نفتی هم خود باعث بروز علائم تنفسی می‌شود.

افزایش رطوبت و یا وجود نم در منزل باعث بروز مواجهه با قارچ‌ها می‌شود، استفاده از موکت نیز خود یک مخزن برای گرد و غبار، قارچ و پوسته‌های حیوانات عمل می‌کند.

سن کودک، محل تولد، تخت‌خواب او، وجود حیوانات خانگی در منزل، پوشش پنجره‌ها، وجود موکت در محل خواب و... همگی از نکاتی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.

همچنین لازم است به تعداد افراد سیگاری و محلی که برای کشیدن سیگار استفاده می‌شود، دقت شود.

وجود برخی عوامل دیگر مثل خاک اره، گازهای رنگی، چسب‌های شیمیایی، پاک کننده و ... در محیط اهمیت دارند.