کتاب شناسی

خلاصه المناقب

خلاصة المناقب (شرح قصیده برده) مولی علی بن حسن زواره ای، به کوشش سیدحمید مهری خوانساری، انتشارات مجمع ذخائر اسلامی، چ اول، 1383، 431 ص، وزیری.

درباره کتاب

این کتاب، شرحی است بر یکصد و شصت و یک بیت قصیده لامیه بوصیری. این قصیده که به خامه توانای ابوعبدالله شرف الدین محمدبن سعید (قرن 7) شاعر و ادیب مصری به رشته تحریر در آمده است، یکی از شاهکارهای ادبیات عرب محسوب می شود و از جهت علاقه و اهتمام خاصی که علما و شعرا به حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله و این قصیده پرمعنا داشته اند، شروع مختلفی بر این اثر نفیس نگاشته اند که یکی از شرح مولی علی بن حسن زواره ای است.

درباره مؤلف کتاب

علی بن حسن زواره ای از علمای بزرگ قرن دهم است که از شاگردان برجسته محقق کرکی محسوب می شود. از این عالم بزرگ، آثار و تألیفات بسیاری برجای مانده است. مانند:

1. ترجمة الخواص در تفسیر قرآن.

2. روضة الاسرار در ترجمه و شرح نهج البلاغه.

3. مکارم الکرائم در ترجمه کتاب مکارم الاخلاق طبرسی.

4. مفتاح النجاح در ترجمه عدة الداعی ابن فهد.

5. تحفة الدعوات در اعمال سال و...

6. خلاصة المناقب در شرح و ترجمه قصیدة لامیه بوصیری.

شارح در این کتاب، ابتدا معانی بعضی لغات قصیده را بیان می کند، سپس شروع به تجزیه و ترکیب می نماید و پس از آن معنای فارسی ادبیات را به زبانی ساده و شیوا بیان می کند.

فهرست کتاب

این کتاب دارای ده فصل است:

فصل اول: در غزل شامل دوازده شعر.

فصل دوم: در ذکر نفس و منع از هوای نفس شامل شانزده شعر.

فصل سوم: در مدح پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله شامل سی شعر.

فصل چهارم: در بیان مولد نبی اکرم شامل سیزده شعر.

فصل پنجم: در ذکر معجزات پیامبر شامل شانزده شعر.

فصل ششم: در شرف قرآن کریم شامل هفده شعر.

فصل هفتم: در شرح معراج نبوی شامل سیزده شعر.

فصل هشتم: در غزوات پیامبر اکرم شامل بیست و دو شعر.

فصل نهم: در توسل به وجود مقدس رسول اللّه شامل دوازده شعر.

فصل دهم: در مناجات و عرض نیاز به درگاه قاضی الحاجات شامل ده شعر.

دیوان منصور حافظ

دیوان منصور حافظ، به کوشش سید احمد بهشتی شیرازی، انتشارات روزنه، چ اول، 1378، یک جلد، 540 ص، وزیری.

اهمیت کتاب

این کتاب، مجموعه ای است از غزلیات عرفانی که همگی در مدح و منقبت حضرت محمد صلی الله علیه و آله سروده شده است. منصور حافظ در دیوان خود، در حدود هزار غزل گفته و در همه آنها با نام و یاد و خیال شاه انبیا و سلطان اولیا، محمد مصطفی صلی الله علیه و آله عشقبازی کرده است.

;یک نعت چنین کسی ندارد

;تو بیشتر از هزار داری

او سخنی را سخن می داند که نعت رسول اللّه صلی الله علیه و آله باشد. او کلامی را کلام می داند که در مناقب آل طه گفته شده باشد:

سخن که وصف محمد بود، سخن باشد

سخن که نعت و مناقب بود، حسن باشد

سخن که وصف حبیب است، جوهر کافی است

سخن که نعت بود، لؤلؤ عدن باشد

شاعر در سراسر دیوان خود، خود را درویشی توصیف می کند که دنباله رو و شیعه پیامبر و آل او است:

ز من مپرس که منصور کیست، درویش است

;که گرد آل عبا از پی عطا گردد

درباره شاعر

نام این شاعر گمنام در هیچ یک از تذکره های شاعران فارسی زبان نیامده و هیچ رد و نشانی از این شاعر عظیم الشأن قرن نهم در کتاب ها یافت نشده است. لاجرم مصحح کتاب، به وسیله شعر خود او به شرح احوال و روزگارش پرداخته است:

اول اینکه او شیرازی است و از ظلم و جور حاکمان خطه شیراز در قرن نهم به خاندان عصمت و طهارت شکوه و شکایت می کند. دیگر آنکه، همچنان که از نامش پیداست، حافظ قرآن کریم بوده است. دیگر اینکه به همجواری حضرت میر سیداحمد معروف به شاهچراغ، برادر امام رضا علیه السلام افتخار می کند:

;بهشت باقی ای منصور و عمر جاودان دریاب

;مزار احمد موسی رضا شاه جهان دریاب

منصور حافظ در بیشتر غزلیات خود از ابیات و مصادیع حافظ شیرازی استفاده کرده است. هم کلام خود را با کلام خواجه زینت داده و هم کلام او شرح گونه ای است بر ابیات خواجه شیراز.

;از برحق آمده ای مرحبا	;شاه اوالعزم و رسول خدا
;هر که رضای تو طلب کرد یافت	;روضه رضوان و لقا و رضا
;منزل خوف است سرای جهان	;کعبه کوی تو مقام رجا
;گر تو به سویش نظری افکنی	;آمده آیینه به روی صفا
;هم دهنت چشمه آب حیات	;هم نفست همدم باد صبا
;در سرِ زلفت زده دست امید	;دامنِ فضلت نکند دل رها
;در تو رسد جان به ثبات قدم	;هست طریق تو طریق وفا
;ساقی کوثر که حریف تو شد	;خورده ز جام تو شرابِ بقا
;فیض علی را رضی اللّه عنه	;دیده ام از احمد موسی رضا
;سلطنت باطنی و گنج فقر	;یافته ام از کرم مرتضا
;پیروی عترت او می کنم	;در ره دین از کشش مصطفا
;دعوت منصور شود مستجاب	;چون ببرد نام تو وقت دعا

(ص 3)

سیرت رسول اللّه صلی الله علیه و آله

 

سیرت رسول اللّه صلی الله علیه و آله ، ترجمه رفیع الدین اسحاق بن محمد همدانی (قاضی ابرقوه) به کوشش اصغر مهدوی، انتشارات خوارزمی، چ سوم، 1377، دو جلد، وزیری.

 

این کتاب، مجموعه ای است کامل و مدون از اخبار و روایات مربوط به ظهور اسلام و شرح احوال و جنگ های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله محمدبن اسحاق بن یسار مطلبی، اخباری را جمع کرده و همچنین کتاب خود را که درباره شرح احوال پیامبر صلی الله علیه و آله تدوین نموده است، برای شاگردان و راویان چندی تقریر کرده است. از آن جمله یکی زیاد بن عبداللّه بکایی (متوفی 185) است که محمدبن اسحاق کتاب خود را دوبار به او املا کرده و او آن را به رشته تحریر درآورده است.

شاگرد بکایی، ابومحمد عبدالملک بن هشام (متوفی 218) آن کتاب را پس از استماع از استاد خود و حذف فقراتی و آوردن اضافاتی چند به صورتی که اکنون موجود و به «سیرة رسول اللّه » یا «سیرة النبویه» مشهور است، تدوین کرده است. این کتاب را در قرن هفتم، یکی از علمای ابرقوه در قرن هفتم به فارسی برگردانده است.

درباره محمدبن اسحاق

ابوعبداللّه محمدبن اسحاق بن یسار مطلبی از زمره موالی است که در مدینه در حدود سال 85 هجری متولد شده و در همانجا نشو و نما یافته است.

او در مدینه در جمع آوری وسماع اخبار، اعم از مکتوب و غیر مکتوب گذراند و در آغاز قرن دوم هجری از نمایندگان بزرک نسل دوم حوزه علمی مدینه کسب علم کرد.

