به کودکان قصه بگوئیم

علاقه به قصه در نهاد آدمی است. با قصه می توان کودک را با حق و حقیقت آشنا ساخت. کودکان به لحاظ نزدیک بودن به فطرت و طبیعت خود بیشتر از بزرگترها قصه و قصه گویی را دوست دارند و از آن تأثیر می پذیرند. قصه گویی در طول تاریخ هستی انسان یکی از مهمترین راههای ایجاد ارتباط و انتقال پیام میان پدران و مادران و فرزندانشان بوده است.
پدران و مادران همواره در لباس قصه و داستان فرصتهایی را آفریده اند تا با آب و تاب دادن به حوادثی که بر آن ها گذشته است فرزندان را از پیچ و خمهای زندگی آگاه کنند و تجربه های خویش را به کوچکتر ها انتقال دهند.
شاید نخستین قصه، قصه آدم و حوا باشد که فریب خوردن آدم و حوا را مایه ی عبرت گرفتن و فریب نخوردن آدمیان می داند هنگامی که کودکان داستان و قصه ای را می شوند تحت تأثیر قهرمانان آن قرار می گیرند و سعی می کنند خود را همان آنها سازند و عقاید، افکار و سخن گفتن خود را بر اساس شخصیت قهرمان داستان ساخته و پرورش دهند.

افلاطون در اهمیت قصه می گوید:باید پرستاران و مادران را وا داریم تا فقط حکایاتی را که پذیرفته ایم به کودکان نقل کنند و متوجه باشند پرورشی که روح اطفال به وسیله ی حکایات حاصل می کنند به مراتب ارزش تربیتی بیشتری دارد از آنچه که جسم و بدن با ورزش پیدا می کند.
اما قطعاً نوع داستان ماهیت محتوا و هدف آن است که می تواند سازنده ی شخصیت سالم و یا مخرب و ناسالم بوده باشد. داستان و قصه چگونه باید باشد؟
قصه ای که انتخاب می شود قطعاً باید سرگرم کننده، جالبت و جذاب، با عبارات زیبا، در جهت صلح و صفا، در چهارچوبی صادقانه که اهداف و ارزشهای انسانی در آن گنجانده شود بیان گردد. قصه ها باید خوبی ها را به زیبا بودن و زشتی ها و بدی ها را به پست بودن معنی کنند و نتایج خوبی ها و بدی ها را بتوانند به راحتی به تصویر بکشند. قصه باید بتواند نیروی عقلی کودک را رشد دهد و به او قدرت قضاوت و داوری داده و توانایی منطق و استدلال را در کودک تقویت کند. قصه نباید حالت نصیحت گویی داشته باشد بلکه توصیه های قصه برای عمل کردن و عمل نکردن به گونه ای باشد که کودک را به صورت مستقیم و غیرمستقیم به انجام عملی تشویق یا از انجام عملی باز دارد.

قصه باید به نحوی تصویر سازی کند که کودک خود را در صحنه داستان ببیند و مطالب و محتوای آن برای کودک قابل درک و قابل تجسم باشد. قصه بهتر است کودکان را با آداب و سنن جامعه آشنا کند. و ریشه های کجروی و انحرافات را بخشکاند. قصه باید روحیه ی شادی و نشاط، شجاعت، شهامت، عزت نفس، حق جویی و گذشت و یاوری به همنوعان را تقویت و نوجویی را زنده کند. و صفات منفی همچون زبونی، پستی، ناتوانی، تسلیم طلبی، تنبلی، وابسته بودن و... را نیز طرد و محکوم کند. ضمناً در داستان نباید از موجودات خیالی و ترسناک که باعث ترس کودک می شود استفاده کرد.
قصه گویی می تواند علاقه به کتاب خواندن و مطالعه را افزایش داده و کودک را با مجموعه ای از لغات و نحوه کاربرد آنها آشنا کند و بدین طریق درک کودک را بالا ببرد. قصه می تواند پرسش های زیادی را برای کودک طرح کند و زمینه پرورش قدرت خلاقیت کودکان را نیز فراهم نماید.
منابع:
حجازی بنفشه، ادبیات کودکان و نوجوانان مهاجری زهرا- مجموعه ی افسانه های ایرانی
شعاری نژاد علی اکبر، ادبیات کودکان
رحمان دوست مصطفی، قصه گویی
قائمی علی، تربیت و بازسازی کودکان
منبع:نشریه بهداشت روان، شماره 35.