خاطره قرآنی:امیدوار کننده ترین آیه

شبی همراه تنی چند از طلاب در خدمت یکی از علمای حوزه بودیم، این بحث مطرح شد که امیدوار کننده ترین آیه قرآن کدام است؟ هر کس به فرا خور دانش و فهم خویش آیه ای را مطرح می کرد؛ از جمله:

1. یکی از طلبه ها گفت: آیه: «وَ لَسًوفَ یعطیکَ رَبّک فَتَرضی؛ [ای پیامبر!] به زودی پروردگارت چندان عطایت دهد که خشنود گردی».(سوره ضحی، آیه 5)

گفته شد: روشن است که پیامبر اکرم چیزی جز بخشوده شدن مردم و به بهشت رفتن آنان را نمی خواهد. پس این آیه امیدوار کننده ترین آیه است.

آن عالم قبول نکرد.

2. دیگری گفت: آیه: «اِنّ اللّهَ لا یغفِر أن یشرکَ بِهِ ویغفِر ما دُون ذلک لِمَن یشاء؛ بی گمان خدا این را که به وی شرک ورزیده شود نمی بخشد و فروتر از آن را برای هر که بخواهد می بخشد».(سوره نساء، آیه 48 و 116) به ویژه که این آیه در سوره نساء دو بار ذکر شده است؛ ولی ایشان قبول نکرد.

3. آن دیگری گفت: آیه «قل یا عِبادی الّذینَ أسرَفُوا علی أنفسِهم لا تَقنَطُوا مِن رحمة اللّه إنّ اللّه َیغفرُ الذّنوبَ جَمِیعاً إنّه هُوَ الغَفُورُ الرّحِیم؛ بگو: ای بندگان من! ـ که بر خویشتن زیاده روی کرده اید ـ از رحمت خدا نومید نشوید. همانا خدا همه گناهان را می بخشد، او آمرزنده مهربان است.» (سوره زمر، آیه 53) و گفتند از این امیدوار کننده تر کجا پیدا می شود، خود خدا با صراحت اعلام کرده، گناهان افراد را می بخشد، ولی باز آن عالِم فرزانه قبول نکرد.

باز آیات دیگری که رحمت و توبه پذیری خداوند در آنها مطرح شده بود، تلاوت شد و هرکس آنچه به ذهنش می رسید بیان کرد.

بالاخره همه خسته و وا مانده شدند و از ایشان خواستند تا امیدوار کننده ترین آیه را برایشان تلاوت کند و او فراز «قل کُلّ یعمَلُ عَلی شاکِلَتِهِ؛ بگو: هر کس بر اساس شاکله و ساختار خود عمل می کند». (سوره اسراء، آیه 84) را قرائت فرمود.

همه جمع حاضر مات و مبهوت مانده بودیم که این فراز چه ربطی به امیدوار کردن دارد، ایشان ضرب المثلِ معروف «از کوزه همان برون تراود که در اوست» را مطرح ساخت، لکن چیزی از بهت زدگی طلاّب کم نشد. بالاخره ایشان توضیح داد که وقتی «هر کسی بر شاکله خود عمل می کند.» یکی از این کسان نیز خود خداوند است و او نیز بر شاکله خویش عمل می کند که شاکله اش جز «رحمت» چیز دیگری نیست. از ذات سرتاسر رحمت، از ذاتی که ذاتاً رحمان و رحیم است، جز رحمت صادر نمی شود.

او ذاتی است که در سرتاسر قرآن و در اوایل سوره ها خود را با «رحمان» و «رحیم» بودن ستوده است و در سوره حمد دو بار این صفات را برای خود به کار برده است و در سوره اسراء، آیه 110 فرمود: «قل اُدعُوا اللّه أو ادعُوا الرّحمنَ أیاً ما تَدعُوا فَلَهُ الأسماء الحُسنی؛ بگو: خدا را بخوانید یا «رحمان» را بخوانید هر یک را بخوانید برای او نیکو ترین نامهاست».(سوره اسراء، آیه 84)

حدود شصت مورد صفت «رحمان» و حدود صد مورد صفت «رحیم» را برای خود به کار برده تا همگان بفهمند که او ذاتی سراسر رحمت است و از ذات سراسر رحمت جز رحمت تراوش نکند و او خلاف مقتضای ذات خویش عمل نمی کند؛ بلکه بر شاکله و ساختار ذاتی خود عمل می کند. در نتیجه، عذاب جهنم سوزان را تنها برای لجبازان، معاندان و بد طینتان قرار داده است، آن هم در صورتی که هیچگاه توبه نکنند و هیچگاه پشیمان نشوند و الاّ با توبه، تمامی گناهان بخشیده می شود و حتی بدون توبه نیز امید بخشایش تمامی گناهان، غیر از شرک، وجود دارد.