معیارهای تشخیصی این اختلال، اشتغال ذهنی با نظم و ترتیب، کمال گرایی، کنترل شدید هیجانات و اعمال کنترل در روابط بین فردی را در بر می گیرد که به بهای کنار گذاشتن انعطاف پذیری، صراحت و کارایی تمام می شود. این اختلال همانند سایر اختلالات شخصیت در اوایل بزرگ سالی شروع می شود؛ به همین دلیل تشخیص این اختلال، مانند دیگر اختلالات از 18 سالگی به بعد خواهد بود. اگر فردی 4 مورد یا بیش از 4 مورد از موارد هشت گانه ی زیر را داشته باشد، تشخیص اختلال شخصیت وسواسی- جبری در مورد او صدق خواهد کرد:
1- به جزئیات، اصول، فهرست ها، ترتیب، سازمان یا برنامه ها، اشتغال ذهنی دارند به طوری که هدف اصلی فعالیت گم می شود.
2- به شدت کمال گرا هستند، به طوری که کمال طلبی آن ها با تکمیل امور تداخل می کند. این افراد اغلب معیارهای سفت و سختی دارند، به طوری که قادر به تکمیل کارها و فعالیت های خود نیستند. کسی را می شناسم که نویسنده ای تواناست، اما به دلیل کمال گرایی و ترس از کامل نبودن نوشته هایش در چاپ آن ها ناتوان است و کتاب هایش اغلب تا پای چاپ پیش می روند، اما به حال خود رها می شوند.
3- علاقه ی بیش از اندازه به کار و کارآیی نشان می دهند، به طوری که فعالیت های تفریحی و رفت و آمد با دوستان را فدای کار می کنند.
حتی اگر از لحاظ اقتصادی نیازی به این همه کار و در آمد نداشته باشند، باز هم اغلب اوقات مشغول کار و فعالیت هستند.
4- در مورد امور اخلاقی و رعایت ارزش ها بیش از اندازه جدی، وظیفه شناس، دقیق و انعطاف ناپذیر هستند، حتی ممکن است افراط کاری آن ها با فرهنگ مغایرت داشته باشد.
از دور انداختن اشیای فرسوده و بی ارزش ناتوان اند و آن ها را نگه می دارند. موارد زیادی دیده شده است که فردی جعبه های شکلات، بطری های نوشابه یا... را در انباری خانه نگه می دارد. این موارد حتی شامل پوشاک نیز می شود، آن ها در دور ریختن پوشاک فرسوده نیز ناتوان هستند.
6- در سپردن یا واگذاری امور و کارها به دیگران تردید دارند و ترجیح می دهند که خود به تنهایی، کارشان را انجام دهند. آن ها چندان مشتاق همکاری با دیگران نیستند، مگر این که دیگران تسلیم مطلق روش های پیشنهادی آن ها در انجام کارها باشند. به عبارتی آن ها از دیگران انتظار دارند آن طور که آنان می خواهند، کارشان را انجام دهند و این حتی شامل کارهای پیش پا افتاده هم می شود. زنی را می شناسم که علی رغم کمر درد شدید و حساسیت های پوستی، ترجیح می داد که خود ظرف ها را بشوید، چون ظرف شستن هیچ کس را قبول نداشت.
7- در خرج کردن پول برای خود و دیگران خسیس هستند. پول از نظر آن ها چیزی است که باید برای بحران های آینده پس انداز شود. به همین دلیل حساب های بانکی آن ها اغلب فعال و پر از پول است، اما در ظاهر چنین به نظر نمی رسد. آن ها اغلب متناسب با نقش اجتماعی خود شیک نیستند و تمایل دارند لباس های ارزان بپوسند. آن ها در خورد و خوراک نیز به خود سخت می گیرند و خیلی وقت ها روی خواسته های خود پا می گذارند و از خوردن غذای مورد علاقه ی خود صرف نظر می کنند.
8- سرسخت و انعطاف ناپذیر هستند. به اصطلاح به هیچ عنوان کوتاه نمی آیند. حتی اگر کوتاه نیامدن در خیلی از جاها به ضررشان تمام شود، این کار را انجام می دهند و تازه به داشتن این ویژگی افتخار هم می کنند.
منبع مقاله: قهاری، شهربانو؛ (1390)، اختلال شخصیت وسواسی- جبری (راهنمای بیمار و خانواده)، تهران: نشرقطره، چاپ اول 