کاهو ، آهن خوراکی

کاهو یکی از قدیمیترین سبزیجات دنیا است منشاء آن در هندوستان و آسیای مرکزی می باشد . کاهو طبق مدارکی که بدست آمده از شش قرن قبل از میلاد در ایران مصرف می شده است و یک قرن قبل از میلاد به روم راه یافته و غذای مهمی برای رومیان بوده است . کریستف کلمب تخم کاهو را به دنیای جدید برد بطوریکه از اوائل قرن پانزدهم میلادی کاهو در هائیتی و باهاما کشت می شده است . کاهو گیاهی است یکساله که دارای برگهای پهن و دراز و سبز روش می باشد و با طعم کمی شیرین .
انواع مختلف کاهو که در حال حاضر در آمریکا کشت می شود حدود 16 نوع می باشد که در تمام طول سال وجود دارد، روی هم رفته دو دسته کاهو وجود دارد :
1-کاهوی پرورشی و اهلی که در سالاد استفاده می شود که کاهوی گرد Head Lettuce و کاهوی ایرانی Romano Lettuce از انواع مهم آن است .

2- کاهوی وحشی یا کاهوی خودرو .

کاهوی ایرانی از نظر مواد غذایی از کاهوی گرد بهتر است . کاهوی گرد ارزش غذایی چندانی ندارد زیرا دارای مقدر زیادی الیاف است که تولید گاز و نفخ در معده می کند .
این ماده غذایی بویژه حاوی ویتامین C است که ضد اسکوربوت است. کاهو ارزش غذایی چندان ندارد، اما از لحاظ درمانی فوق العاده است مملو از نمکهای معدنی است که خاصیت قلیایی دارند. بنابراین، سبب تصفیه خون می شود به حفظ هوشیاری مغز و سلامت بدن کمک می کند. برگهای بیرونی کاهو ارزش خوراکی بسیار دارند.
این برگها بیشتر در معرض نور آفتاب قرار می گیرند و نسبت به برگهای داخلی که فشرده ترند ویتامین بیشتری دارند. هرچه کاهو سبزتر باشد ویتامین بیشتری دارد.
کاهو محتوی چند ماده مهم و شفابخش است. برای بدن مفید است. به مغز، دستگاه عصبی و ریه ها کمک می کند. آب کاهو، خنک و شادابی بخش است. میزان فراوانی منیزیم در آب آن وجود دارد که سبب تقویت بافت عضلانی، اعصاب و مغز می شود. آب کاهو جنبه درمانی دارد.
بهتر است، برگهای سبز تیره آن مصرف شوند. برگهای داخلی یا مغز کاهو که روشن تر و سفیدترند را مصرف نکنید. برگهای سبز محتوی کلروفیل و مواد مغذی هستند در حالی که مغز کاهو این مواد را ندارد.
کاهو مملو از سلولز است که حجم مواد داخل روده و حرکات روده را افزایش می دهد، بنابراین، در درمان یبوست بسیار مفید است. کاهو در درمان بی خوابی مؤثر است. چرا که ماده خواب آوری به نام لکتوکاریوم دارد که سه درصد یا کمتر کربوهیدرات دارد. پس ماده غذایی مناسب برای درمان دیابت است.
افراد دیابتی می توانند به راحتی از آن استفاده کنند. کاهو میزان قابل توجهی آهن دارد و بنابراین هموگلوبین ساز است. برای درمان کم خونی مفید است، میزان آهن قابل جذب از این طریق بسیار بیشتر از جذب آهن غیر آلی است.

ترکیبات شیمیایی:

در صد گرم کاهوی ایرانی مواد زیر موجود است :
آب 94 گرم
انرژی 18 کالری
پروتئین 1/2 گرم
موادنشاسته ای 0/1 گرم
کلسیم 65 میلی گرم
فسفر 25 میلی گرم
آهن 1/5 میلی گرم
چربی 0/2 گرم
کلسیم 18 میلی گرم
سدیم 10 میلی گرم
پتاسیم 250 میلی گرم
ویتامین آ 500 واحد
ویتامین ب 1 0/5 میلی گرم
ویتامین ب 2 0/08 میلی گرم
ویتامین ب 3 0/4 میلی گرم
ویتامین ث 10 میلی گرم
ارسنیک 0/02 میلی گرم
اسید اگزالیک 0/003 میلی گرم
کاهو ضمنا دارای مواد معدنی مانند نیکل ، کبالت ، سولفور و مس می باشد
مواد شیمیایی کاهو عبارتند از : لاکتوکاروم Lactucarum ( که ماده ای است مخدر ) موم ، رزین ، مالیک اسید و سوکسی نیک اسید ، لاکتوم کاروم خواب آور و مسکن است .
از لاکتوم کاروم بعنوان داروی خواب آور و مسکن و نیز در چشم پزشکی برای گشاد کردن مردمک چشم استفاده میشود .
از کاهو همچنین ماده ای بنام تریداس Thridace گرفته می شود که مسکن و ضد درد است . برای تهیه تریداس ساقه کاهو رسیده را تکه تکه کرده وشیره آنرا با فشار خارج می سازند . این شیره را سپس حرارت داده تا در اثر حرارت مواد آلومینی آن منعقد می شود در نتیجه مایعی صاف بدست می آید . این مایع را تحت درجه حرارت کم و در خلاء حرارت داده که تریداس بدست می آید . این مایع را می توان خشک کرد و بصورت پودر درآورد .

فواید کاهو برای سلامتی بدن :

کاهو از نظر طب قدیم ایران سرد و مرطوب است. دانشمندان علم تغذیه و گیاهشناسی برای کاهو خواص متعددی را بیان کرده اند که در ذیل به تعدادی از آنها میپردازیم:
1- کاهو، یک داروی تسکین دهنده و آرام بخش طبیعی است، زیرا شامل مقدار کمی از یک ماده ی شیمیایی به نام لاکتوسین (LACTUCIN) است که وقتی به مقدار زیاد مصرف گردد، موجب سستی در بدن میشود.
2- کاهو خون را صاف و تمیز میکند. لذا امام صادق (ع) فرمود: کاهو بخورید، زیرا خون را صاف میکند.(بحارالانوار/ج14)
3- کاهو بویژه نوعی از آن که دارای برگ های زرد است، غذایی زودهضم است و خواب آرامی را به دنبال دارد. از این رو رسول خدا(ص) فرمود: کاهو، خواب آور و برای هضم غذا مفید است. (بحارالانوار/ج14)
4- امام رضا (ع) به شیعیان خود توصیه می فرمودند: تامی توانید کاهو بخورید ، زیرا کاهو رقت خون را از بین می برد و بهتر از سایر سبزی ها، خون را تصفیه می نماید.
5- کاهو دارای آهن فراوان است که برای خونسازی در بدن لازم است.لذا از مؤثرترین و طبیعی ترین درمان های کم خونی است.
6- کاهو، بینایی را تقویت میکند.
7- کاهو موی سر را به رنگ سیاه زیبائی در می آورد، به خصوص اگر ناشتا خورده شود.
8- کاهو خواب آور و آرام بخش است.
9- کاهو برای ضعف اعصاب مفید است.
10- کاهو سرشار از آب (بیولوژیک) می¬باشد و املاح معدنی نیز دارد.
11- کاهو، ضدیبوست و خشکی مزاج است.
12- کاهو، چهره¬ی انسان را با طراوت و در گونه های صورت، سرخی زیبایی پدید می آورد.
کاهو خون را صاف و تمیز می کند. همچنین به علت داشتن آهن فراوان، برای درمان کم خونی مفید است.
13- اگر کاهو را با سکنجبین یا سرکه بخورند، اشتها آور است.
14- شصت گرم کاهو را اگر در یک لیتر آب به مدت یک ساعت با آتش ملایمی بجوشانید، جوشانده ای به دست می آید که خواب آور و بطور ملایم ملین (نرم کننده) است و کبد را از سموم پاک می کند.
15- جوشانده ی فوق، در هنگام اختلالات کبدی بخصوص یرقان (زردی) مفید و موثر است.
16- کاهو زخم های مجاری ادرار و مثانه را درمان می کند.
17- کاهو قوای جنسی را تقویت می کند.
18- برای برطرف کردن درد سینه کاهو را بپزید و بخورید.
19- زنان شیرده اگر می خواهند که شیرشان زیاد شود، باید کاهوی پخته بخورند.
20- کاهو ضد تورم است و ورم غدد لنفاوی را برطرف می کند.
21- چنانچه کاهو مخلوط با عصاره ی هویج خورده شود، بر خاصیت آن افزوده می گردد.
22- به علت اینکه تمام انواع کاهو سبزینه(کلروفیل) دارند، می توان شیره ی تمام انواع آن را گرفت. بهترین قسمت برای گرفتن شیره، برگ های خارجی کاهو است که بالاترین کلروفیل را دارد.
23- کاهو یک طبیعت آرام دهنده دارد و درد معده را تسکین می دهد .
24- کاهو ملین و ادرار آور است و برای بهبود بند آمدن ادرار تجویز می شود.
25- کاهو برای معالجه ی یرقان ، انسداد مجاری طحال و کبد مفید است.
26- کاهو برای اشخاص عصبانی و پریشان مفید است، زیرا خواب راحت و آرامی ایجاد میکند، لذا اشخاصی که مبتلا به تپش قلب و بی خوابی هستند باید هنگام شب، قبل از خواب کاهو بخورند.
27- اگر کاهوی سوخته را به صورت پودر درآورید و بر روی جوش ها و زخم ها بپاشید، برای التیام جراحات و ترمیم آنها مفید است.
28- مصرف کاهو، انزال منی بطور دائم، احتلام مکرر، تکرر ادرار را شفا می بخشد، بدین منظور باید مقدار 7 گرم تخم کاهو را به صورت گرد یا جوشانده تناول کنید.
29- برگ های سبز کاهو بیشتر از برگ های سفید دارای ویتامین C است و علاوه بر آن مقدار نسبتاً زیادی ویتامینA و ویتامین E دارد.
30- هر 28 گرم کاهو، 3 کالری ارزش انرژی زایی دارد.

