پای درس علی (زنگ دوم)

محورهای اتحاد در نهج البلاغه

به اعتقاد مولا علی ، اتحاد محورهایی دارد که باید حول آن ها به همدلی رسید. اول آن ها خدا و پیامبر است؛ من و تو تردیدی نداریم که لا اله الا الله و محمد رسول الله شعار مشترک همه مسلمان هاست و همه اعم از شیعه و سنی به آن دو عشق می ورزند. امیرمؤمنان بر سر برخی دانشمندان فریاد می زند که با وجود خدای واحد و کتاب و پیامبر واحد نباید این قدر اختلافاتتان گسترده باشد و جامعه را به هرج و مرج بکشاند؛ یعنی خدا و پیامبرش می توانند سر فصل های خوبی برای اتحاد باشند،1 و من و تو، در وقت اختلاف، به یاد هم بیاوریم که خدا و پیامبرمان یکی است. تازه خود مولا در جنگ صفین، در گزارش خود می فرماید که با اهل شام درگیر شدیم در حالی که به ظاهر پروردگارمان و پیامبرمان یکی بود.2 یعنی با وجود خدا و پیامبر واحد، می شد که کارمان به نزاع نکشد، اما یاغی گری معاویه کار را به نبرد کشاند.

مولای ما، دین و مکتب را هم محور وحدت می داند؛ آن چیزی که حتماً تو هم به آن فکر کرده ای. حس نمی کنی که افرادی که یک دین دارند بیش تر با هم متحدند؟ حس نمی کنی که مثلاً مسیحی های یک شهر بیش تر به هم مهر می ورزند و علاقه نشان می دهند؟! حالا نیم نگاهی به وضعیت مسلمانان بیانداز و ببین گاه سران کشورهای عربی، به راحتی از کنار کشته شدن صدها فلسطینی می گذرند و انگار نه انگار آنان مسلمان اند آنان مگر کلام مولا را نشنیده اند که: واقعیت جز این نیست که همگی شما براساس دین خدا برادرید.3 نمی دانم! تنها این را می دانم که روزانه صدها مسلمان بی گناه در عراق و افغانستان و فلسطین کشته می شوند و برخی از مسلمانان، به فکر معیشت خودند و حتی لحظه ای به این مسائل نمی اندیشند و تازه با شهامت خود را مسلمان می دانند، و در مقابل، چند میلیون یهودی، چنان با هم متحدند که از کیان جعلی اسرائیل مانند ناموس خود محافظت می کنند و همه پول و آبروی خود را در خدمت آن قرار می دهند. چه قصه غم انگیزی!

بگذار به کلام مولا برگردیم که قرآن را محور خوبی برای اتحاد و پیوند اجتماعی می داند و همگان را به نوشیدن از این چشمة زلال معرفت دعوت می کند. مسلمانان تا وقتی که بر محور قرآن گرد هم ایند دچار چنددستگی و تشتت نمی شوند؛ اما باید مراقب بود که گاه دشمن از ظاهر قرآن سو استفاده می کند و من و تو را فریب می دهد، چنان که در صفین یاران آن حضرت را فریب داد. معاویه دستور داد که قرآن ها را بر سر نیزه کنند و اعلام کنند قرآن، میان ما و شما داور باشد. نصیحت های علی در اینکه این ماجرا نیرنگ معاویه است سودی نبخشید و افراد، مولای ما را مجبور به قبول پیشنهاد معاویه کردند. پس از آن ماجرا که نیرنگ معاویه آشکار شد، خوارج به علی گله کردند که چرا حکمیت را پذیرفتی؟ و آن حضرت در پاسخ به آنان فرمود که قرار شد که داوران براساس قرآن عمل کنند و هر چه قرآن گفت، حاکم باشد و تازه، شما مرا به قبول داوری مجبور کردید در حالی که من نمی خواستم قبول کنم. آن حضرت در پاسخ به خوارج، درباره قرآن فرموده است: احیای قرآن، مفهومی جز اتحاد بر محور آن ندارد.4

مولا، امامت را محور وحدت می داند. به این چیزی که می گویم کمی فکر کن:

ایا با حکمت و مهربانی پیامبر سازگار است که دل هایی را که در طی 23 سال به هم پیوند داده و میان آن ها برادری برقرار کرده، به حال خود رها کند تا شهر به هرج و مرج کشیده شود و زحمات او برباد رود؟ ایا با حکمت و مهربانی او سازگار است که اتحاد پدید آمده در جامعه مسلمانان را فراموش کند و مردم را مثل گله بدون چوپان رها کند و به آن ها بگوید: بعد از من خود دانید! و هر کسی را که دلتان خواست به رهبری انتخاب کنید؟ پیامبری که ما او را می شناسیم چنین نمی کند. او از پدر و مادر به انسان ها دلسوزتر است و به خوبی می داند که جامعه بدون امام و راهنما بسیار آسیب پذیر است و خیلی زود از هم می پاشد. مولا علی نیز به این حقیقت اشاره می کند که امامت و رهبری، محور اتحاد امت است و جامعه بدون امام و رهبر راستین، خیلی زود طعم شکست را می چشد. آن حضرت دربارة خود ـ که امام بر حق و جانشین رسول خد(ص) و خلیفه مسلمانان است ـ فرموده است: واقعیت جز این نیست که من قطب آسیابم، چرخ های کشور باید بر محورم بچرخد و من در جای خویش ثابت بمانم. اگر لحظه ای جایگاهم را رها کنم، مدارش سرگردان می شود و سنگ زیرین آن به لغزش می گراید.5

حالا نوبت توست که به آنچه آمد، خوب فکر کنی و بکوشی که دوستی ها و هم دلی هایت بر محور خدا، پیامبر، امامت، دین و مکتب باشد نه بر محور شیطان و کفر. حالا نوبت توست که به کلام مولایت فکر کنی که ایا تاکنون همان گونه که او می خواسته بوده ای یا نه، و اگر نه، چرا؟ من همین قدر می دانم که امسال که سال اتحاد است، می توان به یک هم دلی منطقی و خداخواهانه رسید؛ آن پیوند و همدلی که هیچ وقت پایان نمی پذیرد.