بارداری که هسته ی اصلی آن سالم تر کردن شیوه ی زندگی مادران است، متضمن سلامت کودکان متولد شده خواهد بود.
با وجود میزان متوسط 7 تا 11 ویزیت لازم برای هر بارداری با پوشش 97 درصد در کشورهای توسعه یافته، تعداد مراجعات و شروع مراجعات در کشورهای در حال توسعه کمتر از این تعداد است؛ تا حدی که در کشورهای جنوب آسیا حدود 54 درصد از مادران باردار تنها یک بار ویزیت در دوران بارداری دریافت می کنند.
اهمیت دادن به مراقبت های قبل از دوران بارداری به خصوص در سه ماهه ی اول این دوران از اهمیت ویژه ای برای رشد کودک برخوردار است. معمولاً خانم ها زمانی از بارداری خود مطلع می شوند که به طور مثال دو ماه از زمان شروع آن گذشته است و از این رو پرداختن به این مسأله و آگاهی دادن به مادران و شرکت داده آنها در کلاس های آموزش بارداری تا حدود زیادی ایمنی و سلامت جنین را فراهم می سازد. درصد بسیاری از مرگ و میر مادران و جنین آنها و همچنین مرده زایی و تولدهای زودرس و یا نوزادان با وزن کم، ناشی از مراقبت های نامناسب و ناکافی در دوران بارداری است که با به کارگیری مراقبت های لازم در این خصوص می توان تا حد بسیاری از عوارض و مشکلات آتی در کودکان کاست.
علاوه بر عوارض گفته شده در کودکان، عدم آگاهی مناسب از تغییرات این دوران منجر به بروز مشکلات عدیده ای از جمله ایجاد مشکل در سیستم عضلانی اسکلتی، دردهای لگنی و بی اختیاری ادرار در مادران می گردد که در صورت آموزش چگونگی مراقبت های کافی و مناسب در دوران بارداری می توان تا حدود قابل توجهی از این عوارض پیشگیری کرد. رعایت بهداشت روانی، تعامل با همسر و خانواده و همچنین انجام ورزش های مناسب و منظم از جمله مراقبت های لازم در دوران بارداری است که نیازمند آموزش و آگاهی به مادران است.
نقش مادران باردار در مراقبت از خود نقشی اساسی است.
متخصصان معتقدند؛ تشویق مادران آنها و خانواده های آنها به منظور شرکت در تیم مراقبتی دوران بارداری، بارداری و زایمانی ایمن را در پی خواهد داشت.
شواهد موجود در کشورهای دنیا نشان داده است در صورتی که مادران باردار و خانواده های آنها به سطحی از آگاهی برسند که خودشان بتوانند در برنامه ی تیم مراقبتی دوران بارداری نقش داشته باشند؛ دوران بارداری آسان تر بوده و زایمان سهل تر صورت می گیرد. بارداری و زایمان تغییر وضعیت فیزیولوژیکی بدن است که در صورت حفظ حالت طبیعی آن، هیچ مشکلی برای مادر به وجود نمی آید؛ افزایش آگاهی مادران باردار در مراقبت از خود به طور چشمگیری منجر به کاهش مداخلات خطرساز و در نتیجه حفظ روند بارداری طبیعی و سلامت مادران است.
دوره های آموزشی قبل از بارداری و حین بارداری برای مادران در افزایش آگاهی آنان مؤثر است به این ترتیب مادران با آگاهی از وضعیت جسمی خود برای یک دوره ی بارداری لذت بخش آمادگی دارند.
چه مراقبت هایی را قبل از بارداری، در طی این دوران و بعد از زایمان رعایت کنیم؟
انجام معاینات دقیق قبل از اقدام به بارداری، مراجعه ی ماهانه به پزشک حداقل تا ماه هفتم بارداری و یک هفته پس از زایمان، از مراقبت های اصلی در این دوران به شمار می رود. زنانی که قصد باردار شدن دارند، باید حداقل یکبار به پزشک مراجعه کنند تا از نظر احتمال ابتلا به هرگونه بیماری، مورد معاینه قرار بگیرند.
این امر در تشخیص امراض مختلفی که ممکن است سلامت جنین را در طی بارداری به خطر اندازد، بسیار مؤثر است. در روند مراقبت های قبل از بارداری، احتمال دارد که یک فرد تنها به انجام یک بار معاینه نیاز داشته باشد و فرد دیگر در کنار این معاینات، به برخی آزمایشات تکمیلی هم نیازمند باشد. در هر صورت انجام اقدامات مراقبتی لازم از سوی مادر در قبل و در حین دوران بارداری از اهمیت بسیار بالایی در پیشگیری از بیماری های گوناگون در جنین برخوردار است.
انجام معاینات پزشکی، کمبود ویتامین ها، مواد معدنی و بسیاری مواد مؤثر دیگر در آماده سازی بدن برای باردار شدن را مشخص می کند علاوه بر اینکه زنان باید سه ماه قبل از اقدام به بارداری مصرف روزانه اسید فولیک را آغاز کنند، رعایت مراقبت های پزشکی، در تشخیص کمبود سایر مواد مورد نیاز بدن که تنها با مصرف دارو تأمین می شوند تأثیر به سزایی دارد.
ضرورت معاینات پزشکی با نزدیک شدن به زمان زایمان بیشتر می شود
زنان باید پس از ازدواج، حتی در صورتی که هیچ مشکل خاصی نداشته باشند، حداقل سالی یکبار به متخصص مراجعه کنند اگر چه انجام معاینات پزشکی پس از ازدواج و قبل از بارداری در تأمین سلامت زنان بسیار مؤثر است با این وجود این مراقبت ها در طی دوران بارداری اهمیت بیشتری پیدا می کند.
علاوه بر این که پزشک، مراقبت های لازم در این دوران را از نظر استراحت، تغذیه و بسیاری موارد دیگر مشخص می کند، الزامیست زنان باردار حداقل تا ماه هفتم، ماهی یکبار به پزشک مراجعه کنند.
این معاینات در ماه هفتم و هشتم به دوبار در ماه و در ماه نهم به هفته ای یکبار می رسد که الزامی است همه ی زنان باردار انجام این معاینات را جدی بگیرند. یک هفته پس از زایمان حتماً به پزشک مراجعه کنید در کنار مراقبتهای دوران بارداری که هم شامل مراقبت های شخصی و هم معاینات پزشکی است، بر برنامه ریزی برای معاینات پزشکی پس از زایمان نیز تأکید شده، مادران باید یک هفته پس از زایمان حتماً به پزشک مراجعه کنند تا احتمال وقوع هر گونه عارضه برای مادر و نوزاد تشخیص داده شود. معاینات پزشکی پس از زایمان، در ادامه به شش هفته بعد از اولین معاینه می رسد: توجه و دقت به این مراقبت ها علاوه بر تشخیص امراض احتمالی، در تعیین روشهای پیشگیری از بارداری طبق شرایط جسمی مادر نیز مهم است.
منبع: نشریه پیام پزشک، شماره 58. 