محمدبن اسحاق، تنها به استماع سخنان اساتید نامی خود اکتفا نکرد و در یک تلاش دائم کوشید تابه شخصه احادیث و اخبار را از زبان راویان مشهور و کسانی که با اصحاب و تابعین نزدیک پیغمبر ارتباط داشتند و توانسته بودند، معلوماتی را به دست آوردند، بشنود و جمع آوری کند.

در اثر این کوشش ها محمدبن اسحاق، نه تنها در علم تاریخ و اخبار مربوط به وقایع و قصص و مغازی شهرت یافت و سر آمد زبان به شمار آمد، بلکه در روایت احادیث مربوط به احکام و سنن، ثقه و صاحب رأی شد، محسود همگان گردید.

گرچه کتاب سنن او مفقوده شده است برخی از روایات او را در کتاب ها و مجموعه های حدیث می توان یافت.

فهرست کتاب

باب اول و دوم: در نسب پیغمبر صلی الله علیه و آله (از اولاد اسماعیل، حکایت اصحاب اخدود و...)

باب سوم: در تعاقب ولات خانه کعبه از عهد اسماعیل تا عهد پیغامبر صلی الله علیه و آله

باب چهارم: در ظاهر شدن چاه زمزم و...

باب پنجم: در ذبح عبداللّه پدر پیغمبر صلی الله علیه و آله و...

باب ششم: در مولود پیغمبر ما صلی الله علیه و آله و...

باب هفتم: در شیر خوردن پیغمبر صلی الله علیه و آله و...

باب هشتم: در کفالت ابوطالب، سید را و...

باب نهم: در اوصاف واخلاق پیغمبر ما و...

باب دهم: در تقدیم داشتن قریش، سید را پیش از مبعث و...

و...

 

 

 

 

 

شرف النَّبیّ

 

شرف النبی و معجزاته، ابوسعید واعظ ترجمه نجم الدین محمود راوندی،تصحیح محمد روشن، انتشارات بابک، چ اول، 1361، 728 ص، وزیری.

اهمیت کتاب

شرف النبی و معجزاته، اثر نامدار ابوسعید عبدالملک بن ابوعثمان محمد واعظ خرگوشی (قرن پنجم) از سیره های معروف پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است که به نام های «سیر المصطفی»،«دلائل النّبوّة»، «شرف النّبوّة» و «شرف المصطفی» نیز خوانده شده است.

حاج شیخ عباس قمی در «الکنی و الالقاب» درباره مؤلف کتاب می نویسد: ابوسعد عبدالملک بن محمد نیشابوری حافظ واعظ، مؤلف کتاب شرف المصطفی، زاهد واعظ یکی از معروفین به کارهای خیر و نیکی وعالم و زاهد و فاضل بوده به عراق و حجاز و دیار مصر کوچیده وعلما و اساتید را دریافته و تصنیفات سودمندی تألیف کرده تا گوید:

مجاورحرم شریف خدا در مکه شده، سپس به وطنش در نیشابور برگشته و جان و مال در راه غریبان و مستمندان آبرومند و درمانده داده و بیمارستان ساخته، و جمعی از یاران خود را به پرستاری آنان گماشته. وفاتش در سال 406 در نیشابور بوده است.

این اثر ارجمند به کوشش نجم الدین محمود بن محمد بن علی راوندی در قرن ششم به فارسی ترجمه کرده است.

فهرست کتاب

در ظاهر شدن نور رسول صلی الله علیه و آله در آفرینش رسول صلی الله علیه و آله در صفت آداب رسول صلی الله علیه و آله ، در صفت اخلاق رسول صلی الله علیه و آله ، نام های رسول صلی الله علیه و آله ، تفضیل رسول صلی الله علیه و آله بر پیغمبران، شرف های رسول صلی الله علیه و آله ، ذکر جدات رسول صلی الله علیه و آله از قبل مادر، ذکر جدات رسول صلی الله علیه و آله ازقبل پدر، ذکر فضیلت اهل بیت، ذکر حج و عمره رسول صلی الله علیه و آله و...