گفتگو با دکتر اعظم‌السادات موسوی*
با حلول ماه رمضان، بسیاری از خانم‌های باردار و شیرده به این سوال فکر می‌کنند که آیا آنها هم قادرند روزه بگیرند و این نخوردن و نیاشامیدن در طول روز به علت روزه‌داری و گرسنگی و تشنگی متعاقب آن تاثیری روی بارداری و شیردهی آنان دارد یا خیر و آیا به جنین آنها آسیب نخواهد رسید؟ آیا نوزادشان رشد مناسبی خواهد داشت؟ این سوالات در تعداد زیادی از زنان شیرده و باردار مطرح است. از این رو با دکتر اعظم‌السادات موسوی، متخصص زنان و زایمان و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفتگو نشسته‌ایم تا پاسخ‌های این پرسش‌ها را بشنویم.
مادر باردار در چه مرحله‌ای از بارداری می‌تواند روزه بگیرد؟
زن باردار در سه ماه اول بارداری به ویژه هشت هفته اول به دلیل تشکیل سلول‌های مغزی جنین نباید روزه بگیرد. کمبود قند در سه ماه اول بارداری به شدت روی رشد عمومی جنین موثر است و این امر به ویژه در فصولی که مدت روزه‌داری طولانی‌تر است از حساسیت بیشتری برخوردار است.
روزه‌داری در سه ماهه دوم تاثیرات سویی بر جنین ندارد اما در سه ماه سوم برای اینکه 50 تا 70 درصد انرژی جنین از گلوکز خون مادر تامین می‌شود، روزه‌داری سبب افزایش برداشت ذخایر چربی و به دنبال آن افزایش میزان گلوکز خون مادر می‌شود که این ترکیبات از طریق جفت وارد گردش خون جنین شده و به سیستم عصبی او آسیب می‌رساند بنابراین در این دوره، روزه توصیه نمی‌شود.
آیا با استراحت یک زن باردار قادر است روزه بگیرد؟
زن باردار زمانی می‌تواند فریضه روزه را به جا آورد که فعالیت روزانه کمی داشته باشد و آزمایش‌های خون و ادرار او نیز طبیعی باشد. اگر خانم‌های باردار روزه گرفتند نباید از خانه بیرون بروند و باید فعالیت کمی داشته باشند. خصوصا اگر هوا گرم است حتما باید در منزل باشند.
وضعیت تغذیه‌ای آنان باید چگونه باشد؟
باید مقدار کالری مورد نیاز آنها براساس قد، وزن و سن حاملگی به وسیله پزشک محاسبه شود. اگر مقدار کالری با وعده‌های سحری، افطاری و شام و میان‌وعده‌های میان آنها مناسب بود، می‌توانند با مشورت پزشک روزه بگیرند. البته اگر بیماری خاصی نداشته باشند. علاوه بر این رژیم غذایی برای زنان باردار سالم روزه‌دار باید حاوی پروتئین، سبزی و میوه‌ها و خوراکی‌های شیرین مفید و مغذی مانند خرما باشد. در وعده‌های افطار باید از مایعات و مواد غذایی سبک استفاده کنند و به فاصله چند ساعت شام میل کنند و هنگام سحر از مواد غذایی کربوهیدرات، گردو، خشکبار و خرما استفاده کنند. و در صورت بروز سردرد و سرگیجه، روزه را متوقف کنند. بعضی از افراد در مواقع گرسنگی دچار سردرد، ضعف، سرگیجه و بی‌حالی می‌شوند. این افراد حتما باید با مشاوره با پزشک روزه بگیرند.
روزه برای چه مادرانی ضرر دارد؟
کمبود وزن اولیه مادر زیر 50 کیلوگرم، نامناسب بودن رشد جنین در داخل رحم، کاهش مایع آمنیوتیک اطراف جنین، افزایش فشارخون در دوران حاملگی و مسمومیت حاملگی از مواردی است که زنان باردار در صورت بروز نباید بر روزه گرفتن اصرار داشته باشند.
آیا روزه‌داری روی رشد جنین و بهره هوشی او تاثیر دارد؟
در تحقیقی که به وسیله محققان دانشگاه شهید بهشتی به منظور تعیین تاثیر درازمدت روزه‌داری مادران در ماه رمضان بر رشد مغزی جنین و بهره هوشی 98 کودک و نوجوان چهار تا 13 سال که مادرشان هنگام بارداری روزه گرفته بودند انجام شد، مشخص شد که 30 روز روزه‌داری مادران حتی وقتی طول روز به طور متوسط 12 ساعت است، تاثیر نامطلوبی روی بهره هوشی کودکان ندارد و روزه‌داری سبب کاهش وزن نوزادان نشده است. روزه‌داری اثر قابل‌توجهی روی رشد جنین و جثه نوزاد در هنگام تولد ندارد. البته شاید روزه‌داری بیش از 15 روز موجب کاهش وزن‌گیری مادر شود اما روی رشد جنین تاثیر چندانی ندارد.
آیا مادرانی که ویار دارند می‌توانند روزه بگیرند؟
با توجه به اینکه در ماه‌های اول بارداری عده‌ای از زنان دچار تهوع و ویار می‌شوند و در حالت عادی هم امکان مصرف وعده‌های غذایی را ندارند، روزه‌داری این مشکل را تشدید می‌کند و موجب کاهش سریع قندخون‌شان می‌شود. زنانی که در سه ماه اول بارداری خون ویار دارند میل چندانی به غذا نداشته و دچار حالت تهوع شدید، افت فشار خون و کمبود قند هستند و نباید روزه بگیرند.
آیا مادران شیرده می‌توانند روزه بگیرند؟
روزه‌داری زنان شیرده در صورت رعایت برنامه غذایی مناسب در رشد کودک اختلالی ایجاد نمی‌کند. البته مادران در شش ماهه اول شیردهی نباید روزه بگیرند زیرا کودک وابسته به شیرمادر است و گرسنگی طولانی‌مدت مادر در رشد کودک اختلال ایجاد می‌کند. رژیم غذایی مادران شیرده باید از پروتئین، کلسیم و آهن و انواع ویتامین‌ها باشد که در غیر این صورت رشد کودک و سلامت مادر به خطر می‌افتد. در صورتی که روزه‌داری موجب کاهش شیر مادر شود نباید روزه بگیرند.
چه توصیه‌ای به مادران شیرده که می‌خواهند بعد از شش ماهگی شیرخوارشان روزه بگیرند، دارید؟
توصیه می‌شود هنگام افطار و سحر از موادغذایی سرشار از آهن، گوشت، حبوبات، کلسیم، شیر و لبنیات مصرف کنند. این مادران باید در هنگام سحر از شیر و مایعات استفاده کنند چون کمبود مایعات سبب کاهش حجم شیر آنها می‌شود. علاوه بر این باید از انجام فعالیت‌های سنگین هم اجتناب کنند. به یاد داشته باشید که شما بیش از هر کس دیگری حتی پزشکتان می‌توانید ارزیابی کنید که روزه برای شما و فرزندانتان مضر است.
پی نوشت ها :
*متخصص زنان و زایمان
منبع:www.salamat.com
/ک
