پایه هر تحقیق در مورد شخصیت ها و رخداد های تاریخی، رویدادشمار مربوط به آنهاست؛ چرا که در ین صورت، تجزیه و تحلیل های مربوط به آن نیز متقن و علمی خواهد بود.
درباری زندگانی ائمه اطهار، تألیفات ارزشمندی به رشته تحریر درآمده و هر کس از زویی مختلف زندگی آنان را تجزیه و تحلیل کرده، ولی به رویدادها و وقیع دور حیات آنها در اقصی نقاط جهان به ویژه در ممالک اسلامی کمتر توجه شده که ین امر، بررسی زندگی ائمه و تحلیل دقیق اقدامات آنان را با مشکل رو به رو ساخته است.
دوران با برکت حیات امام هشتم حضرت رضا (علیه السلام) داری فراز و نشیب های زیادی است. با بررسی رویدادهای دوره حیات آن حضرت که مصادف بود با آغاز خلافت عباسی و قدرتمندترین خلفی ین تیره یعنی منصور، مهدی، هادی، هارون الرشید و مأمون، می توان به وضعیت سیاسی و اجتماعی شیعیان و آن امام همام پی برد و اقدامات امام از جمله پذیرش ولیتعهدی یا علل انتصاب او به ین مقام و یا عدم همرهای او با نهضت های علوی و دیگر مسائل را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.
در ین مقاله، به اختصار حوادث جهان اسلام و آسیا و اروپا در سال های 148 تا 203ق که از ولیت تا شهادت امام رضا (علیه السلام)را شامل می شود، بیان و بدین منظور از اکثر منابع اولیه استفاده شده است.
148ق
ـ میلاد با برکت حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) در مدینه در روز جمعه سوم ذیقعده یا 11 ربیع الاول.[1]
ـ خروج و قتل سعید یحصبی معروف به مطری. سعید در شهر لبله اندلس به یاد علاء پرچمی سیاه برافراشت و به مخالفت با امیر اموی اندلس پرداخت و عبدالرحمن او را در قلعه زعواق محاصره کرد.
ـ شهادت امام جعفر صادق علیه السلام در 65 سالگی در مدینه.[2]
ـ عزل محمد بن اشعث از افریقیه و جیگزینی اغلب بن سالم تمیمی.
ـ امارت خالد بن برمک در موصل از سوی خلیفه منصور عباسی.
ـ درگذشت ابومحمد سلیمان بن مهران اعمش از یاران امام صادق علیه السلام و از همراهان زیدبن علی در قیام کوفه.[3]
149ق
ـ اتمام بنی شهر بغداد. منصور ساختن پیتخت را در سال 145ق آغاز کرد. وی هزاران کارگر را افزون بر صنعتگران، نجاران، آهنگران و چاه کن ها از شهر های مختلف استخدام کرد. عده ی از مهندسان بر ساختن شهر نظارت داشتند.[4] ساخت ین شهر تقریباً چهار سال طول کشید و در سال 149ق/766م پایان یافت.[5]
ـ مرگ محمد بن اشعث فرمانده و امیر عباسی در جنگ با رومی ها.
150ق
ـ قیام غیاث بن مسیر اسدی در اندلس، استادسیس در هرات و سیستان، حسن بن حرب کندی در تونس که همه ین قیام ها سرکوب شدند و سران آن به قتل رسیدند.
ـ امارت حسن بن زید بن حسن مثنی در مدینه از سوی منصور دوانیقی.
ـ درگذشت زرارة بن اعین شیبانی از شاگردان معروف امام صادق علیه السلام و از فقها، متکلمان و ادبی شیعه.
ـ درگذشت ابو حمزه ثمالی (ثابث بن ابی صفیه دینار کوفی)، از یاران با وفی امام سجاد امام باقر، امام صادق و امام کاظم:.
