سخن ماه ؛ عبرت های زلزله های مکرر و ویرانگر!

سخن ماه

مهدی پیشوائی

«تقصیر ما است نه تقصیر زلزله » ، «کوره داغ امتحان، برای مردم و جمهوری اسلامی » ، «پیش از زلزله های دیگر» ! .

آنچه در بالا خواندید، تیتر و عنوان سرمقاله های این مجله است که در تاریخ های: خرداد1351، مرداد1369، و اردیبهشت 1376، به ترتیب به مناسبت زلزله های «قیر» و «کارزین » ، «رودبار» و «منجیل » و «بجنورد» و «اردبیل » چاپ شده است و می توان به عنوان نمونه هایی از بحث های مربوط به زلزله در این مجله از آنها نام برد .

آنچه باعث شد برگردیم و به بحث های مربوط به زلزله را از سی سال پیش به این طرف، در این مجله مرور کنیم، زلزله اخیر استان «قزوین » «و «زنجان » و «همدان » است که در اول تیرماه گذشته رخ داد و براساس آمار رسمی، متاسفانه بیش از دویست نفر کشته به جا گذاشت و خسارات و ضایعات فراوانی در مناطق روستایی به بار آورد و تعدادی از روستاها صددرصد تخریب گردید . به همین مناسبت، پیش از پرداختن به دنباله بحث، این ضایعه را به مردم شریف مصیبت دیده تسلیت عرض نموده مراتب تاسف و اندوه عمیق و همدردی هیات تحریریه و عموم نویسندگان مجله را اعلام می داریم .

×××

حقیقت این است که با توجه به این که کشور ما در خط زلزله قرار گرفته و با توجه به زلزله های ویرانگری که هرچند سال یکبار، در یکی از مناطق کشور رخ می دهد، هرچه درباره زلزله و راههای پیشگیری از عواقب آن بحث شود، «سخن نامکرر» است . گرچه در سالهای اخیر، مساله زلزله، در حد بحث و بررسی، و طرح مباحث نظری، قدری جدی گرفته شده و حتی جهت آموزش دانش آموزان در زمینه رویارویی با پدیده زلزله، جزء متون درسی آموزش و پرورش قرار گرفته است و تمرین های عملی نیز در زمینه امدادرسانی گاهی در محدوده برخی مدارس برگزار می گردد، اما هنوز بین آنچه هست و آنچه باید باشد، فاصله بسیار زیاد است .

واقعیت این است که باید به جای پرداختن به «معلول » ها، به سراغ «علت » رفت و با علت مبارزه کرد، درحالی که ما در مورد زلزله، همواره به معلول که همان ویرانی خانه ها و اماکن و کشته شدگان و قربانیهای زلزله و امدادرسانی و بازسازی مناطق مسکونی و امثال اینهاست، می پردازیم، درحالی که علت، ساخت و سازهای نامناسب است و باید یک سیاست کلان، ساخت و سازها را به گونه ای طراحی و اجرا کنیم که در برابر زلزله مقاوم باشد .

به گفته کارشناسان، هزینه مقاوم سازی خانه ها و ساختمان ها در برابر زلزله، در صد قابل تحملی از مجموع هزینه ساختمان را - در هر حدی از وسعت یا مرغوبیت که باشد - تشکیل می دهد، اما از آن جا که این مساله در فرهنگ عمومی ما جایگاه لازم را نیافته است، و از طرف دیگر با وجود امکانات و ظرفیت های وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداری ها، و با وجود داشتن فنی و راهکار علمی، هنوز آن گونه که باید، از طرف دولت جدی گرفته نمی شود، نتیجه آن شده است که نوع خانه ها و ساختمان های روستایی و شهری ما، در برابر زلزله بی دفاع است . چگونه است که خانه ها را در برابر گرما و سرما مجهز می کنیم، پشت بام ها را در برابر باران و برف، آسفالت یا ایزوگام می کنیم، و مدتی است با آلودگی محیط زیست - هرچند با تاخیر چند ساله - مبارزه می کنیم، اما خانه ها را در برابر زلزله که هر لحظه ممکن است رخ بدهد، ایمن نمی سازیم؟! فکر نکنیم که زلزله همیشه قرار است در بوئین زهرا، آوج، بجنورد و اردبیل و یا مثلا در گوشه ای از بوشهر اتفاق بیفتد، این احتمال را نیز جدی بگیریم که - فارغ از شیطنت های برخی رادیوهای بیگانه یا شایعه های مطبوعاتی - اگر روزی - خدای ناکرده - زلزله ای شدید، در تهران رخ دهد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟!