ماهان شبکه ایرانیان

پاسداران رسالت نبوی و ولایت علوی!

گفته شد که اندیشمندان شیعه در عصر صفویه با بهره گیری از تجربیات علمای شیعه و عصر کتب اربعه، در دوره حکومت آل بویه شیعه امامی در پنج قرن پیش از خود، توانستند تشیع امامی را به عنوان مذهب رسمی ایران در قانون اساسی ایران بگنجانند

محقق کرکی، شیخ ابراهیم قطیفی، غیاث الدین منصور، و محقق سبزواری از دانشمندان شیعی برجسته و نقش آفرین در عصر صفوی بوده اند .

گفته شد که اندیشمندان شیعه در عصر صفویه با بهره گیری از تجربیات علمای شیعه و عصر کتب اربعه، در دوره حکومت آل بویه شیعه امامی در پنج قرن پیش از خود، توانستند تشیع امامی را به عنوان مذهب رسمی ایران در قانون اساسی ایران بگنجانند . و علمای شیعه را از جبل عامل و سوریه و لبنان ... به ایران بکشانند و مدارس و حوزه های علمی و دینی را رونق بخشند و صدها اندیشمند کلامی، فلسفی، تفسیری و حدیثی به جهان اسلام تحویل بدهند .

دکتر «عیسی صدیق » می گوید: آثار مهمی که در رابطه با معرفی فرهنگ تشیع در عصر صفویه تالیف شده، به اندازه همه اعصار و قرون بوده است .

این کارها تنها یک قدم اساسی برای نهادینه کردن اصول فکری و فرهنگی شیعه برگرفته از کتب اربعه و قرآن و مکتب اهل بیت علیهم السلام بوده است .

اینک به شرح حال برخی از این اندیشمندان و نقش آفرینان به طور فشرده اشاره می شود:

الف: محقق کرکی

نورالدین علی بن الحسین عبدالعالی مشهور به علی بن عبدالعالی، محقق ثانی، خاتم المجتهدین در سال 870ه در منطقه جبل عامل در کرک نوح متولد و هنگام (فوت 970ه)، هفتاد دو سال داشت (1) .

در منابع شیعه از نیمه قرن دهم تا عصر حاضر او را محقق ثانی می نامند (2) «شهید ثانی » ، می گوید: او امام و محقق و نادره زمان بود . «شاه طهماسب » امور مملکت را به او سپرده و نوشت که همه از او اطاعت کنند; زیرا اصل حکومت مال نایب امام زمان (عج) است که فعلا او نائب امام می باشد و من (شاه طهماسب) یکی از عمال او هستم (3) . وی از مشهورترین استاد خود بعد از پدرش، از «علی بن هلال جزایری » (928ه) نام می برد و احترام زیادی برای او قائل است . او پس از کسب اجازه نقل حدیث و اجتهاد در سال (909 - 910 ه) به نجف رفت و در آنجا مشهور گشت و در سفر فتح عراق (914ه) «شاه اسماعیل صفوی » او را به ایران دعوت کرد، دعوت او به هر علتی که باشد، در راستای تشیع واقعی، مشی جدید سیاسی شاه اسماعیل در برابر عثمانیها، ... ! . او به مقامات عالی رسید . مذهب رسمی ایران شیعه اثنی عشری و امامی شده و 70 هزار دینار سالیانه برای او مقرری قرار داد! .

در آن زمان بین ازبکان و صفویان جنگ سختی در گرفت و نیروی قزلباش صفوی بر ازبکان پیروز شد و هرات; مرکز فرهنگی سیاسی شرق ایران، فتح شد و سعدالدین تفتازانی عالم مشهور سنی هرات و شیخ الاسلام سی ساله دولت تیموری به جرم تسنن به قتل رسید . وقتی که کرکی وارد هرات شد، عصبانی گشته و گفت: چرا او را کشتند، زیرا اگر او زنده بود، با مباحثه و احتجاج با او، می توانستیم بسیاری را هدایت کنیم (4) . می گویند وی تا آخر عمر بر این قضیه تاسف می خورد .