ـ درگذشت ابوحنیفه نعمان بن ثابت امام حنفی ها یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت. او مدتی شاگرد امام صادق علیه السلام بود و ین را یکی از افتخارات دوران حیات خود برمی شمرد.[6]
ـ درگذشت ابوالحسن مقاتل بن سلیمان بن زید بن ادرک بن بهمن رازی، مفسر شیعه و از اصحاب یرانی امام باقر و امام صادق8.[7]
151ق
ـ شهادت عبدالله بن اشتر فرزند محمد نفس زکیه که از بصره به سند رفته بود و در آنجا به وسیله عامل منصور دوانقی به نام هشام بن عمرو تغلبی به شهادت رسید.
ـ قبام بربرها به رهبری شقنا بن عبدالله لواحد مکناسی در اندلس و به قتل رساندن سلیمان بن عثمان بن مروان حکم در شنت بریه اندلس از سوی شقنا.
ـ بنی شهر رصافة یا بغداد شرقی از سوی منصور دوانقی، برری فرزندش مهدی در کنار شرقی دجله، روبه روی بخش غربی شهر بغداد که به نام «عسکر مهدی» معروف شد.[8]
ـ استانداری حمید بن فحطبه بن شبیب طائی در خراسان، که جنیات بی شماری را در آنجا مرتکب شد.
ـ درگذشت محمد بن اسحاق، مؤلف سیره نبوی.[9]
152ق
ـ شورش هاشم بن اساجیح در آفریقا، علیه منصور عباسی و قتل او به دستور منصور.
ـ لشکرکشی حمید بن قحطبه، استاندار خراسان، به کابل.
ـ درگذشت مسعر بن کدا در کوفه. او از راویان حدیث و از یاران زید بن علی (علیه السلام) بود.
153ق
ـ درگذشت ابوبکر بن عیاش، از حافظان حدیث.
ـ نخستین سفارش چاپ در مقیاس وسیع. یک میلیون نسخه از یک دعی بودیی به فرمان امپراطوری ژاپن به چاپ می رسد (770م).
ـ ساخت معبد بودیی هرمی هندو ، برو بودور، درجاوه.[10]
ـ قتل عمر به حفص امیر افریقیه در جنگ با خوارج و انتخاب یزید بن حاتم مهلبی از سوی منصور عباسی پس از قتل عمر بن حفص به امیری افریقیه.
ـ درگذشت ابومحمد علی بن صالح بن حی همدانی، از فقیهان و محدثان شیعه در کوفه.
155ق.
ـ شکست خوارج شمال آفریقا از یزید بن حاتم مهلبی، امیر دولت عباسی و قتل ابوحاتم یعقوب رهبر خوارج اباضی.
ـ جنگ ابوعثمان عبایدالله بن عثمان از طرف عبدالرحمن اموی با شقنا در اندلس. شقنا عبایدالله را فریب داد و او را مجبور به فرار کرد، شقنا غنیمی را برد و جمعی از بنی امیه را کشت.
ـ عزل حسن بن زید بن حسن مثنی از امارت مدینه و جیگزینی عبدالله لصمد بن علی عباسی، عموی خلیفه.
ـ بنی شهر رافقه به دستور منصور بری سکونت سپاه خراسان.
ـ عزل محمد بن سلیمان بن علی عباسی، عموزاده خلیفه عباسی از امارت کوفه و جانشینی عمروبن زهایر ضبّی.
156ق
شورش ارشبیلبه به رهبری عبدالغفار و حیوة بن ملابس علیه عبدالرحمن، که شورش به وسیله عبدالرحمن شکست خورد.
ـ شورش ابویحیی بن فانوس هواری در طرابلس علیه یزید بن حاتم. بسیاری از قبیل بربر به او گرویدند، ولی ابویحیی در مقابله با حاکم طرابلس فرار کرد و بسیاری از پیروان او کشته شدند.
ـ قیام کشاورزان قبطی در مصر علیه حکومت عباسی و سرکوبی آنها.
ـ درگذشت حمزة بن حبیب بن عماره از یاران امام صادق علیه السلام در حلوان.[11]
157ق
ـ جنگ استاندار برشلونه، جیرنده و سرقسطه با عبدالرحمن اموی حاکم اندلس به تحریک و تشویق خلیفه عباسی که پس از سه سال ین شورش ها سرکوب شد.[12]
ـ تجدید بنی مسجد قیروان از سوی یزید بن حاتم مهلبی.