مهمترین خواص دارویی کاهو

• درمان آفتاب سوختگی: کمپرس و ضماد پخته کاهو درمان آفتاب سوختگی است.
• تقویت ریشه مو: نوشیدن مخلوطی از عصاره‌های کاهو ، هویچ و یونجه ، ریشه مو را تقویت می‌کند.
• برطرف کردن سرخی صورت: برگهای سبز کاهو را بکوبید و به مدت نیم ساعت روی قسمتهای سرخ صورت قرار بدهید سپس صورت بشویید. این کار را چند بار تکرار کنید تا مقصود حاصل شود.

خواص تخم کاهو

• تخم کاهو مخرب و خواب آور است.
• خوردن تخم کاهو زکام را برطرف می‌کند.
• تخم کاهو برای درد سینه مفید است.
• خوردن تخم کاهو برای دستگاه ادراری نافع است و آنهایی که قطره قطره ادرار می‌کنند باید تخم کاهو بخورند.

مضرات

اگر در خوردن کاهو افراط نکیند این گیاه بهیچوجه مضر نیست زیاده روی در خوردن کاهو باعث کم شدن قدرت جنسی ، فراموشی و کم شدن حافظه ، ضعف دید چشم و نفخ شکم می‌شود. برای برطرف کردن این عوارض می‌توان کاهو را با نعناع ، کرفس و زیره میل کرد.

