فرزانه درویشی؛ کارشناسی ارشد مامایی، عضو انجمن علمی مامایی ایران
اگر به طور خلاصه نگاهی به تغییرات رخ داده مادری و جنینی در ماه دوم بیندازیم خواهیم دید که اغلب تغییرات جسمانی مادر مانند تهوع و استفراغ، درد و حساسیت سینه‌ها و همچنین اغلب اندام‌های جنین خصوصاً اندام‌های حیاتی مثل مغز، نخاع، دستگاه قلبی-عروقی، انگشتان دست و پا، گوش‌ها، دهان و بینی تشکیل شده است.
در اواخر ماه دوم، جنین از لحاظ ظاهری شباهت بیشتری به انسان پیدا کرده و آماده ورود به ماه سوم یعنی هفته 9 تا 12 بارداری است.
هفته نهم
در این هفته از بارداری میزان هورمون حاملگی به بالاترین میزان خود می‌رسد.
مادر از ماه سوم به تدریج با بارداری خود سازگاری پیدا می‌کند و آن را می‌پذیرد و از همین هفته با دنبال کردن تست‌های غربالگری سلامت جنین، نگران سلامتی این موجود کوچک و دوست داشتنی است.
با شروع ماه سوم اندازه پستان‌ها افزایش می‌یابد و عروق ظریفی درست در زیر پوست دیده می‌شود.
هاله و نوک پستان‌ها به طور چشمگیر بزرگتر و تیره‌تر می‌شوند و گاهی ممکن است مایع غلیظ و زرد رنگی که کلستروم یا آغوز نام دارد از آن ها خارج شود که نباید دستکاری و تحریک شوند.
با بزرگ شدن پستان‌ها و کشیدگی پوست روی آن ممکن است استریا یا ترک‌‌های پوستی صورتی رنگی بر روی سینه‌ها ایجاد شود که گاهی از لحاظ ظاهری برای مادرها خوشایند نیست و ممکن است ایجاد خارش کند؛ در این شرایط چرب کردن ملایم پوست با روغن زیتون یا مرطوب کردن آن با عرق نعنا اغلب باعث کاهش علائم می‌شود اما باید دقت شود که از ماساژ سینه و نوک سینه ها خودداری گردد.
تغییرات جنینی در این سن بارداری
جنین تا این مرحله بحرانی‌ترین مرحله رشد خود را پشت سر گذاشته و از این سن تنها به تکثیر و تکامل سلول‌ها و اندام‌های تشکیل شده می‌پردازد.
از این هفته به بعد اندام‌های حسی و حرکتی مانند ماهیچه‌ها و اعصاب شروع به فعالیت می‌کنند اما این حرکات برای مادر قابل درک نیست.
کلیه‌های جنین شروع به تولید ادرار می‌کند، دنبالچه جنینی کاملاً از بین می‌رود و جنین رفته رفته بیشتر شبیه به یک انسان کامل می‌شود.
در این سن بارداری اندام های تناسلی خارجی شروع به شکل گرفتن می‌کند اما تا چند هفته دیگر قابل تمایز به جنس پسر یا دختر نیست.
چشم‌ها به طور کامل شکل می‌گیرند اما تا هفته 27-26 به صورت نیمه بسته یا بسته هستند.
روده‌ها در بند ناف قرار دارند.
هفته دهم و یازدهم
از روز 70 پس از لقاح یا تقریباً از هفته دهم هورمون حاملگی (HCG) به تدریج شروع به کاهش می‌کند.
حجم مایع آمنیوتیک (مایعی که جنین در درون آن شناور است) در این سن بارداری 30 میلی‌لیتر است و به تدریج افزایش می‌یابد.
روده‌ها از بندناف وارد شکم می‌شوند و مرحله اول تکامل ناخن‌های دست رخ می‌دهد.
عروق خونی جفت (اندامی که از طریق بند ناف به جنین غذا و اکسیژن می‌رساند) به سرعت در حال تکثیر است تا وظیفه خود را در انتقال مواد مغذی به جنین بهتر انجام دهد.
هفته دوازدهم
در هفته 12 رحم شروع به خارج شدن از لگن می‌کند و در زیر شکم به زحمت قابل لمس است.
با پشت سر گذاشتن این هفته و عبور از ماه سوم بارداری خطر سقط جنین بسیار کاهش می‌یابد و مادر می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را به تدریج افزایش دهد اما همچنان اجازه بلند کردن اجسام سنگین و فعالیت‌های نفس گیر را ندارد و با اجازه پزشک می‌تواند فعالیت‌های جنسی خود را از سر گیرد.
با عبور از ماه سوم انتظار می‌رود حالت تهوع و استفراغ و حال عمومی ناخوشایند مادر کاهش یابد و مادر به طور منظم شروع به وزن‌گیری کند.
تغییرات جنین در این سن چگونه است؟
طول جنین از فرق سر تا نشیمنگاه او به 7-6 سانتی‌متر می‌رسد، انگشتان دست و پا به طور کامل از هم جدا شده اند، پوست و ناخن ها شکل می‌گیرد و موهای ابتدایی به صورت پراکنده ظاهر می‌شوند.
پوست هنوز شفاف است و رگ‌های خونی پدیدار هستند.
جنین در این سن شروع به حرکات خود به خود می‌کند، گردن کاملاً مشخص است، دستگاه تناسلی خارجی به تدریج نشانه‌های قطعی جنسیت پسر یا دختر بودن را نشان می‌دهد و سونوگرافیست‌های مجرب می‌توانند در این سن بارداری، جنسیت را تشخیص دهند؛ اما به طور معمول تشخیص قطعی آن تا چند هفته دیگر صورت می‌گیرد.