ـ بنی منطقه کرخ در جنوب بغداد و انتقال بازارها از بغداد به کرخ به وسیله منصور عباسی.
ـ درگذشت امام اوزاعی (عبدالرحمن بن عمرو)، از بزرگان فقه و صاحب مکتب فقهای در شام.
ـ درگذشت ابوعبدالله حسین اصغر، فرزند امام سجاد علیه السلام و از همراهان نفس زکیه. او در سال 145ق در مدینه دستگیر شد و در زندان خلیفه به شهادت رسید.
ـ شارلمانی بنا به درخواست کمک پاپ به یتالیا لشکر کشید و لانگوباردها را مغلوب کرد (773م).[13]
158ق
ـ مرگ منصور دوانقی، دومین خلیفه عباسی در راه مکه و خلافت فرزندش مهدی.[14]
ـ شیوع وبی گسترده در عراق.
159ق
ـ قیام المقنّع در خراسان و ماوراء النهر.[15]
ـ آزاد کردن تعدادی از زندانیان منصور به دستور مهدی عباسی و ازدواج او با خیزران که هادی و هارون الرشید ثمره ین ازدواج بودند.
ـ کناره گیری عیسی بن موسی از ولیتهدی و واگذاری ین منصب به هادی در مقابل اعطی اقطاعات و پول.
ـ لشکرکشی عباسی بن محمد، عموی خلیفه، به سرزمین روم و فتح بعضی از مناطق.
ـ مرگ حمید بن قحطبه، امیر خراسان.
ـ تولد طاهر بن حسین معروف به ذوالیمینین، مؤسس سلسله طاهریان.
ـ پادشهای لئون چهارم، پسر قسطنطنین پنجم در قسطنطنیه (775م).
ـ حمله امپراتور روم به قلمرو عباسیان و تصرف شهر سمیاط و آزادسازی مجدد شهر از سوی سپاه عباسیان.
160ق
ـ قیام یوسف البرم در بخارا علیه مهدی خلیفه عباسی با دعوت امر به معروف و نهای از منکر.[16]
ـ قیام عبدالسلام بن هشام شکری به همراه خوارج علیه خلیفه عباسی در جزیره.
ـ سفر مهدی عباسی به حجاز و توزیع اموال فراوان در بین مردم و توسعه مسجد الحرام و مسجد النبی.
ـ حکومت مصعب بن زریق در پوشنگ. مصعب جدّ طاهر است.
ـ درگذشت جابر بن حیان، شیمیدان بزرگ شیعه و شاگرد امام جعفر صادق علیه السلام.[17]
ـ درگذشت ابوجعفر محمد بن علی کوفی معروف به مؤمن الطاق، از یاران جعفر صادق علیه السلام.
ـ درگذشت خلیل بن احمد فرهایدی، نحوی مشهور، استاد سیبویه و صاحب کتاب العین.
161ق
ـ وزارت ابوعبدالله یعقوب بن داود از طرف مهدی عباسی. ولی پس از مدتی او به علت طرفداری از علویان عزل و زندانی شد.
ـ حمله سپاه عباسی به شمال حلب و درگیری مجدد با روم شرقی.
ـ درگذشت سفیان بن سعید بن مسروق ثوری، از فقها و محدثان بزرگ کوفه.
ـ حمله شارلمانی پادشان فرانسه به شمال اندلس و شکست او در ین حمله.
162ق
ـ تنظیم و استقلال دیوان ها از سوی مهدی خلیفه عباسی.
ـ درگذشت داود بن نصیر طائی، از زهّاد کوفه و ابرهایم ادهم بلخی در شام.
ـ عقب نشینی شارلمانی از حمله به اندلس(778)م.[18]
ـ حمله رومی ها به حدث و درگیری مجدد رومیان با عباسیان (778م).
ـ درگذشت زهایر بن محمد (ابومنذر)، از اصحاب یرانی امام صادق علیه السلام.[19]
163ق
ـ سرکوبی شورش المقنع و خودکشی او.
ـ درگذشت خالد بن برمک و درگذشت عیسی بن علی بن عبدالله، از بزرگان خاندان عباسی.