شرایط کشت کاهو و علوم مرتبط با آن
انواع کاهو

کاهوی پیچ‌گرد
برگهای این نوع کاهو بطور بسبتا فشرده روی هم قرار می‌گیرند. برگهای داخلی سفید رنگ و برگهای بیرونی سبز رنگند. یکی از بهترین ارقام کاهو برای انتقال به مناطق دور می‌باشد.
کاهوی پیچ معمولی
این نوع کاهو ایستاده است و شاید ارتفاع بوته به 40 - 30 سانتیمتر برسد. برگهای بیرونی سبز و نرم بوده و برگهای داخلی سبز مایل به سفید بوده که لطیف و شکننده است. این نوع کاهو در ایران استفاده زیادی دارد.
کاهوی پرک یا کاهوی برگ
در این نوع کاهو برگها روی همدیگر قرار نمی‌گیرند و از همدیگر جدا هستند. برگها حالت شکنندگی ندارد و لبه‌های آنها حالت دندانه‌دار دارد. این نوع کاهو در ایران طرفدار چندانی ندارد و به آن کاهوی برگ نرم هم گفته می‌شود. رنگ برگها هم سبز روشن است.
کاهوی ساقه
در این نوع گاهو ساقه آن قابل استفاده است ولی گاها برگهای لطیف و کوچک آ نیز مورد مصرف واقع می‌شوند. این نوع کاهو در ایران مورد استفاده ندارد.
آب و هوای مطلوب کاهو
کاهو به آب و هوای خنک احتیاج دارد. در فصل گرما قبل از نمو و رشد کافی برگها شاخه گل دهنده ظاهر شده و بوته کاهو بذر می‌دهد. در این موقع برگها طعم تلخ زننده پیدا می‌کنند. بنابراین در نواحی معتدل سرد و تا اندازه‌ای مرطوب بهترین نتیجه از کاشت این محصول بدست می‌آید. مع هذا با کاشت بذر در فصولی که رشد گیاه به گرمای شدید برنخورد در کلیه نواحی می‌توان از آن استفاده نمود.
در نواحی معتدل سرد شمالی بذر کاهو را در اوایل پاییز و یا اواخر شهریور برای تهیه محصول پاییزه و زمستانه می‌کارند و کاشت بذر در اواخر پاییز و یا در اسفند ماه برای مصرف بهاره کاهو تهیه می‌کنند. بذر انواع دیر رس و مقاوم به گرما را می‌توان تا اواخر فروردین کاشته و از محصول آن تا اواخر خرداد و اوایل تیر ماه استفاده نمود. بدین ترتیب در تمام فصول سال می‌توان کاهوی تازه کاشت.
خاک مطلوب کاهو
کاهو را عملا در انواع مختلف خاکها می‌توان کاشت ولی بهترین و مناسب‌ترین زمین برای این محصول خاکهای لیمونی سبک که دارای مقدار زیادی مواد آلی است می‌باشد. در خاکهای هوموسی نیز محصول فراوان حاصل می‌شود. بطور کلی زمین کاهو باید نرم قوی و نمدار باشد یعنی خاک اطراف ریشه که نسبتا کوتاه است نباید هیچ وقت کاملا خشک شود. از نظر قلیایی بودن زمین باید خاکی انتخاب کرد که PH آن بین 6.5 - 5.5 باشد PH=5.5 و PH=7 مقدار محصول خیلی کم می‌باشد.
با آهک می‌توان اسیدیته خاک را کم کرد. ولی اگر زمین کاملا خنثی شود از نمو کاهو کاسته شده و علایم کلروز در گیاه ظاهر می‌شود. بنابراین در موقع خنثی کردن اسیدیته خاک ، آهک باید با دقت انتخاب شود که به مقدار لازم با خاک مخلوط شود. و این امر ممکن نیست مگر با اضافه کردن تدریجی آهک به این طریق که مقدار آهک مورد لزوم دقیقا تعیین می‌شود.
کود مورد استفاده کاهو
بوته کاهو دارای ریشه‌های کم و کوتاه و سطحی است بنابراین باید مقدار کافی کود در سطح زمین در دسترس گیاه باشد. در زمینهای هوموسی تازه آباد شده که معمولا از حیث فسفر و پتاس ضعیف هستند کافی است در هر هکتار فقط 100 تا 150 کیلو فسفر و 50 تا 70 کیلوپتاس با خاک مخلوط کنند ولی در زمینهایی که فاقد هوموس و مواد آلی هستند و کود دامی نیز به آنها نداده‌اند باید حداقل 110 کیلو ازت و 150 تا 200 کیلوفسفر در هر هکتار به زمین داد.
ازدیاد کاهو
بذر کاهو را معمولا اول در خزانه کاشته پس از آنکه نهال حاصله دارای سه یا چهار برگ شد به محل اصلی منتقل می‌کنند. در بعضی مواقع نیز ممکن است بذور را در محل اصلی کاشت ولی پس از سبز شدن بذر نهالهای زاید ر ا باید تنک کرد.
بذر کاهو
از نظر رنگ دو نوع بذر کاهو یافت می‌شود یکی تیره و دیگری روشن که می‌توان آنها را بذر سیاه و سفید نامید. شکل بذر کاهو کشیده و نوک باریک است و روی آن5 تا 7 برجستگی مشاهده می‌شود.

بیماریهای کاهو

• پوسیدگی کاهو که عامل آن قارچی به نام بوتریتیس است.
• یک نوع ریزوکتونیا
• سفیدک کاهو که نام علمی آن برفیال کتوسه است.

علوم مرتبط با کاهو

• تاکسونومی: گیاه کاهو بر حسب خویشاوندی با سایر گیاهان رده بندی می‌شود و جایگاه گیاه کاهو از نظر رده بندی در سطح گونه مشخص می‌شود.
• مورفولوژی: تنوع ریختگی گیاه کاهو مطالعه می‌شود به عبارتی مطالعه تنوع ریختی گیاه کاهو باعث می‌شود تا بدانیم که با شرایط متفاوت در زیستگاههای مختلف سازگاری این گیاهچگونه صورت می‌گیرد.
• آناتومی: ساختمان داخلی گیاه کاهو مطالعه می‌شود.
• مورفوژنز: از ابتدای تشکیل سلول تخم کاهو تا بوجود آمدن شکل کاهو بررسی می‌شود.
• فیزیولوژی: نحوه کار و فعالیت گیاه کاهو از سطح اندامکهای درون سلول تا بافتها - اندامها و خود گیاه کاهو مطالعه می‌شود.
• سیتولوژی: به مطالعه درباره رشد - تولید مثل و رفتار سلول گیاه کاهو می‌پردازد.
• اکولوژی: به مطالعه چگونگی سازش گیاه کاهو با محیط و ارتباط آنها با یکدیگر می‌پردازد.
• ژنتیک: چگونگی انتقال صفات وراثتی و عوامل انتقال دهنده و ساختار شیمیایی این عوامل را در گیاه کاهو بررسی می‌کند.
منابع :
کاهو http://daneshnameh.roshd.ir
خواص دارویی کاهو http://pasargad22.wordpress.com
خواص دارویی کاهو http://aftab.ir
کاهو http://www.iranmania.com
کاهو Lettuce http://www.money58.netfirms.com
کاهو «داروئی» http://daneshnameh.roshd.ir
کاهو http://www.parsiteb.com
/الف