شأن نزول ایمان شایسته

در آغازبعثت پیامبر(ص) مردم به صورت فردی و مخفیانه اسلام می آوردند، ولی پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه و تشکیل حکومت الهی، مردم به صورت دسته جمعی و آشکارا مسلمان می شدند. انگیزه نخستین یاران پیامبر(ص) حق طلبی و بندگی خداوند بود. آنان از جان و مال خویش مایه می گذاشتند تا حق و عدالت حاکم گردد، اما چند سالی که از هجرت و قدرت گرفتن مسلمانان و تشکیل حکومت نبوی گذشت زلالی انگیزه ها تیره گشت. بسیاری از مردم به طمع برخورداری و رسیدن به ثروت، راهی مدینه می شدند و اظهار اسلام می کردند.

برخی از مردم زاویه دیدشان آن قدر تنگ بود که معیار حقانیت را در منافع شخصی و قبیله ای خود ارزیابی می کردند، اگر در کار و زندگی آنان گشایشی پدید می آمد، خوشحال می شدند و آن را نتیجه ایمان به خدا و پیامبر(ص) می دانستند و اگر رنج و مصیبتی عارض آنان می گشت، می گفتند: بر اثر بدی و شومی ایمان به پیامبر(ص) است. گروهی از همین مردم با خود گفتند ما به مدینه هجرت می کنیم اگر آب و هوا و سرزمین مدینه برای ما و حیواناتمان سازگار بود این نشان از راستگویی پیامبر و درستی دین اوست و اگر اینگونه نبود، دروغگو بودن محمد(ص) و نادرستی دینش، معلوم خواهدشد. اتفاقاً پس از ورود آنان به مدینه حیوانات ایشان آسیب دید و شماری تلف شدند و خودشان هم مبتلا به تب و بیماریهای دیگر شدند و در نتیجه در عقیده و ایمان آنان تزلزل پدیدار شد، اینجا بود که خداوند این آیه شریفه را نازل فرمود :

«اینما تکونو یدرککم الموت و لو کنتم فی بروج مشیدة و ان تصبهم حسنة یقولوا هذه من عندالله و ان تصبهم سیئة یقولوا هذه من عندک قل کل من عندالله فمال هولاء القوم لایکادون یفقهون حدیثاً؛ هر کجا باشید مرگ شما را فرا رسد، اگر چه در کاخهای محکم باشید و اگر به آنان خوبی رسد گویند از سوی خداست و اگر بدی رسد، گویند از جانب توست بگو همه از جانب خداوند است، چرا این گروه از فهم و درک سخن دور هستند». (سوره نساء، آیه 78)

بدین ترتیب مسلمانان دریافتند که ایمان و اسلام آنان، نباید بر پایه منافع دنیوی و رسیدن به مال و مقام استوار گردد بلکه بندگی خداوند و اطاعت از رسول گرامی(ص) اگر بدور از هر گونه تعلّق دنیایی باشد مورد رضایت پروردگار است.