ـ حمله سپاه عباسیان به قلمرو روم به دستور مهدی و فرماندهای هارون الرشید.
ـ مشخص شدن مرز میان انگلستان و ویلز با کشیدن دیوار بین دو منطقه.[20]
164ق
ـ بنی قصر سلامة در سمت شرقی بغداد به وسیله خلیفه مهدی عباسی.
ـ حملات مسلمانان اندلس به قلمرو مسیحیان و گسترش قلمرو مسلمانان در اسپانیا.
165ق
ـ شکست رومیان از هارون الرشید، فرمانده سپاه عباسی و قتل و اسارت تعدادی از رومی ها و انعقاد معاهده صلح با مادر کنستانتین ششم در ازی جزیه سنگین از رومیان.
ـ ازدواج هارون الرشید با زبایده دختر عموی خود.
ـ درگذشت جعفر بن زیاد خراسانی از اصحاب یرانی امام صادق علیه السلام.[21]
166ق
بیعت گرفتن مهدی عباسی خلیفه بری ولیتعهدی فرزندش هارون الرشید.
ـ دستگیری و زندانی شدن یعقوب بن داود وزیر عباسی، به دستور مهدی به جرم آزاد کردن یک زندانی شیعه.
ـ عزل مسیب بن زهایر از استانداری خراسان و جیگزینی فضل بن سلیمان طوسی.
167ق
ـ گسترش بیماری وبا در بغداد و بصره.
ـ شورش اعراب بادیه نشین در بصره، یمیه و بحرین و ناکامی سپاه خلیفه.
ـ درگذشت ابوعبدالله مندل بن علی عنزی معروف به ابوعبدالله کوفی، از راویان حدیث و از یاران امام صادق علیه السلام.
ـ درگذشت حسن بن صالح بن حی همدانی، از فقهای زیدیه.
168ق
ـ شهادت عیسی بن زید بن علی (علیه السلام) در کوفه.[22]
ـ شهادت علی بن عباس بن حسن مثنی در کوفه به وسیله مهدی عباسی.
ـ آغاز بنی قرطبه از سوی عبدالرحمن الداخل در اندلس.
ـ درگذشت حسن بن زید بن حسن علیه السلام، یکی از علویان و امیر مدینه. او جدّ حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) حسنی است.
ـ درگذشت قیس بن ربیع اسدی، از فقها و محدثان کوفه.
169ق
ـ تجدید ساختمان مسجد الاقصی که بر اثر زلزله ویران شده بود.
ـ آغاز قیام حسین بن علی صاحب فخ در مدینه و تصرف شهر به وسیله او و حرکت او به سوی مکه و سپس شهادت او در درگیری با سپاه عباسی.[23]
ـ درگذشت مهدی خلیفه عباسی در روستی روذ در نتیجه برخورد با در متروکه ی به هنگام تمرین صید آهو یا به وسیله سمی که کنیزش به او داد.
ـ خلافت هادی عباسی در شانزده سالگی.
170ق
ـ مرگ هادی عباسی در عیسی آباد بغداد و آغاز خلافت هارون الرشید.
ـ بنی طرطوس به حکم هارون الرشید.
ـ درگذشت ابرهایم بن نعیم صحاف کوفی، از یاران امام صادق علیه السلام.
ـ حمله هارون الرشید به کاپادوکیه و فریکیه (786م).
ـ تولد مأمون از کنیزی به نام مراجل.
171ق
ـ عزل موسی بن عیسی از حکومت مکه و طائف از سوی هارون الرشید.
ـ اخراج علویان از بغداد و تبعید آنان به مدینه به وسیله هارون الرشید.
ـ فتح کامل و چند منطقه در خراسان از سوی سپاه جعفر بن محمد بن اشعث، والی خراسان.
ـ آغاز ناآرامی در آفریقیه به علت قیام بربرها و خوارج.
172ق
ـ مرگ عبدالرحمن الداخل و آغاز امارت هشام اول در اندلس. عبدالرحمن 33سال حکومت کرد.
ـ بیعت مردم مغرب (مراکش) با ادریس بن عبدالله، نوه امام حسن علیه السلام و تأسیس سلسله ادریسان از سوی او.