وی چند اثر خود را به دولت صفوی تقدیم کرد و چند اثر دیگر به خواست بزرگان صفوی نوشته است، مانند نفحات اللاهوت و جامع المقاصد . وی در عصر شاه اسماعیل به بسیاری از شهرهای ایران سفر کرد . و پس از پنج سال اقامت در ایران، به نجف رفت و دیگر بازنگشت (5) .

او امامت را از اصول دین می دانست و به اهل سنت ایراد می گرفت که چگونه برای قضاوت که منصب خاصی است، علم و عدالت را شرط می دانند ولی برای جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله (خلیفه و امام) فسق و فجور و جهل را تجویز می کنند (6) .

او بر عصمت امام علیه السلام تاکید می کند و او اولین کسی است که بر ولایت فقیه در عصر غیبت، تاکید می ورزد (7) .

درباره نمازجمعه در عصر غیبت و اختیارات مجتهد جامع شرایط و ولی فقیه اختیارات ویژه ای قائل است (8) .

او برای هر شهری امامی برای جماعت و نماز و تعلیم احکام قرار داد .

صاحب لؤلؤة البحرین می نویسد: او مجتهد مطلق و اصولی خالص بود و لقب شیخ الاسلام یافت! . و زمانی محقق ثانی می خواندند .

شهید ثانی درباره اش می گوید: «امام محقق، نادره زمان بود . او معاصر شیخ علی بن عبد العالی المیثمی بود» (متوفی شب چهارشنبه جمادی الاولی 988ه) .

از او دستوراتی در زمینه خراج و مالیات و مقدار آن، که متضمن قوانین عدل بود، صادر شد .

وی در ترویج مذهب جعفری به قدری فعال بود که برخی از اهل سنت به او لقب مخترع مذهب شیعه داده اند تالیفات زیادی دارد از جمله کتاب «شرح قواعد» در 6 جلد (9) . «حواشی الشرایع » ، «و الارشاد» ، «و المختلف » ، «و الخراجیة » ، «و العقود و الایقاعات » . و نیز «رسالة قاطعة اللجاج فی تحقیق اصل الخراج » .

همچنین کتاب «اسرار اللاهوت فی وجوب لعن الجبت و الطاغوت » ... و «رسالة فی الرضاع و رسالة اقسام الارضین » و «رسالة الجمعه » و «شرح الالفیه » و «رسالة السجود علی التربة » که از تالیفات او می باشد . سرانجام او در 18 ذیحجه 940ه از دنیا رفت .

ب: شیخ ابراهیم بن سلیمان قطیفی (متوفی 950ه)

از محدثان بزرگ قرن دهم در قطیف از توابع بحرین متولد و در نجف درگذشت (10) .

او در 913 به نجف رفت و در درس علی بن هلال جزائری شرکت کرد و در سال 928ه از وی اجازه نقل حدیث گرفت . او مخالف سرسخت محقق کرکی بود و توانست با جلب برخی از علمای دربار صفویه مخالفت با کرکی را آغاز ولی با حمایت شاه طهماسب از کرکی، یاران قطیفی وی به بحرین تبعید شدند .

قطیفی 5 اثر از 20 اثر فقهی خویش را بر رد کرکی نوشته است که بسیاری از محققان، این مخالفت را ناشی از روح اخباری گری او می دانند .

مهمترین محور مخالفت او بحث عدم جواز همکاری با سلطان جائر و بحث اختیارات فقیه در عصر غیبت بود (11) . و نیز بحث خراج و حلیت عطایای سلطان بود که قطیفی آنها را حرام می دانست .

قطیفی در رساله «السراج الوهاج لدفع عجاج قاطعة اللجاج » آرای خود را بیان و نظر کرکی را رد کرده است (12) .

ج: غیاث الدین منصور بن محمد پسر صدر الحکمای شیرازی

وی متوفای 948 به نقلی 940 و از علما و حکمای به نام است و به «غیاث الحکما» معروف بود . او از کودکی علوم و حکمت را فراگرفت و در ایام جوانی به حدی رسید که با علما به بحث و جدل می پرداخت و در 20 سالگی به مدارج عالی تحصیل رسید .

در عهد شاه طهماسب یکم به مقام صدارت عظمی رسید و به صدرالممالیک ملقب شد .