ـ هجوم شارلمانی به انگلستان و غارت آنجا.
ـ فرستادن هدیه شامل یک فیل و یک ساعت آبی از طرف هارون الرشید بری شارلمانی.
173ق
ـ برکناری جعفر برمکی به دستور هارون و جیگزینی فضل بن ربیع.
ـ تکمیل بنی جامع قرطبه به وسیله هشام بن عبدالرحمن اموی.
ـ وفات سید حمیری ( اسماعیل بن محمد بن یزید حمیری)، شاعر انقلابی شیعه در بغداد.
174ق
ـ بنی دارالحکمه در بغداد.
ـ آزاد شدن یعقوب داود وزیر عباسی، به وسیله هارون الرشید.
175ق
ـ انتخاب محمد، فرزند هارون الرشید به ولیتعهدی با لقب محمد امین و واگذاری شام و مغرب عراق به او.
ـ قیام حصین خارجی در خراسان.
176ق
ـ قیام یحیی بن عبدالله حسن مثنی در سرزمین دیلم و دستگیری او به وسیله هارون الرشید، زندانی کردن و به شهادت رساندن او.
ـ حکومت حکم بن هشام اموی در طلیطله از سوی پدر.
ـ حمله مسلمانان اندلس به جنوب فرانسه.
ـ درگذشت ابواسحاق ابرهایم بن هرمه، شاعر شیعی.
177ق
ـ بنی شهر فاس در مراکش از سوی ادریس دوم.
ـ شهادت ادریس بن عبدالله بن حسن مثنی با توطئه هارون.
ـ حمله ویکینگ ها به اروپا (793م).
178ق
تأسیس نخستین کارگاه کاغذ سازی در بغداد به دست فضل بن یحیی، وزیر هارون الرشید.[24]
179ق
ـ زندانی شدن امام موسی کاظم علیه السلام بری بار دوم به وسیله هارون الرشید.
ـ شورش حمزه آذرک علیه خلیفه که تا 213ق طول کشید.
ـ عزل فضل بن یحیی از حکومت خراسان و جیگزینی منصور بن یزید از سوی هارون.
ـ درگذشت مالک بن انس، بنیان گذار فرقه مالکی.
ـ تأسیس سرزمین مرزی اسپانیا از سوی شارلمانی (795م).
ـ انتخاب لئون سوم به مقام پاپی (795م).
180ق
ـ لشکرکشی هارون الرشید به حدیثه الفرات در چند فرسخی انبار بری سرکوبی خوارج.
ـ سقوط مناره اسکندریه بر اثر زلزله.
ـ مرگ هشام بن عبدالرحمن الداخل در اسپانیا در حدود چهل سالگی در قرطبه و آغاز امارت حکم اول.
ـ شهادت یحیی بن عبدالله بن حسن مثنی به دستور هارون.
ـ عزل موسی بن عیسی از حکومت خراسان و جانشینی علی بن عیسی ماهان.
ـ درگذشت عمروبن عثمان، مشهور به سیبویه، بزرگ نحویون در اسلام.
ـ درگذشت محمد بن ابرهایم فزاری، منجم بزرگ در اولین سازنده اسطرلاب در جهان اسلام.
181ق
رهایابی سپاه عباسی به آنکارا و رسیدن به ساحل دریی اژه.
ـ انتخاب مأمون به ولیتعهدی از سوی هارون و سپردن ولیت خراسان به او.
ـ درگذشت نوح بن دراجّ، از اصحاب امام صادق علیه السلام.
183ق
ـ شهادت امام موسی بن جعفر علیه السلام، پس از چند سال حبس در زندان هارون الرشید، و آغاز امامت امام رضا (علیه السلام).
ـ ولیتعهدی قاسم پسر هارون الرشید ملقب به المؤتمن و واگذاری جزیره به او.
ـ قیام ابوخصیب وهایب بن عبدالله نسائی در خراسان.
ـ رحلت علی بن یقطین. او چند ماه قبل از شهادت امام کاظم علیه السلام رحلت کرد.
ـ صلح چهارساله روم و هارون الرشید و تقاضی کمک پاپ از شارلمانی (799م).
184ق
ـ پاپ تاج امپراتوری غربی را بر سر شارلمانی می گذارد (800م).
ـ قیام ابوعمرو شاری خارجی در شهر زور و قتل او.
185ق
ـ قتل تعدادی از طرفداران حمزه آذرک در سیستان به وسیله عیسی بن علی بن عیسی.
ـ اوج شکوفیی تمدن اسلامی.
186ق
ـ تقسیم ممالک اسلامی بین امین و مأمون و مؤتمن و گرفتن پیمان از آنان در مکه که در کار یکدیگر دخالت نکنند.
ـ به امپراتوری رسیدن نیکفور در روم شرقی و جلوگیری از حمله ترکان و بلغارها (802م).
187ق
ـ قتل جعفر برمکی و جیگزینی فضل بن ربیع به جی او به دستور هارون الرشید و زندانی کردن یحیی و فرزندانش و مصادره اموال و داریی های آنها.
ـ نقض معاهده صلح مسلمانان و رومیان از سوی نیکفور و وقوع دو جنگ پیاپی میان آنها.
188ق
ـ زندانی شدن ابوعبدالله احمد بن عیسی، از فقهای زیدی به وسیله هارون الرشید.
ـ درگذشت جریر بن عبدالحمید بن قرط، از اصحاب یرانی امام صادق علیه السلام.
189ق
ـ قیام فقها و بزرگان قرطبه علیه حکم بن هشام (قیام ربض) و سرکوبی ین قیام به دست حکم.
ـ استانداری عیسی بن ماهان در خراسان از سوی هارون.
ـ وفات هشام بن حکم و کسانی از اصحاب یرانی امام صادق و کاظم8.
ـ مطیع ساختن اسلاوها در پلوپلونز از سوی امپراتوری روم شرقی (804م).
190ق
ـ جنگ هارون الرشید با رومی ها و حمله ناوگان درییی مسلمین به جزیره قبرس.
ـ درگذشت یحیی بن خالد برمکی در زندان هارون الرشید.
ـ شورش رافع به لیث در سمرقند علیه هارون و جنگ های طولانی علی بن عیسی با او.
191ق
ـ تأسیس نخستین بیمارستان در بغداد به دستور هارون الرشید.
ـ استیلی مسلمانان بر جزیره رودس.
ـ عزل علی بن عیسی ماهان از استانداری خراسان به وسیله هارون.
192ق
ـ فرستادن دومین سفیر و هایئت سیاسی هارون الرشید نزد شارلمانی.
193ق
ـ سفر هارون الرشید به خراسان بری سرکوبی شورش رافع بن لیث و مرگ او در طوس د ر46 سالگی.
ـ آغاز خلافت امین و خلع مأمون و مؤتمن از ولیتعهدی.
194ق
ـ شورش مردم حمص علیه امین و سرکوبی آنها.
ـ اختلاف و درگیری امین و مأمون.
195ق
ـ تولد امام جواد علیه السلام در مدینه.
ـ درگیری سپاه مأمون به فرماندهای طاهر بن حسین با لشکر امین به فرماندهای علی بن عیسی و پیروزی طاهر و مرگ علی بن عیسی.
ـ پایان شورش رافع بن لیث با کمک هرثمة بن اعین.
ـ ملقب شدن طاهر به ذوالیمینین و فضل به سهل به ذوالریاستین.
196ق
ـ استیلی طاهر بن حسین بر واسط و مدائن و محاصره کردن بغداد.
ـ مذاکره امپراتوری روم شرقی با شارلمانی بری رفع اختلاف بین دو امپراتوری.
197ق
ـ تشدید محاصره بغداد از سوی سپاه طاهر بن حسین.
198ق
ـ شرفیابی صفوان بن یحیی به محضر امام رضا (علیه السلام) در مدینه و پرسش درباره جانشین امام که امام رضا (علیه السلام) به ابوجعفر امام جواد علیه السلام اشاره می کند و می فرمید کمی سن یرادی ندارد؛ چون حضرت عیسی در سه سالگی به پیشویی و پیامبری رسید.