وی در اثر اختلافی که با شیخ علی محقق کرکی داشت، از مقام صدر بودن استعفا کرد . و به شیراز رفت و مدرسه منصوریه شیراز به مناسبت وی تاسیس شد و در آنجا تدریس می کرد و در همانجا فوت کرد و مدفون شد . کتابهای زیادی منسوب به اوست برخی از تالیفات او عبارت است از:

1 . حجة الکلام که در آن برخی از اشکالات غزالی را نیز رد کرده است .

2 . اثبات الواجب تعالی .

3 . اخلاق منصوری .

4 . التصوف و الاخلاق .

5 . جام جهان نما (110) .

6 . محاکمات .

7 . اللوامع و المعارج در هیئت .

8 . تجرید الحکمة و کتاب معالم الشفاء فی الطب .

خوانساری در روضات الجنات، 24 صفحه مصلب را به او اختصاص داده است .

د . محقق سبزواری

محمد باقر سبزواری از علمای بزرگ عصر شاه عباس دوم و شاه سلیمان بود و منصب شیخ الاسلامی و امامت جمعه اصفهان را به عهده داشت و سالهای زیادی را در دربار صفوی گذرانید . وی با فیض کاشانی وزیر دانشمند شاه عباس دوم روابط نزدیکی داشت و او مهمترین متن سیاسی را برای شاه عباس دوم، یعنی روضة الانوار عباسی را نوشت . وی در آن کتاب با بیانی سعی دارد دولت صفوی را از زوالی که در اثر سوء تدبیر و عیاشی، شاهان بی تجربه را تهدید می کند، برهاند . و در جای جای کتاب شاه را از شرب مدام بر حذر می دارد . و وظایف سلطان را گوشزد می کند . رعایت تقوی و عدالت و سایر وظایف را یادآور می شود (13) .

پی نوشت:

1) خوانساری، روضات الجنات، ج 4، ص 368 و 362، عبدالله افندی، ریاض العلماء، به کوشش سید احمد حسینی اشکوری، قم کتابخانه مرعشی .

2) زمین در فقه اسلامی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1362، ج 2، ص 72 و 95، دکتر نصرالله درباره کرک می نویسد: 18 تن از علمای کرک در عصر صفویه به مناصب شرعی و سیاسی در ایران رسیدند .

3) نوری، مستدرک الوسایل، ج 3، ص 432، عالم آرای عباسی، ص 480 و 482 .

4) نفحات اللاهوت، به کوشش دکتر محمد هادی امینی، تهران مکتبه نینوا، ص 29 و ... .

5) لؤلؤة البحرین، تحقیق سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مکتبة النعمان، ص 129، بی تا .

6) نفحات اللاهوت، ص 69 - 70 .

7) ابوالصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، تصحیح استادی، اصفهان، مکتبة امیرالمؤمنین، 1362، ص 422 .

8) همان، ص 2071 .

9) اعیان الشیعه، سید محسن امین جبل عاملی، شهداءالفضیلة، چاپ نجف، عربی - روضات الجنات خوانساری، ج 4، ص 362 - زندگی نامه علامه مجلسی، مصلح الدین مهدوی، ج 1، ص 283 - 284، عمادزاده، اصفهان .

10) اعلام زرکلی، ج 1، ص 34 - معجم المؤلفین، محمد رضا کحاله، بیروت، مکتبة المثنی، ص 36 .

11) جعفر المهاجر، الهجرة العاملیة الی ایران فی عصر الصفوی، بیروت، دارالروضة 1989م .

12) الخراجیات: ص 3، السراج الوهاج لدفع عجاج قاطعة اللجاج: ص 50، 113 و 120 و 122 و 127 .

13) روضة الانوار عباسی، محقق سبزواری، تصحیح اسماعیلی چنگیزی، تهران، دفتر نشر میراث مکتوب 1377، ص 79 و 68 و 79 و 63 . 

قیمت بک لینک و رپورتاژ
نظرات خوانندگان نظر شما در مورد این مطلب؟
اولین فردی باشید که در مورد این مطلب نظر می دهید
ارسال نظر
پیشخوان