ـ خروج هرشی درعراق با شعار «الرضا من آل محمد (ص)».
ـ قتل امین به دست مأمون و آغاز خلافت مأمون.
ـ حکومت حسن به سهل در عراق و جزیره و شام، فارس و حجاز از سوی مآمون.
ـ درگذشت حسن بن هانی معروف به ابونواس، شاعر مشهور مسلمان در بغداد.
ـ قیام ابوالسریا در کوفه با کمک محمد بن ابرهایم علوی (ابن طباطبا) در کوفه با شعار «الرضا من آل محمد»، ولی امام رضا (علیه السلام) شکست او را پیش بینی کرد.
ـ خلع مؤتمن از ولیتعهدی از سوی مأمون.
ـ مرگ شارلمانی پادشاه فرانک ها (فرانسه) (814م) و پادشهای لویی اول.
199ق
ـ قیام ابرهایم بن موسی بن جعفر در یمن.
ـ قیام زید بن موسی7 در بصره و اهواز، و قیام اسماعیل بن موسی7 در فارس.
200ق
ـ اولین سفر امام جواد علیه السلام همراه پدر بزرگوارش به مکه بری زیارت خانه خدا.
ـ احضار امام رضا (علیه السلام) به مرو از سوی مأمون و هجرت امام از مدینه به مرو از راه بصره.
ـ قیام محمد بن جعفر صادق معروف به دیباج در مکه و قیام حسین بن حسن افطس در مدینه.
ـ شهادت حسن بن حسین بن زید7 و در نبرد هرثمة بن اعین با ابوالسریا.
ـ اسارت زید بن موسی7 در بصره.
ـ شهادت علی بن عبدالله بن محمد، از نوادگان جعفر طیار در یمن.
ـ درگذشت موسی بن شاکر خوارزمی، منجم و مهندس معروف اسلامی.
ـ قیام بابک خرم دین در آذربیجان.
201ق
ـ معرفی امام رضا (علیه السلام) به عنوان ولیعهد از سوی مأمون.
ـ مخالفت بزرگان عباسی با ولیتعهدی امام رضا (علیه السلام) و بیعت آنان با مهدی.
ـ هجرت حضرت فاطمه معصومه علیها السلام از مدینه به سوی خراسان و بیماری او در ساوه و رحلت او در قم.
ـ قیام معروف بن فیروز کرخی، از رجال طریقت در بغداد.
ـ قیام منصور بن عبدالله بن یوسف برم در خراسان.
202ق
ـ عزیمت امام جواد علیه السلام به قصد زیارت پدر از مدینه به خراسان.
ـ ازدواج ام فضل، دختر مأمون، با محمد بن علی (علیه السلام)و ازدواج ام حبیب، دختر دیگر مأمون، با امام رضا (علیه السلام).
ـ حرکت مأمون از مرو به سوی عراق در پی شورش مردم بغداد.
ـ خروج داعی الی الحق حسین کوکبی در قزوین و زنجان.
ـ قتل فضل بن سهل وزیر مأمون، در حمام سرخس با توطئه مأمون.
ـ تقسیم قلمرو شارلمانی بین پسران و جانشینان (817م).
203ق
ـ شهادت امام رضا (علیه السلام)، در خراسان به دست مأمون در آستانه پنجاه سالگی با انگور زهرآلود.
ـ آغاز امامت امام جواد علیه السلام.
ـ سفر هشتاد نفر از شیعیان برجسته خراسان به مدینه به منظور یافتن امام بر حق خود و پرسش از امام جواد علیه السلام و رهنمون شدن به امامت او.
ـ وفات احمد بن موسی بن جعفر معروف به شاه چراغ در شیراز.
ـ شهادت آقا علی عباس فرزند امام موسی بن جعفر در منطقه کویری بادرود اردستان به وسیله کارگزاران عباسی.
ـ درگذشت محمد بن جعفر صادق علیه السلام، معروف به محمد دیباج درگرگان.
ـ تأسیس دولت شیعی بنو زیاد در صنعا، نجران و صعده.
ـ زلزله عظیم در خراسان و ماوراء النهر.
